Recensie van Miriam Rasch Frictie: Ethiek in tijden van dataïsme. Amsterdam: De Bezige Bij (2020).

Insofar as man belongs to a political community, all his activities and ends are prescribed by the 'laws' in view of the common good. But is man just a part of the whole? Are there no virtues that concern man as an individual and not just as a part of the community? Is the education of man identical with his political education as a citizen? This would be the case if the good man and the good citizen were identical. The (...) present article examines the relation between ethics and politics in Aristotle starting from ananalysis of Politics III, 4 where the question is raised whether the virtues of the good man and the good citizen are identical. Since the rediscovery of the Politics in the thirteenth century, Aristotle's argumentation has been used to detach the finality of the life of the individual from the finality of the state as a whole. (shrink)

Ongevraagde ouverture, door F. O. van Gennep.--Ethiek als waagstuk, door F. van Raalten.--Het juridisch aspect van de rabbijnse ethiek, door M. A. Beek.--Is er een eigen christelijke ethiek? Door H. J. Heering.--Het radicalisme in de ethiek, door F. O van Gennep.--Ethiek en praktijk van de geweldloosheid van Dr. Martin Luther King, door J. W. Schulte Nordholt.--Politiek pastoraat, door K. Strijd.--Mythe en ethiek, door F. van Raalten.--Veritas poetica, door C. W. Mönnich.--Ethiek in de counseling, (...) door H. R. Wijngaarden.--Bibliografische gegevens uit het werk van Prof. Dr. E. L. Smelik (p. 141-142). (shrink)

Vijf opstellen over de vraag, hoe christenen in een democratie politiek kunnen samenwerken met andersdenkenden.

In het kader van de Leerstoel Rector Dhanis (UFSIA, Antwerpen) werd door een studiegroep bestaande uit artsen en verpleegkundigen, ethici en juristen, een interdisciplinaire studie ondernomen over 'klinische ethiek' en 'hoe recht en politiek omgaan met problemen die thuishoren in de klinische praktijk'. In deze bundel wordt het ethische denken in een aantal casussen betreffende neonatalen en dementerenden kritisch besproken. De adviezen van het Raadgevend Comite voor Bio-Ethiek over sterilisatie van mentaal gehandicapten en over klonering worden onderzocht op (...) hun relevantie voor de klinische praktijk. (shrink)

The concept of well-being has emerged as a key category of social and political thought, especially in the fields of moral and political philosophy, development studies, and economics. This book takes a critical look at the notion of well-being by examining what well-being means, or could mean, to people living in a number of different regions including Sudan, Nepal, Papua New Guinea, India, Sierra Leone, and the UK. The contributors take issue with some of the assumptions behind Western concepts of (...) well-being. They explore what characterizes a "good life" and how this idea has been affected by globalization and neoliberalism. The book makes a major contribution to social theory by presenting new analytical models that make sense of the changing shapes of people's life and ethical values. (shrink)

Het denken van de Nederlandse filosoof Leo Polak (1880-1941) heeft nog altijd niet aan actualiteit ingeboet. Hij bepleitte hartstochtelijk de autonomie van de menselijke rede, worstelde met de grondslag van onze ethiek en wierp zich in een tijd van politieke massabewegingen en toenemende verzuiling op als kampioen van het vrije denken. Zelfs tijdens de Duitse bezetting hield hij vast aan zijn zelfstandig oordeel – een houding die hij eind 1941 met de dood in een concentratiekamp moest bekopen. Al (...) die jaren hield hij een dagboek bij, voor hem een essentieel middel om greep te krijgen op zijn leven. Op basis hiervan worden in deze bundel nieuwe aspecten van Polaks leven en werk belicht: zijn denken over schuld en vergelding, zijn verhouding tot grote filosofen als Spinoza en Heymans en zijn houding tegenover het nationaalsocialisme, maar ook zijn familieleven, zijn boekenverzameling en zijn geestelijke nalatenschap. (shrink)

Ten aanzien van Europa is de vraag aan de orde of de doelstellingen louter materieel en economisch zouden moeten zijn of ook ideëel. De auteur ervaart een geestelijke dimensie aan zijn plaats als Duitser in Europa en wil aan het verleden van Europa een plaats geven in zijn leven. Het is problematisch dat cultureel erfgoed grotendeels in musea wordt geplaatst, buiten het dagelijks leven. Het belang van een robuuste gemeenschapszin en van geestelijke waarden. Ethiek veronderstelt een beeld van de (...) mensen als stoffelijk en geestelijk. De menselijke rede is niet sterk genoeg om een juist gebruik van vrijheid te garanderen en vrijheid moet door verantwoordelijkheidsgevoel worden beteugeld. Iets vergelijkbaars geldt voor het denken over schoonheid. 'Ik ben ervan overtuigd dat we de kunst nodig hebben om dat gezonde verstand te voeden zonder welk geen enkele politieke constructie op lange termijn zal standhouden.' We hebben de kunst nodig om ons te helpen een ideaal van menselijkheid te behouden. (shrink)

The contributors to this volume examine the diverse roles played by moral virtues in the political writings of the Later Middle Ages. Medieval political thought has a long tradition of scholarship, and its ethical dimension has always received sustained attention. This volume specifically concentrates on the meaning and function of virtues in a political context, a theme which has thus far been neglected. The authors deal with Latin texts (occasionally in combination with vernacular ones) from the 13th to 15th centuries (...) that define, legitimize, or criticize secular rule by using catalogues of virtues, originating from ancient philosophy as well as Christian moral theology. The medieval texts under discussion are of French, German, English, Italian, and Spanish origin, and vary from educational treatises and historiography to moral theology and political philosophy. (shrink)

In Western thought, it has been persistently assumed that in moral and political matters, people should rely on the inner voice of conscience rather than on external authorities, laws, and regulations. This volume investigates this concept, examining the development of the Western politics of conscience, from Socrates to the present, and the formation of the Western ethico-political subject. The work opens with a discussion of the ambiguous role of conscience in politics, contesting the claim that it is the best defense (...) against totalitarianism. It then look back at canonical authors, from the Church Fathers and Luther to Rousseau and Derrida, to show how the experience of conscience constitutes the foundation of Western ethics and politics. This unique work not only synthesizes philosophical and political insights, but also pays attention to political theology to provide a compelling and innovative argument that the experience of conscience has always been at the core of the political Western tradition. An engaging and accessible text, it will appeal to political theorists and philosophers as well as theologians and those interested in the critique of the Western civilization. (shrink)

De theoloog Herman Bavinck (1854-1921) was van 1883-1902 aan de Theologische School te Kampen niet alleen verantwoordelijk voor het onderwijs in de dogmatiek, maar ook in dat van de ethiek. In deze uitgave worden drie niet eerder gepubliceerde manuscripten van Bavinck uitgegeven, die geheel of gedeeltelijk aan de filosofische ethiek zijn gewijd. In combinatie met Bavincks in 2019 verschenen Gereformeerde Ethiek biedt dit boek een representatief (en wellicht zelfs compleet) overzicht van de wijze waarop theologiestudenten in de (...) laatste twee decennia van de negentiende eeuw in Kampen wegwijs werden gemaakt in de ethiek. (shrink)

Financiële technologische ontwikkeling, de zogeheten fintech, is hot en happening. De ontwikkelingen gaan snel maar leiden geregeld tot moreel kwetsbare praktijken. Een geautomatiseerd systeem de schuld geven van economische uitbuiting, uitsluiting en privacyschending is onzinnig. De auteurs gaan in op de vraag wat de rol van financiële ethiek (nog) is als de besluitvorming en gedragssturing bij en in het ontwerp van allerlei systemen (grotendeels) vooraf bepaald wordt. -/- Dit artikel is relevant voor financieel professionals die fintech vormgeven en/of gebruiken. (...) Helaas zijn er geen kant-en-klare oplossingen om moraliteit te programmeren. De auteurs roepen lezers daarom op om bij het managen van de nieuwe innovatiegolf te blijven streven naar vormen van goed bestuur en best practices. (shrink)

Vakfilosofische opstellen over de hedendaagse vraagstukken binnen de ethiek.

Schmitt staat in de vooroorlogse periode zeker niet alleen met zijn kritiek op de democratie, het liberalisme en de moderne cultuur. De discussie met tijdgenoot Leo Strauss verheldert de positie van Schmitt substantieel. Deze deelt immers Schmitts kritiek, maar tegelijk laat hij de vooronderstellingen en de tegenstrijdigheden ervan zien. Schmitts kritiek gaat volgens Strauss niet ver genoeg, want blijft onuitgesproken schatplichtig aan datgene wat hij zelf bekritiseert.

Overzicht van de geschiedenis, ontwikkelingen en toekomst van de ethiek als wetenschappelijke discipline in Nederland.

Filosofisch leer- en leesboek over (medische) ethiek.

Chantal Mouffe herneemt de centrale gedachte van Carl Schmitt dat de antagonistische relatie tussen vriend en vijand constitutief is voor het politieke. Anders dan bij Schmitt leidt die idee bij haar tot een links en radicaal democratisch model voor een pluralistische samenleving. Een juiste appreciatie van de niet te elimineren politieke dimensie van strijd geeft aanleiding tot een kritische evaluatie van het politieke liberalisme van John Rawls en de deliberatieve democratie van Jürgen Habermas. Tegelijkertijd werpt Mouffe daarbij (...) een nieuw licht op enkele recente politieke fenomenen, zoals de opkomst van rechtse populistische partijen in Europa en de internationale ‘oorlog tegen het terrorisme’. (shrink)

Religions and religious actors are increasingly associated with extremism and violence. A mainstream view that sees religions as prone to violence has been affirmed within the West. Yet, to affirm that religions promote anti-democratic projects and are inclined to violence can only partially capture the impact of religious voices in contemporary societies. In fact, religions have often played an important role in promoting democratic transition and religiously inspired doctrines have importantly supported peace and reconciliation processes in divided societies. This paper (...) argues that the mainstream view reproduces and extends a traditional liberal wariness toward the alleged incendiary role of religions in politics, the so-called doctrine of religious restraint. This view, I argue, is based on a misinterpretation of contemporary liberal theory and, especially, of Rawls’s Political Liberalism. The paper shows that Rawls’s framework instead provides an extensive accommodation of religions in political life. Starting from this premise, this paper responds to the mainstream view by focussing on the role of religious actors and sensitivities in reconciling divided societies. (shrink)

Queer Ethics and the Face of the Other In this paper I critically engage with Levinas’ ethical theory in order to formulate a queer ethics that is based on non-identity. Queer phenomenology shows us how our public space excludes bodies that do not fit within the heterosexual and cisgender norms and categorizes these bodies as disruptive forces to an orientated, stable space. In this paper I will develop an queer ethics that can offer a moral basis to queer phenomenology. I (...) will use Levinas’ ethical relation to conceptualize an ethics of non-identity in which the other remains wholly other. I will show how Levinas’ sexualized phenomenology can particularly serve queer phenomenology. In his early work, Levinas describes the becoming of the self as a movement away from absurd, meaningless being (il y a). The movement away from meaningless being is seen by Levinas as the desire to usurp the world. The self wants to continue its own enjoyment and tries to secure its position in the world. It is in the end the Face of the Other that can peacefully resist the self’s tendency to usurp the world. I will show how the Face differs from the feminine Other and will show how the Face who falls outside of the heterosexual cisgender norms, can be seen as queer. In the end I will outline a queer ethics as a being questioned by the otherness or queerness of the other in which we are willing to give up our privileged position in the world. (shrink)

Hoe politieke macht veroveren en behouden? Het antwoord op deze vraag staat te lezen in een van de beruchtste boeken uit de geschiedenis van het politieke denken: Il Principe van Niccolo Machiavelli . Zijn antwoord is zonneklaar: voor élke heerser – of hij nu de troon heeft geërfd als telg van een oude dynastie of hem met geweld heeft veroverd – 'is het noodzakelijk het volk te vriend te houden'.

‘In abstracto you might be able to love your fellow-creature, from a distance it is even possible, but from close by it is impossible’, according to the intellectual revolutionary Iwan in The Karamazow Brothers. Starting from this famous statement, the question is raised towards the relation between ethics of nearness and ethics of distance. In a first paragraph it is shown thát and why the concept of ‘reflexive distance’ might be considered as the psychological foundation of moral consciousness, more specifically (...) in modern times. By means of this concept, a distinction is outlined in the second paragraph between three models of ethics that are typical of current culture: a rational and an esthetic one and a concrete one . Eventually, it is concluded that a potential surplus value of concrete ethics consists in a bond which has often been denied or neglected: that between ethics and reality. (shrink)

‘GRONDSLAGEN christelijke ethiek’ van de theoloog-ethicus J. Douma geeft een goede gelegenheid de ‘Reformatorische Wijsbegeerte’, speciaal die van H. Dooyeweerd, en haar toepassing op een vakwetenschap, te vergelijken met traditioneel-theologische c.q. klassiek-gereformeerde opvattingen over de grondslagen van de ethiek. Die vergelijking ligt voor de hand omdat het hoofdonderwerp van dit tamelijk omvangrijke boek van 413 pagina’s een filosofisch onderwerp is, geen theologie, zelfs geen theologische ethiek, maar een vakfilosofisch onderwerp. We zullen dus niet discussiëren met de schrijver (...) over allerlei onderwerpen die men gewoonlijk als ethische problemen beschouwt, want daarover zal een geplande reeks van vijf andere boeken gaan. Bovengenoemd boek echter gaat niet over een of ander ethisch vraagstuk, maar over wat de titel alleen al door de gebruikte hoofdletters, met veel nadruk stelt: grondslagen van de eigenlijke ethiek. (shrink)

Modern society as well as modern ethical theory is characterised by excessiveness. To produce and to consume as much as possible is the current world ethos. The utility principle of consequentialism is considered to be too demanding and Kant’s categorical imperative too strict. In this article it is my proposal to reintroduce the virtue of detachment as a basic component of the moral attitude. Detachment used to be a virtue in classical virtue ethics such as Cynicism, Epicureanism and Stoicism. I (...) take detachment to be the alternative for an attitude of excess. A detached person accepts his vulnerability and his being to a certain extent left to coincidences. Detachment is not opposed to attachment. It requires attachment. The virtue of detachment involves the ability to break away from the activities, persons, things, places and perhaps even principles one is attached to. It is irreducible to maximally promoting well-being and honouring unconditionally each person. (shrink)

Wetenschappelijke bezinning op de betekenis van de ethiek van de humanistische psycholoog (1900-1980) o.a. door vergelijking met de ethiek van Marx en de existentiefilosofie.

‘Het Goede als het Oneindige heeft geen ander ; niet omdat het zelf alles zou zijn, maar omdat het het Goede is en omdat niets aan zijn goedheid ontsnapt’ .In dit artikel wordt nagegaan hoe zich bij Levinas ethiek tot mystiek verhoudt. Anders dan de apert antimystieke uitspraken van Levinas suggereren, is deze verhouding complexer dan op het eerste gezicht lijkt.

Although some claim that the term cyber war is merely metaphorical, there are good reasons to see cyber war as a form of warfare ‐ even if it is not war as we have hitherto known it. This poses the question whether the principles of the Just War Tradition, which claims to offer an alternative for pacifism and realism, apply to this specific kind of war too. This article argues that the jus in bello principles of discrimination and proportionality are (...) applicable, and that actually applying them would limit the harm cyber-attacks currently cause. Most cyber-attacks of recent years wrongly target civilians, and this amounts to a serious breach of these principles. The final part of this article looks at those who actually conduct the cyber-attacks, the cyber soldiers ‐ how do they fit into the military profession, and to what extent can we expect them to uphold the principles of Just War? (shrink)