Hegel i Nietzsche twierdzili, że żyją w czasach przełomu, który wymusi pojawienie się nowego etapu w dziejach ludzkości. Sytuację człowieka współczesnego określa „fakt” roztrzaskania dotychczasowych horyzontów oraz konieczność stworzenia, lub odkrycia, horyzontów nowych. Postulują oni zatem ustanowienie nowego celu ludzkości. Filozofia polityki winna stać się częścią tego ogólnokulturowego projektu. Tym samym rzucają wyzwanie współczesnej filozofii politycznej, która zrzeka się prawa do ustanawiania takiego celu. Obaj są też przekonani – znów wbrew twierdzeniom współczesnym – że cel ów może i powinien być (...) ugruntowany w naturze całej rzeczywistości i w naturze człowieka. W ich założeniu ma to być cel człowieka empirycznego, historycznego, człowieka, który osiągnął bolesną świadomość tego, że to on był twórcą tych wartości, które dotąd uznawał za obiektywne. Potrzeba sformułowania nowego celu każe Heglowi i Nietzschemu powrócić do klasycznego pojmowania filozofii polityki, do postrzegania w doskonałości człowieka ideału, któremu ma być podporządkowana polityczna działalność. Właściwe rozumienie miejsca człowieka w świecie, ujęcie go jako istoty stwarzającej horyzonty i przekształcającej zgodnie z nimi rzeczywistość, pozwala według nich dotrzeć do prawdy o bycie jako całości, do konstytuującej go zasady samo-rozwoju, będącego zarazem samo-przezwyciężaniem i samo-przekraczaniem. Zaakceptowanie tej prawdy o świecie pozwala ugruntować w nim ideał doskonałości, który można od tej pory ujmować jako istotowy cel człowieka, i żądać podporządkowaniu mu całej kulturowej działalności, w tym także – filozoficzno-politycznej teorii i praktyki. (shrink)

Poppera i Tarskiego wiele łączyło. Obaj urodzili się na początku XX wieku i obaj pochodzili z rodzin żydowskich zasymilowanych w swoich ojczyznach. Obaj emigrowali w czasie wojny ze swych krajów i obaj do końca życia przebywali na obczyźnie. Zarówno Popper jak i Tarski żywo interesowali się filozofią, ale obaj odebrali też akademickie wyksztalcenie matematyczne. Podobny był przedmiot ich głównych zainteresowań: obaj analizowali teorie naukowe. Popper zajmował się metodologią nauk empirycznych, natomiast Tarski badaniami systemów dedukcyjnych. Popper ponadto uprawiał filozofię i wielokrotnie (...) wyrażał swoje stanowisko w kwestiach filozoficznych. Inaczej było z Tarskim: zasadniczo unikał wypowiadania się na tematy filozoficzne, będąc bardzo ostrożnym w wyciąganiu wniosków natury światopoglądowej z logiki, co nie przeszkadzało, że rezultaty jego badań logicznych uznawane były przez wielu, w tym również przez Poppera, za brzemienne w konsekwencje filozoficzne. Obaj byli, każdy w swojej dziedzinie, myślicielami oryginalnymi, więcej - wybitnymi i obaj aktywnie uczestniczyli w życiu naukowym swoich czasów. Kiedy w latach 30. zbliżyli się do Koła Wiedeńskiego, zarówno Popper jak i Tarski zaznaczyli swoją odrębność wobec koncepcji głoszonych przez jego członków. To właśnie za sprawy Koła Wiedeńskiego doszło do ich spotkania - spotkania, o którym później wielokrotnie wspominał Popper. Popper poszukujący teoretycznej podstawy dla swej filozofii nauki znalazł ją. w semantyce Tarskiego. (shrink)

Im Jahre 1994 organisierte der Lehrstuhl für Wirtschaftsgeschichte und Geschichte der Wirtschaftslehre an der Universität Łódz eine wissenschaftliche Konferenz, die der 100-jährigen Entwicklung der Soziallehre der Kirche gewidmet war. Als aktiver Teilnehmer dieser zweitägigen Konferenz hörte ich mit grossem Interesse 11 Referate und die ihnen folgenden Diskussionen an. Einen größeren Teil der Referenten stellte die Universität Łódz - die anderen kamen aus verschiedenen akademischen Zentren Polens. Fünf von ihnen waren akademische Lehrer an kirchlichen Hochschulen.

Author: Krasiński Andrzej Title: IAN HACKING’S THE CONCEPT OF LABORATORY SCIENCE (Nauki laboratoryjne w ujęciu Iana Hackinga) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.12, number: 2011/1, pages: 385-396 Keywords: LABORATORY SCIENCE, NEW EXPERIMENTALISM, PHILOSOPHY OF EXPERIMENT, STABILITY OF SCIENCE Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:In this text I focus attention on the concept of laboratory science created by Ian Hacking, According to Hacking’s theory, not all scientific experiments are laboratory experiments. Laboratory (...) science created phenomena that seldom or never occur in a pure state in nature. In the second part of the text I analyze Hacking’s division of elements of laboratory science. There are three groups of elements: intellectual components, material things and results of experiment, in short: ideas, things and marks. The elements of laboratory in Hacking’s theory are used directly in the course of the experiment. Laboratory sciences are stable. Each element can be modified in order to match to each other. The stability of laboratory science is result of fact that theory and the laboratory equipment evolve in that way, that they match each other and mutually self-vindicating. (shrink)

In the paper, I present the achievements of the outstanding female representative of the Lvov‑Warsaw School Izydora Dąmbska in the field of philosophy of science. The following issues are analysed: the concept of the philosophy of science, the question of irrationalism in scientific cognition, the problem of scientific laws, and the meaning and role of analogy in science. Following the development of the issues classified as the philosophy of science in Dąmbska’s works, it is easy to notice that she takes (...) a realistic view as far as the concept of knowledge is concerned. However, she also has a tendency to emphasize the importance of subjective factors and the role of so‑called operators in scientific cognition. (shrink)

Richard Feynman, one of the greatest physicists became famous for his discoveries concerning quantum electrodynamics and for his lectures. His views on science appear to be very simple, common-sense, but they present the essence of the problem. What he values in science the most is the freedom of thinking and a sort of reasonable courage, which enable one to oppose earlier authorities. When it comes to education, the most important is to teach the ability to observe the nature around.

W artykule autor dowodzi, że argument Singera na rzecz utylitaryzmu jest chybiony i że poprawienie go wymaga wyciągnięcia nauki od Rousseau i Kanta. Autor wskazuje, że podobnie jak u Singera, argument Rousseau na rzecz umowy społecznej zawodzi, ponieważ nie udaje mu się połączyć opartego na interesie własnym punktu wyjścia z wnioskami o uspołecznieniu. Następnie autor dowodzi, że Kant rozwiązał problem Rousseau, przyjmując, że uspołecznienie było właściwe człowiekowi naturalnemu i podając w ten sposób koncepcję natury ludzkiej, w której jest miejsce (...) dla moralności. Singer musi zatem postąpić podobnie, żeby rozwiązać swój problem. Autor dowodzi dalej, że przyjęcie problematycznego punktu wyjścia w postaci założenia o egoizmie ludzi odzwierciedla wpływ ewolucyjnego naturalizmu na obu myślicieli. Błędem byłoby jednak zakładać, że ewolucyjny naturalizm wymaga takiego punktu wyjścia. Singer może więc poprawić swój argument, nie zdradzając jego ducha, ale nie ma gwarancji, że jego wniosek, który stanowi wyraz utylitaryzmu preferencji, nie ucierpi wskutek tych poprawek. (shrink)

The paper briefly presents a genesis of the research project called the theology of science initiated by Michał Heller in early 1980s, but also enriched by the remarks of Józef Życiński. Then the main features of the new Heller’s book Science and theology – not necessarily exclusively on one planet are discussed. The book develops and strengthens the early ideas of theology of science. The paper draws also attention to another author—C.B. Kaiser who—since a dozen years—has been developing a similar (...) project: theology of scientific endeavor. It is also suggested that the Heller’s project, especially in its axiological and praxeological aspects, could take advantage of the achievements of several Francophone authors who once developed a field of the so-called theology of earthly realities. (shrink)

The aticle presents several different ways of popularizing scientific knowledge. It is not scientific in the sense that it is not a report on a systematic study of the literature or empirical research. It is a tool room: a repository we can turn to in search of tools to help us solve a problem. The article offers three tools. The first is a typology of forms of participation in science. I treat the typology as a tool, too, because defining a (...) problem can be seen as part of the problem-solving process. It's important to understand that there are different forms of science popularization and citizen science participation: each form requires different competencies and will work in a different situation. It's also important to understand that there is a difference between science communication (i.e., what scientists do as part of their work) and science communication (i.e., dissemination of scientific results outside of science). These are two different modes of communication and require separate skills. The second tool is a set of heuristics that may be of interest to those already parsing science communication, but having difficulty communicating science. The last tool is a proposal for a science popularizer's checklist. It is based on my own experience. Anyone interested in science communication can check this tool in action, modify it for themselves, or create their own list, which I encourage you to do. (shrink)

Author: Szahaj Andrzej Title: CULTURAL SCIENCES AS FUNDAMETAL AND CRITICAL SCIENCES (Nauki o kulturze jako nauki podstawowe (i krytyczne)) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.12, number: 2011/1, pages: 183-188 Keywords: FUNDAMENTAL SCIENCES, CULTURE, CRITICISM, CAPITALISM Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The main goal of the article is to prove that today cultural sciences replace sciences on nature in the role of fundamental sciences. Author tries to show that cultural sciences (...) are now fundamental ones taking into account two different aspects of being fundametal: theoretical one and political one. He uses some arguments taken from Jerzy Kmita’s works to support his own position. They are connected mostly with Kmita’s thesis about the primary role of culturally created vision of the world as the necessary background of each knowledge. The political aspect of fundamental role playing today by cultural sciences is linked with the main role played by information in today world and especially in so called cognitive capitalism. Author’s thesis is that cultural sciences can take critical shape showing the relative character of all dogmas of today capitalism or they can play effective role in capitalist world as important and useful element of its mechanisms. (shrink)

Chicago School argues that the use of predatory strategy may not lead to a profit. Postchicago School, investigating this problem on the basis of game theory, argues just the opposite. This dispute on the basis of theoretical economics, has an impact on ethics in economic life. In a number of lawsuits companies rely on the views of the Chicago School to win, which raises the ethical concerns.

In my paper I'm going to present and evaluate position that science and religion (Christianity) do not contradict each other and that they rather answer different kinds of questions and solve different problems. Even if they both claim anything about the origin of Universe or human their claims are made from various, independent perspectives. Advocates of complementarity of science and religion state that science is a search for empirical data while religion refers to the domain of values and meaning. In (...) effect they are complementary to each other and their connection gives richer and consistent picture of reality. I agree that there are many problems and questions that are not common to scientific and religious domains, but I'm also going to show that meaning of many religious claims - also the crucial ones - is dependent upon existence of some facts in empirical world included to realm of science. I will also argue that the thesis of complementarity of science and religion is based on discredited neopositivistic picture of science as free from any philosophical commitments. (shrink)

The main characteristic of modern science is that its new theories contain the old ones as their particular cases. In this respect, one can speak of "modern" science only since 17th century discoveries of Galileo, Kepler and Descartes. Yet, one can find certain traits of the modern scientific mode of thinking as early as in 14th century; they include interest in the practical use of science, introduction of experiment and mathematical method. Late medieval science was powerfully influenced by the doctrines (...) of Aristotle, who found the essence of scientific pursuit in establishing the causes of the phenomena observed in the world in the inductive process of abstraction, which has three main stages of generalization: physics, mathematics, and metaphysics. In physics the solutions were hinged on the concept of natural directions and the belief that uniform motion requires permanent application of power. The foundations of Aristotelean physics were first questioned in the 14th century. Duns Scotus and Wiliam of Ockham critically discussed the doctrine of induction, originating the shift of interest towards observation. Peter of Abano started the theory of experiment. Some criticism came from the theologians, who questioned certain limitations of the Aristotelean frame of mind. The main subject of controversy was the concept of vacuum, discussed especially with the reference to motion. Here the Aristotelean standpoint was criticised from the positions of atomism and Platonism by a number of scholars starting from Robert Grosseteste, through Giles of Rome and Nicholas of Autrecourt, to Nicholas of Cusa and Giordano Bruno. Other controversial problems included plurality of the worlds, privileged positions in the universe, circular motion of the earth. Here an important contribution was made by Nicolas Copernicus. Another group of scholars, which helped to overcome Aristoteleanism, was the so-called Merton school of Oxford. Their new theories of motion, which distinguished between its kinematic and dynamic aspects, quickly spread through Europe and are said to have influenced Galileo. Yet another source of inspiration was found by Galileo in the views of the nominalist school of Paris, notably Nicholas of Oresme and John Buridan. By reaping the benefit of their innovations and overcoming their deficiencies Galileo was able to lay foundations for the modern science, first fully formulated by Newton. (shrink)

Dyskutowane są zmiany w nauce i ich znaczenie dla zrozumienia norm nauki oraz zwiększonego ulegania kontroli zewnętrznej, jakiej podlega transformacja nauki w obecnym reżimie ewaluacji, konkursów grantowych i komercjalizacji. Zadaje się także pytanie, czy rodzaj badań dotyczących fundamentalnych kwestii poruszanych w Podwójnej helisie został wyparty przez obecną organizację nauki.

Ogłoszenie encykliki Rerum novarum przez Leona XIII w dniu 15 maja 1891 roku dało początek temu, co dzisiaj nazywamy nauką społeczną Kościoła, ścisłej - Kościoła katolickiego, ponieważ Kościoły prawosławne nie podjęły tego tematu, zaś Kościoły protestanckie zajęły się problematyką społeczną dopiero w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku. Istnieje ogólna zgoda specjalistów co do łączenia narodzin nauki społecznej Kościoła z ogłoszeniem tej encykliki. Przedtem nie istniał oficjalny nurt nauczania społecznego, w kształcie zamierzonego ciągu formalnych wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Kościół pod koniec (...) XIX stulecia stal się świadkiem radykalnych przemian politycznych, gospodarczych i społecznych oraz znalazł się w sferze różnorakich wpływów dominujących ideologii. Życie gospodarcze weszło w okres tzw. „drugiej rewolucji przemysłowej", przypadającej na lata 1870-1914. Rerum novarum uważa się powszechnie za początek nauczania społecznego Kościoła w jego nowoczesnym ujęciu. Wcześniej jedynie ostrzegano wiernych przed błędami. (shrink)