The Ottoman State contains many different ethnic elements which constituted a legal perspective. In this regard, the necessary precautions were taken to ensure that Muslims and non-Muslims live together peacefully in Vidin, a border city that was very important for the Western military expeditions of the Ottoman State known as “dār al-jihad wa-l-mujāhidīn” during the 18th century which set a historical example. The economic and social dimensions of the relations between the Muslim and non-Muslim population comprising the society in Vidin (...) who have shared the same city, neighborhood and public space during 1700-1750 were examined in this study and the conflicting subjects with regard to the ongoing relations between these two communities were tried to be determined. A total of 15 shari‘aregistries kept by the qāḍī (Muslim Judge) court for the related period located at the Oriental Department of National Library of Bulgaria constitute the main resources of the study. The shari‘aregistries that are the main resources of urban historical studies are full of countless examples that provide information on the relations between Muslims and non- Muslims in Vidin. The examination of these examples is of significant importance for putting forth the methods with which the nation system is applied by the Ottoman Empire as well as their opinions towards the non-Muslims they rule.SummaryVidin, located today in northwest Bulgaria was founded during the 1stcentury BC to the right of the River Danube by the Romans and named as Bononia. This settlement which was named as V’dinby the Muslims throughout the Middle Ages was transformed into a castle about 800 years after its foundation. The city that continuously changed hands due to its location at the border fell under the Ottoman rule after Battle of Nicopolis dated 1396. Vidin became one of the important border cities of the Ottoman against Serbia, Walachia and Hungary until the beginning of the 16thcentury. This importance of Vidin gradually decreased after the Ottoman Empire conquered Belgrade, Budin and Timişoara. Vidin retrieved its status as a border city against the Hungarians and the Wallachians after the Habsburgs dominated the region following the Great Turkish Wars that took place during 1683-1699, and thus regained its past importance. Even though the pressure influenced Vidin as a result disappeared with the 1739 Treaty of Belgrade, the conflicts between Austria and the Ottoman Empire did not end completely and continued throughout the 18thcentury. Vidin preserved its status as a first-degree border city for the Ottomans during the period of time, as examined in this study, which was also known as “dār al-jihad wa-l-mujāhidīn” starting from the beginning of the new century. Majority of the settled public were comprised of military classes in Vidin due to its geographical location where the Muslims and non-Muslims lived together. While the Muslim population was higher during the period of time following the establishment of the Ottoman rule, the non-Muslim population continued to increase throughout the 17thcentury reaching 23.961 taxpayer non-Muslim men in the 18thcentury. The Ottoman Empire based its ruling in Vidin, where almost the same number of Muslim and non-Muslims lived, on the principles of Islamic Law rules for non-Muslims. Since this legal system takes into consideration religious differences, non-Muslims were not held responsible from the prayers of Muslims and the actions that were not prohibited in their religion did not pose any contradictions with regard to Islamic law. The Ottoman Empire did not apply the Islamic Law on its non-Muslim citizens living in Vidin and allowed them to continue their social and religious lives based on their own religious principles in a special legal stance. Thanks to the system applied, the Muslim and non-Muslim community in Vidin were able to continue their daily lives without serious conflicts.The main purpose of this study is to explain how the Muslim and non-Muslim population related with each other in the city of Vidin during the second half of the 18thcentury and the dynamics with which they continued these relationships. Following this purpose, the cases between Muslims and non-Muslims in court records kept by the Vidin sharia court during 1700-1750 are examined. The relations between Muslims and non-Muslims are subject to two different classifications as economic and social issues, and each topic is supported and explained as sub-titles using different case examples. Majority of the relations between Muslims and non-Muslims in the city are economic according to Vidin court records. In this regard, it seems that there is no religious discrimination between the artisan groups in the city. In addition, many home, land, store and vineyard sales took place between the Muslims and non-Muslims which were resolved in the court mostly for registration purposes. It can also be understood from the court records that there were commercial relations between the Muslims and non-Muslims, that they had partnerships and that they lent money to each other which can be seen as an example of interpersonal support. Various social relationships were also established between the Muslim and non-Muslim population in Vidin during the period examined in this study. Even though non-Muslims had the right to carry out marriages and resolve their issues at their own community courts, it was observed that they frequently applied to the sharia courts for these purposes. They have developed witnessing relationships in such cases with the Muslims. The non-Muslim community did not experience any issues in finding Muslim witnesses for their cases with the Muslims; many Muslims acted as witness against their fellow Muslims without any hesitation. Two cases of injuries and few robbery issues were reflected in the courts of Vidin between the Muslims and non-Muslims during the fifty-year period examined in the study and no incident ending with death took place. Various singular cases took place between the two groups which were resolved at the sharia courts without escalating into severe conflicts. When all court records are taken into consideration, it can be understood that the Muslim judge of Vidin did not make any distinctions between the non-Muslims and Muslims and that he did not compromise from the principle of fairness. Both the Muslims and non-Muslims managed to live comfortably by acting carefully so as to not cross their own lines in both their economic and social relations in Vidin. When the faith-related conflicts that are taking place in our day in many regions of the world despite the level of education and culture are taken into consideration, it is very meaningful that people living in Vidin during the first half of the 18thcentury managed to live in peace. (shrink)

ÖZ Geçmişi insanlık tarihi kadar eski olan iyilik yapma ve sevap kazanma duygusundan doğan vakıf, İslam ile birlikte hukuksal bir zemin kazanarak ebedi bir müessese haline gelmiştir. Sosyo-kültürel ve dini hizmetleri üstlenen vakıf ya da vakfa benzer fiiller yalnızca Müslümanlar arasında değil diğer dinlere mensup insanlar arasında da yaygın şekilde görülmekteydi. Örneğin Hint devletlerinde kralların din adamı olan Brahmanlara köyler hediye ettiği görülmektedir. Brahmanlar bu köylerin mülküne sahip olmamakta, köylüler tarafından işlenen toprakların gelirini almakta ve böylece varidat sahibi olmaktaydılar. Dârülislâm’da (...) gerek Müslüman gerekse de gayrimüslim tebaa tarafından kurulan vakıflar şerʻî hukuka bağlı olarak faaliyet göstermekteydi. Osmanlı Devleti’nin üç yüz yedi yıl hüküm sürdüğü Kıbrıs Adası’nda da aynı şerʻî hükümler bağlamında çok sayıda vakfın kurulduğu görülmektedir. Osmanlı Dönemi Kıbrıs vakıfları üzerine birçok çalışma yapılmasına rağmen bunlardan yalnızca biri gayrimüslim vakıflarını konu edinmektedir. Söz konusu çalışmada ise yalnızca yedi şahıs vakfı ele alınmakta ancak kiliselere ait fetih öncesi ve sonrası vakıflarına değinilmemektedir. Bu çalışmada işaret edilen söz konusu eksiklik üzerinde durulacaktır. Genel olarak KKTC Girne Milli Arşiv ve Araştırma Dairesinde bulunan Kıbrıs Şerʻiyye Sicilleri kaynak olarak alınmakla birlikte, Osmanlı Arşivi ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinden tespit edilen belgeler analiz edilecektir. Öncelikle gayrimüslim ve zimmî kavramları açıklanarak Kıbrıs’ta bu kategoriye giren şahıslar ve bunların hukuki haklarına değinilip İslam hukukunda gayrimüslimlerin vakıf kurma hakları üzerinde durulacaktır. Diğer bir başlık altında iki tablo halinde verilen biri iptal edilmiş on bir şahıs vakfı ile farklı cemaatlere ait yirmi bir kilise ve manastır vakfı ayrıntılı olarak incelenecektir. (shrink)

Kurulduğu günden beri İslam hukukunu uygulayan Osmanlı devleti, süreç içerisinde zamanın gerektirdiği düzenlemeleri yapmaktan geri durmamıştır. Osmanlı’da İslam hukukçularının fıkıh usulünün esasları doğrultusunda şer‘î kaynaklara dayanarak ürettikleri hukuka şer‘î hukuk, devlet başkanlarının fermanlarıyla oluşup kanunnâme adıyla yürürlüğe giren hukuka da örfi hukuk adı verilmiştir. Osmanlı’da yerleşmiş bu kanunnâme geleneğine rağmen Tanzimat dönemine kadar bir hukuk dalının bütününü içine alan bir kanunlaştırma faaliyeti olmamıştır. Tanzimat’tan sonra bir taraftan şer‘î ve örfî hukuktan oluşan milli hukuk tedvin edilirken diğer taraftan bazı batılı kanunlar (...) iktibas edilmiştir. Böylece hukukta bir ikilik meydana gelmiş ve Türk hukuk tarihinde yeni bir dönem başlamıştır. Biz bu makalemizde bu dönemde hazırlanan Kânûn-ı Esâsî’yi kaynak açısından ele alıp inceleyeceğiz. Bu çalışma ile çoğunluk tarafından Türk hukukunda ilk yazılı anayasa olarak kabul edilen Kânûn-ı Esâsî’nin ne derece Milli/İslam hukuku kaynaklı olduğunu ortaya koymayı hedeflemekteyiz. Önce “Kânûn-ı Esâsî’nin Hazırlanması” başlığı altında hazırlık aşamasındaki fikri ve siyasi süreçleri, ilanı sırasındaki gelişmeleri, hukuki mahiyeti ve muhtevasının ne olduğunu ifade edeceğiz. Sonra da “Kânûn-ı Esâsî’nin Milli/İslam Hukuku Kaynaklı Oluşu Meselesi” başlığı altında hazırlık aşamasındaki tartışmaları, tasarılarda ve kabul edilen metinde ulemanın katkısının olup olmadığını ortaya koymaya çalışacağız. Sonuç olarak bu anayasada yeni bazı kural ve kurumlar ilave edilmekle birlikte Osmanlı Devleti’nin başından beri var olan siyasî ve hukukî yapısının temel esaslarıyla korunduğu görülmektedir diyebiliriz. Bu haliyle Kânûn-ı Esâsî’nin, sadece Milli/İslam hukuku kaynaklı olmayıp karma usulle hazırlandığını söyleyebiliriz. (shrink)

Osmanlı şer‘iyye sicillerinin bir kısmı Arapça olarak tutulduğu için söz konusu dile hâkim olamayanlar pek yararlanamamaktadırlar. Arapça kayıtlardan istifade etme ve bunların tercümesi ek bir uzmanlık gerektirir. İstanbul kadı sicilleri dahil birkaç örnek dışında bu alanda pek çalışılmamıştır. Bu makalemizde, Arapça siciller üzerinde çalışacaklar için Bursa B-18 numaralı sicilden nitelikli kayıt örnekleri seçilerek günümüz Türkçesi’ne tercüme edilmiştir. Bunun yanında bir kaydın muhteva açısından hangi konuları içerdiğine de değinilmiştir. Ayrıca sicilde yer alan Arapça methiye ve lakaplar da günümüz Türkçesi’ne çevrilmiştir. Sicillerde, (...) Arapça kayıtlar belli bir kalıp içerisinde tutulduğundan, yapılan tercüme örneklerinin, benzer konularda çalışma yapan araştırmacılara kolaylık sağlayacağı düşünülmektedir. (shrink)

Court (Shar’iyya) recordings are at the forefront of primary written sources, which contain important documents related to Turkish history, sociology and culture. The court records shed light on city history of the period concerned with rich information and documents. These records are important books in which the documents related to the judicial, administrative, economic, architectural and social structure of a city as well as diplomatic correspondence between the center and the province were recorded. The purpose of this study is to (...) prepare a detailed catalog in addition to the catalog which was made in 1963 and contained only 119 books specifying only the dates covered by the book number. As we have seen in this study, all of the 119 notebooks in the records do not consist of the court registers in the known form. They are the books that include the records of court proceedings, which are different from those of the court, especially after the Tanzimat e.g. Qassam, Enkiha, Zabt al-Da’wa, Permission and so on. The microfilms of the books were presented to the service of researchers in Sivas Ziya Bey Library of Ancient Works. The originals of the books are in the Prime Ministry State Archives.SummaryShar’iyyaregisters are one of the primary written sources about Turkish history, sociology, and culture relevant to our life. Registry records shed light on the history of city in the relevant period by containing rich information and documents. They are important notebooks, which are related to the judicial, administrative, economic, architectural and social structure of a city, and also in the form of diplomatic correspondence between the central and provincial posts.After the Anatolian Selçuk (Saljūq) State, which collapsed under the pressure and domination of the Iranian Mongols in the last half of the XIIIth century, a state was established in the Selçuk-Byzantine border in the north-west of Anatolia in XIVth century, which did not even lasted a hundred years and had a reign in three continents. In the Bursa inscription, which dated to 1337/8, the second Ottoman Sultan (Sulṭān) Orhan was titled as the mujahedeen (warrior), the sultan of the veterans, son of veteran of veteran. The fact that Orhan carring these titles shows that since the earliest times, the Ottoman sultans considered themselves as the leader of the religious war against the infidels. Since the first years of the establishment of the Ottoman State, the Sharīʿa ruled on the establishment of administration and for this reason, they established institution of the Shaykh al-Islām(the chief juristconsult). Firstly, by appointing a subaşı(subashi, an Ottoman gubernatorial title) to the conquered places, then it gradually began to establish judicial courts from the smallest areas.In the XVth century, the number of qāḍī increased in parallel with the increase in their jurisdiction as a result of the expansion of the Ottoman Empire, and the proliferation of the administrative units called sancak, (sanjaq, division of a province) and so the failure of oneqāḍīto satisfy court affairs of an entire sanjaq. New districts arose from some of the former large districts. As a result of this in the XVIth century, the administrative system of the sanjaq's Tımar system and at the same time a geographical integrity of the districts/provinces to see the legal work of a qāḍī to pass by the districts and sub-district as a legal caused to occur two legal definitions that is legal and military administrative. Records of qāḍīs, which is called as sicilemerged because it was their duty to record their works and orders issued to them and the answers and the provisions given to them.The courts of Shar’iyyaserved as primary general courts (maḥākim-i ʿumūmiye) until the declaration of the Tanẓīmāt in the Ottoman Empire and heard the suit at legal, criminal, administrative, military, financial and all kinds of cases. Tanẓīmāt period, or rather Maḥmūd II and the period following him, the judicial organs in terms of reorganization was a circuit that was on the scene.In this way, which was occurred in the judicial system, records which were kept in the Meşihat (Mashīkhat) began to diversify depending on this change. Since in the registry books, which we call classical, all correspondence between the central and provincial offices were recorded. Records such as pleas, letters of patent, verdicts, order of the high, bonds etc. could be found in these documents.These records, which are one of the most important sources of an Ottoman city history, were kept in the museums and libraries of the cities until recently. A few years ago, these records, with a correct decision, were collected in the Prime Ministry Ottoman Archives and it was preserved and presented to the use of researchers by transferring them into digital. The Sivas Court building as it is known in history is now in the Pāshābeg quarter and known as the Court Bazaar in these days. There is no clear information about when the court was built in Sivas. In time, changes have occurred in cities and we are losing the historical side of them. In addition, the fact that people acted in an unconscious manner that would harm the historical texture was the biggest factor in disappearance of material remains. With the remaining physical materials available, we can only access crumb information and we can only make predictions. In this evaluation, the biggest materials are the documents and notebooks, which are the memory of city dates. However, it is understood from the records that there is a foundation belonging to this court and some of the court's repair and maintenance works were carried out by this foundation. As it is understood from a document dated 14 August 1798, one of the repairs was sponsored by Ḥüseyin Efendī. In an inscription dated 1906, which was found during the renovation of the basement of an apartment building owned by the General Directorate of Foundations in May 2018, the location of the building was previously known as the Sivas Muftī 's Office.In this study, a total of 240 registry books belonging to Sivas were prepared as in a catalog system. In this study, we have seen that a great deal of records have been lost, burnt or destroyed in a certain way through history. The burn marks in the records of 79 is a striking example in this regard. The book number 139, which is not shown in Osman Ersoy's work, is a record book in classical form. An important case in this study is that the register number 206, which is registered to Sivas, belongs to the province of Burdur and it is also a registry book in classical form. This book covers the dates of 18 M. 1248/23 N.1250 - 1832-1835. (shrink)

Mezheplerin teşekkül etmeye başladığı ilk dönemlerden itibaren istihsanın bir istidlal yöntemi olup olmadığı tartışılagelmiştir. Bu tartışmaların temelinde kavramsallaşma sürecini henüz tamamlamamış olan istihsan teriminin çağrıştırdığı keyfiliğin/sübjektivitenin etkisi çok fazladır. Bu yüzden istihsanı bir yöntem olarak benimseyenler, ağır ithamlara maruz kalmışlardır. İstihsanı benimseyenlerin başında Hanefî hukukçular gelmektedir. Öyle ki istihsan yöntemi Hanefî mezhebiyle anılır hale gelmiştir. Bununla birlikte mezhebin önde gelen temsilcilerinden biri olan ve kıyas metodunu kullanmasıyla ön plana çıkan Züfer b. Hüzeyl’in istihsana yaklaşımıyla ilgili iki farklı yaklaşım tespitedilmiştir. Yaptığımız (...) araştırma ve inceleme neticesinde her iki tespitinde isabetli olmadığını; Züfer b. Hüzeyl’inkıyas yapmadaki becerisinin yanı sıra istihsana müracaatta sonuna kadar kıyas taraftarı olduğunu; ancak kıyasın meselelere çözüm üretmede yetersiz kaldığı ya da doğru sonuç vermediği durumlarda ise ızdırârın da bir gereği olarak meseleyi hükümsüz bırakmama adına istihsana müracaat ettiği görülmektedir. Sonuç olarak Züfer b. Hüzeyl’in genel hatlarıyla Hanefî usulüne bağlı kalmakla birlikte istihsanı bir istidlâl yöntemi olarak kullanma hususunda çerçeveyi oldukça daralttığını; kıyasa başvurma konusunda ise sınırları mümkün olduğunca geniş tuttuğunu söylemek mümkündür. İctihad hürriyeti ve hukûkî zenginlik açısından oldukça önemli olan Hanefi mezhebindeki mezhep içi ihtilaflar, hukûkî istikrar ve emniyeti tehdit etme potansiyeli taşımakta ve ayrıca ihtilaflı meselelerde hüküm veya fetva verecek fakihlerin işini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle mezhep içerisindeki ihtilaflı meselelerde râcih görüşü tespit etmek, diğer bir ifadeyle mezhep içi tercih, zorunlu bir ihtiyaçtır. Mezhep içi tercih, “muayyen bir mesele ile ilgili mezhepteki muhtelif kavil veya rivayetlerden daha ağır basanı, üstün olanı belirlemek” şeklinde tarif edilebilir. Tarihi süreçte bu ihtiyacı karşılamak için muhtasar ve fetva kitapları gibi farklı telif türleri; esahh-ı akvâl ve maʻrûzât gibi farklı uygulamalar ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyacı gidermeyi hedefleyen uygulamalardan biri de Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki kanunlaştırmalardır. Fıkha dayalı kanunlaştırmanın ilk örneği olan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye ile mezhep içi tercih arasındaki ilişki ve bu bağlamda Mecelle hazırlanırken, mezhep içi tercihte nasıl bir usûl izlendiği; râcih görüşe ne oranda uyulduğu; Mecelleʼde yer alan râcih görüşe aykırı kanun maddeleri ve bunların gerekçeleri; ihtilaflı bütün konularda düzenleneme yapılıp yapılmadığı ve râcih görüşleri belirleme ihtiyacının ne kadar giderildiği, incelenmesi gereken konulardır. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye gibi bir kanun metnine ihtiyaç duyulmasının temel nedenlerinden birisi, Hanefî mezhebinde mezhep içi ihtilafların çokluğudur. Buna bağlı olarak Mecelleʼnin hedefi râcih görüşler içeren oluşan bir kanun hazırlamaktır. Mecelle’nin esbâb-ı mûcibeleri mezhep içi tercih açısından incelendiğinde, esbâb-ı mûcibelerin iki temel işlevi olduğu görülür. Bunlardan ilki, kanunun büyük oranda mezhepteki râcih görüşlere uygun olarak hazırlandığını vurgulamaktır. Öyle ki, Mecelle’nin ilk on kitabının esbâb-ı mûcibelerinde bu husus mutlaka ifade edilmektedir. Esbâb-ı mûcibelerin diğer işlevi ise niçin bazı maddelerde râcih görüşe riayet edilmediğini gerekçelendirmektir. Esbâb-ı mûcibelerde on iki maddenin râcih olmayan görüş doğrultusunda hazırlandığı belirtilmektedir. Mecelleʼnin 1851 maddeden oluştuğu göz önünde tutulduğunda Mecelleʼnin muhtevasında râcih görüşlerin ne kadar etkili olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Esasen devrin özelliği de bunu zorunlu kılmaktadır. Zira Kitâbüʼl-Havâlenin 692. maddesinde Züferʼin râcih olmayan görüşünün tercih edilmesi, başta Şeyhülislam Hasan Fehmi Efendi olmak üzere bazı çevrelerin tepkisine neden olmuş ve bu sebeple Ahmet Cevdet Paşa Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye nâzırlığından ve Mecelle Komisyonu başkanlığından azledilmiştir. Râcih görüşe aykırı maddelerin esbâb-ı mûcibeleri incelendiğinde, bu yöndeki tercihlerde maslahat ve örfün belirleyici olduğu görülmektedir. Ayrıca bazı fakihlerin tercihlerinin de bir tercih sebebi olarak zikredildiği görülmektedir. Hanefi kaynaklarda en sık karşılaşılan tercih sebebi naslara uygunluktur. Buna karşın Mecelleʼde sefîhin hacri konusu dışında, naslara uygunluğun bir tercih sebebi olarak işletilmemesi dikkat çekicidir. Mecelle Komisyonunun bazı tercihlerine diğer kurumlarca müdahale edilmiştir. Komisyonca hazırlanan kitaplar hem Meclis-i Vükelâ hem de Meşîhat tarafından incelenmiş ve bu esnada bazı tashihlere konu olmuştur. İşte râcih olmayan görüş esas alınarak hazırlanan iki maddeye Meclis-i Vükelâ tarafından müdahale edilmiştir. Bunların birincisi hakk-ı mürur ve hakk-ı şirbin müstakil olarak satımının cevazını savunan Belh Meşâyihinin görüşü doğrultusunda yazılan 216. madde, ikincisi ise ecîr-i müşterekin tazmin sorumluluğunu düzenleyen 611. maddedir. Mecelle’nin ilk ve en hacimli kitabı olan Kitâbüʼl-Büyûʻun muhtevası mezhep içi tercih açısından incelendiğinde, ihtilaflı konularda genelde mezhepteki râcih görüşün esas alındığı görülmektedir. Kitâbüʼl-Büyûʻun esbâb-ı mûcibesinde, dört meselenin râcih olmayan görüş esas alınarak hazırlandığı ifade edilmekte ve bu tercihler örf ve maslahatla gerekçelendirilmektedir. Ancak Kitâbüʼl-Büyûʻdaki râcih görüşe aykırı maddeler bunlarla sınırlı değildir. Bizim araştırmamıza göre bunlara ilaveten üç madde daha râcih olmayan görüş tercih edilerek hazırlanmıştır. Bunlar beyʻ biʼl-vefânın menkullerde cevazına dair 118. madde, gabn-i fâhişin tanımı hakkındaki 165. madde ve şart muhayyerliğinin hükmü ile ilgili 309. maddedir. Bu üç madde, Mecelleʼdeki râcih görüşe aykırı düzenlemelerin sadece esbâb-ı mûcibelerde açıklananlardan ibaret olmadığını göstermektedir ve bu durum Mecelle hazırlanırken izlenen usûle aykırıdır. Hanefi mezhebindeki bazı ihtilaflı meselelerde hangi görüşün râcih olduğu konusunda tercih ehli fakihler ihtilaf etmişlerdir. Bu meselelerde Mecelleʼde düzenleme yapılırken nasıl bir yol izlendiği açıklanmamıştır. Bu meseleler incelendiğinde çoğunluk tarafından tercih edilme, kolaylığı temin etme ve bazı fakihler tarafından tercih edilme gibi hususların etkili olduğu söylenebilir. Mecelleʼdeki tercihler sadece şerʻî hükümler arasında gerçekleşmemiştir. Buna ilaveten tanımlar ve tanımlarda yer alan kayıtlar da tercihe konu olmuştur. Bu kapsamda Kitâbüʼl-Büyûʻdaki beyʻ akdi, mevkûf akid ve gabn-i fâhişin tanımına ilişkin tercihler örnek olarak zikredilebilir. Hanefi mezhebin içerisindeki ihtilaflı bazı meseleler Mecelleʼde düzenlenmemiştir. İhtilaflı meselelerin çokluğu ve dolayısıyla bütün bunları kapsayan bir kanun hazırlamanın zorluğu dikkate alındığında bu durum doğaldır. Ayrıca bu meselelerden bazıları sık gerçekleşmediği ve lüzumlu görülmediği için Mecelleʼde düzenlenmemiş olabilir. Ancak düzenleme yapılmayan ihtilaflı meselelerin tamamını bu sebeplerle izah etmek mümkün değildir. Zira yasal düzenleme yapılmayan ihtilaflı meselelerin bazıları temel, görece önemli meselelerdir ve muhtasarlarda yer almaktadır. Bu durum Mecelle hazırlanırken, ihtilaflı bazı meselelerde tercih yapmak yerine bu meselelere ilişkin düzenleme yapmama metodunun benimsendiğini göstermektedir. İhtilaftan ârî bir kanun metni oluşturmanın bir yolu olarak da bu usûlün benimsendiği söylenebilir. Böylece bu meselelerde râcih görüşü tespit etme işi hâkimlere bırakılmıştır. Bu durum Mecelleʼnin hedefi olan râcih görüşleri tespit etme ihtiyacını gidermeye uygunluk arz etmemektedir. Ancak bu durum bütün meseleleri kuşatan bir kanun yapmanın güçlüğünün bir sonucudur. (shrink)

Bu çalışmada İmam Mâlik’in/Mâlikîlerin necasetler ve kadınların özel halleriyle ilgili üç sünni mezhep başta olmak üzere cumhura muhalefet ettiği ve bu mezhebin karakteristiği haline gelen bazı temel meselelerden yola çıkılarak onların Hicaz bölgesi kaynaklı bir mezhep olarak eser çizgisinde mi rey çizgisinde mi yahut bu iki arasında olup esere mi daha yakın olduğu ihtimallerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu noktada Mâlikîlerin ve diğer mezheplerin muteber klasik kaynakları ile “ihtilâfu’l-fukahâ” türünden eserlere müracaat edilmiştir. Ele alınan örneklerde Mâlikîlerin görüşleri şöyledir: Suların pislenmesi konusunda (...) Mâlikîler suyun azlık ya da çokluk ölçüsünü değil suyun rengi, tadı ve kokusu gibi temel vasıflarından birinin değişip değişmediğini esas alarak hüküm vermişlerdir. Eti yenen hayvanların idrar ve dışkıları konusunda eti yenen hayvan necis bir şeyler yeyip içmemişse bunların hem idrarları hem de dışkılarının temiz olup, namaza engel olmadığı görüşünü benimsemişlerdir. Köpeğin kendisinin ve yaladığı kabın temiz olup olmadığı konusunda Mâlikîler köpek ve domuz dahil canlı olan her hayvan -necis bir şey yemiş olsa bile- temiz olduğu görüşünü savunmuşlardır. Hayzın herhangi bir alt sınırının olup-olmadığı noktasında bunun alt bir sınırının olmadığı ve bir defalık kanama yani kısa bir müddet kanın gelmesinin âdetin sübutu için yeterli olduğunu görüşünü benimsemişlerdir. Âdetli kadının Kur’an okuması meselesinde ise bu durumda olan kadının Kur’an’a dokunmasının yasak olduğu, fakat onu dokunmadan okuyabileceği görüşünde olmuşlardır. Hatta öğretici veya öğrenci olanlar zaruret miktarınca eğitim amacıyla ruhsat hükümden faydalanarak Kur’ân’a hem dokunabilir hem de onu okuyabilir. Elde edilen bulgular neticesinde İmam Mâlik’in/Mâlikîlerin maslahat ve istihsanı kullanmada öne çıkan bir mezhep olarak reyi kullanmakla birlikte, genel olarak nasların umumundan veya mutlaklığından hareket ettikleri, görüşlerine aykırı özel nasları mutlaka usule ait bir yöntemle te’vil ettikleri yahut cerh ve ta’dil yoluna başvurdukları veya meşru gerekçeleri olan istihsan yoluyla terk ettikleri, dolayısıyla esere daha yakın oldukları ve Hicaz fıkhını temsil ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. (shrink)

İslâm’ın ilk dönemlerinden itibaren Kur’ân’da Arapça dışında bir kelimenin bulunup bulunma-dığı hususunda farklı görüşler ileri sürülmüştür. Bu görüşler çerçevesinde mesele, Kur’ân’da yabancı dillerden bazı kelimelerin bulunup bulunmadığı merkezinde tartışıldığı gibi, bazı kelimelerin köken itibarıyla Arapça olmakla beraber şer’î terminolojinin ortaya çıkışı sonra-sında Arapların o zamana kadar bilmediği yeni anlamlar kazanmış olmasının Kur’ân’ın arabî olmasına engel teşkil edip etmeyeceği boyutuyla da tartışılmıştır. Şâfiî, Kur’ân’ın arabîliği görüşünün ilk ve en tavizsiz savunucularından biridir. Kur’ân, muhatapları Arap olduğu için Arapça nazil olmuştur. Her (...) dil, o dili konuşan halkın kültürünü ve düşünce yapısını da barındı-rır. Şâfiî nazarında Kur’ân’ın arabî olması Arap dilinin kurallarına, üslubuna uygun olmasının ötesinde Arap kültürünü ve düşünce yapısını da barındırması demektir. Muhataplar açısından bakınca da kendi dillerinde inen vahyin kendileri için olabildiğince açık/mübin olması gerekir. Dolayısyla Şâfiî’nin er-Risâle’de, nasslardan hüküm çıkarırken Arapçanın kural ve üsluplarını dikkate alma üzerine kurmuş olduğu beyân teorisi Kur’an’ın arabî olması ile yakından alakalı-dır. Bu makalede Şâfiî’nin konuya dair görüşleri er-Risâle isimli eseri merkeze alınarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Arap dili, Fıkıh, Şâfiî, Beyân, Kur’an’ın Arabîliği. (shrink)

Çocuk evliliği, tarih boyunca farklı toplumlarda bilinen ve uygulanan sosyal bir olgu olsa da son zamanlarda, modern duyarlılıkları giderek daha fazla rahatsız eden bir hal almıştır. Son iki asır öncesine kadar, Avrupa hukuki düşüncesinde çocuklar yargı önünde farklı bir muamele görmelerine imkan veren istisnai bir statüye sahip değildi. Diğer taraftan, İslam hukukunun çocuklara, özel bir hukuki statü kazandırma konusunda bazı öncü adımlar attığını söyleyebiliriz. Nitekim, en eski İslam hukuku kitaplarının bile, insanın fiziksel ve zihinsel gelişim aşamalarına ve her bir aşamada (...) ortaya çıkan hukuki hükümlere dair son derece teknik ayrıntılarla dolu olduğunu görebiliriz. Ancak çocuk hakları konusundaki bu erken farkındalığa rağmen, çocuk evliliği olgusu hem İslam toplumlarında hem de İslam hukukunda kendini gösterebilmiştir. Çünkü, İslam çocuk hukuku, ilk ortaya çıktığı dönemin kültürel şartlarından ciddi şekilde etkilenmiştir. Üstelik bu kültürel şartlar, İslam dünyası boyunca İslam çocuk hukukunun temel zemini olma işlevini sürdüre gelmiştir. Bu çalışma, alimlerin çocuk evliliğini delillendirmek üzere yapageldikleri bazı aşırı yorumları ortaya koymaya ve konuyla ilgili âyetleri metinsel bağlamıyla daha uyumlu bir şekilde okumaya çalışmaktadır.Özet: Her bağlam için geçerli olabilecek, standart bir çocuk tanımı yapmak göründüğünden daha güçtür. Bu nedenle çocuk araştırmaları sahasında çalışan akademisyenlerin, muhtelif sosyal disiplinler tarafından yapılacak herhangi bir çocuk tarifi konusunda memnuniyetsizlik içinde olması doğaldır. Diğer yandan, İslam hukukunda baştan beri ayrıntılı bir çocuk hukuku teorisi mevcuttur. İslam hukuk düşüncesinde, insanlar doğum ile yetişkinlik arasındaki gelişim döneminde üç aşamadan geçerler: Çocukluk (küçüklük), buluğ ve rüşt. Bütün fıkıh mezhepleri, insanın doğumu ile ergenliği arasındaki dönemde küçük çocuk sayılacağı kanaatindedirler. Bu çocukların mallarının en iyi şekilde idare edilebilmesi için yasal temsilcileri bulunmak zorundadır. Fakîhler çocuğun velisinin, özellikle de baba veya baba tarafından dedenin, velâyeti altındaki küçük çocuklar üzerinde mücbir bir yetkisi olduğu (velâyet-i mücbire) konusunda geniş bir fikir birliğine sahiptirler. Buna göre veliler, velâyetleri altında bulunan çocukları uygun gördükleri kişilerle evlendirme yetkisine de sahiptirler. Fakat zaman zaman beşik kertmesi olarak da anılan bu uygulama bir ön sözleşmeden ibarettir. Yani bu sözleşme doğrudan doğruya fiziksel boyutları da olan müşterek bir evlilik hayatını meşru kılmamaktadır. Çünkü cinsel hayatın ancak buluğdan sonra gerçekleşmesi ön görülmektedir. Modernite öncesi İslam tarihi boyunca, İbn Şubrume (ö. 144/761), Ebû Bekr el-Esamm (ö. 200/816) ve Osman el-Bettî (ö. 143/760) gibi bir kaç fakih dışında küçük çocukların evlenmesine kategorik olarak karşı çıkan kimselere pek rast gelinmemektedir.Hanefi mezhebinde, herhangi bir zihinsel özrü olmaksızın buluğa eren erkek ve kız çocuklar evlilik konusunda mücbir velâyetin kapsamı dışına çıkarlar. Bu, evlilik sözleşmelerini bizzat gerçekleştirebilecekleri anlamına gelmektedir. Fakat veli, uygunsuz bulduğu evliliğe karşı dava açarak bunu yargı yoluyla geçersiz kılma yoluna gidebilir. Diğer üç Sunnî mezhep ise erkek ve kız çocuklar arasında bir ayrım yapar: Buluğa eren erkek kendi evlilik akdini yapabilme hakkını elde ederken aynı durumdaki kız çocuklar velâyet altında kalmaya devam ederler. Şâfiʿî mezhebine göre, velâyeti gerekli kılan illet (bekaret) hâlâ geçerliliğini korumaktadır. Dolayısıyla veli, kızları evlendirme konusundaki icbâri yetkisini elinde tutmaya devam etmektedir. Bu durumda kızın rızasının alınması, akdin geçerliliği için şart olmaktan ziyade sadece nezaket gereğidir. Rüşte ulaşmak veya fizyolojik olgunlaşma sürecini tamamlamak ise İslam hukukunda evlilik için şart görülmemiştir.Modern zamanlara kadar geleneksel İslam hukukunun erken evlilik lehinde gösterdiği bu yaklaşımda herhangi bir değişiklik olmamıştır. 1917 yılında çıkan Hukuk-ı Aile Kararnamesi daha önce benzeri görülmemiş bir dizi düzenleme getirmiştir: İlk olarak, evlilik yaşı erkek için on sekiz kız için ise on yedi olarak belirlenmiştir. On sekiz yaşın altındaki erkeklerin hakimden evlenme izni alması; on yedi yaşından küçük kızların ise hem veli onayı hem de hakim iznine sahip olması zorunlu hale getirilmiştir. On iki yaşın altındaki erkekler ile dokuz yaşından küçük kızların ise asla evlendirilemeyeceği kararlaştırılmıştır.Mantıkî bağlam ve sentaktik yapı elverişli olmamasına rağmen fakihler çocuk evliliğini desteklemek üzere bazı Kur’ân âyetlerine (Nisâ 4/3-6, Nisâ 4/127, Talâk 65/4) referansta bulunmuşlardır. Makale içeriğinde detaylı şekilde açıklandığı üzere zorlama yorumlamalarda bulunmuşlardır. Bu makale, söz konusu âyetlere daha tutarlı bir yorum getirmeye çalışmaktadır. Aynı şekilde, Kur’an’ın çocuk evliliğini kolaylaştırıcı bir tavır içerisinde olmadığını, çocukların evlendirilebilmesi yönündeki yaklaşımların tarihsel ve kültürel şartlara bağlı olarak yapılan bazı zorlama yorumlara dayandığını ileri sürmektedir.Hz. ʿÂişe’nin Hz. Peygamber ile oldukça erken bir yaşta evlendiğine dair nakledilen rivâyet de konuyla ilgili olarak ileri sürülen başka bir argümandır. Bu rivâyetin sahih olduğuna inanılmaktadır. Buna rağmen ilginç bir şekilde bu rivâyet çok az fakih tarafından kullanılmıştır. Bunun sebebi, fakîhlerin Hz. Peygamberin mahremiyetinden bahsetmek istememeleri olabilir. Rivâyetin hücciyeti konusuna kuşkuya kapılmış olmaları da mümkündür. Söz konusu rivâyete daha yakından bakıldığında, ifadedeki menfi üslup hemen dikkat çekmektedir. Çünkü rivâyette Hz. ʿÂişe, Hz. Peygamberle evlendiği günü anlatırken sürekli olarak fizyolojik ve psikolojik açıdan olumsuz koşullardan bahsetmektedir. Nitekim Hz. ʿÂişe birden bire oynamakta olduğu salıncaktan alınmakta ve kendisinin de bilmediği bir yere doğru götürülmektedir. Rivâyet, sadece çocuk evliliğinin cevazını ortaya koymakla yetinmemekte, sanki aynı zamanda çocukların uygunsuz koşullardaki evlilik taleplerine bile itaatkar olmaları gerektiğini salık vermektedir. İçerik yanında teknik olarak bakıldığında bu rivâyet, haber-i vâhiddir. Çünkü rivâyet, sadece Hz. ʿÂişe tarafından bilinebilecek detayları içermektedir. Tarihî açıdan bir öneme sahip olmasına rağmen dinî hükümlere kanıt olma niteliğinden yoksundur. Çünkü bu rivâyette, râvi konuyla ilgili Hz. Peygamber’e ait resmi bir açıklamayı nakletmemekte; sadece kendi zaviyesinden maruz kaldığı bir durumdan bahsetmektedir. (shrink)

Carrying out analyses performed on the provisions of “Pre-Islamic Divine Laws”, which is described as the religious provisions introduced by the prophets before Prophet Muhammad is one of the questions of debate in Shafiī Sect. The reason laying out of this controversy is based on the question, whether the provisions enunciated via the prophets before the Prophet Muhammad are recognized within the legal aspect, or not. On the other hand, there is no controversy between the procedural, on non-binding for Muslims, (...) about of the previous divine communiqués, which are not mentioned in the Qur’ānor the sunnah, and previous divine messages with evidence that they were abolished despite their presence in these two sources. In the same way, there is no debate about the fact that the provisions of the previous divine religions that were in force for Muslims, such as fasting, also remained in force for Muslims. In this case, with taking part in the Qur’ān or the sunnah, the provisions that there is no evidence about whether they abolished or not, it is debated that they are for Muslims binding or not.In this study, our objective is to carry out analyses and researches on the methodological conceptions of Imam Shafiī and Shafiī lawmen with regards to Pre-Islamic Divine Laws, which have no evidence for being retained in force or being abolished for Muslims despite being mentioned in the Qur’ān or the sunnah, as well as on the level of theoretical conceptions of these scribes being put into practice within the scope of fiqh examples.SummaryIt is a must to identify the scope of Pre-Islamic Divine Laws (Sharia Man Qablanā) [shariah of those before us], which is discussed in terms of being recognized as a shariah evidence by the Shafiī lawmen before analzying the opinions of Shafiī Sect followers. Yet, setting forth the opinions in a healthy manner is based on the identification of the question of debate. Within this context, it is a must to draw up the lines and borders in what the Shafiī lawmen / lawyer and canonists / judiciary mean by the term “Pre-Islamic Divine Laws (Sharia Man Qablanā)” in order to designate the practical results of methodological discussions on Pre-Islamic Divine Laws.Sharia Man Qablanā, of which lexical meaning is “shariah of those before us” is defined in fiqh as follows: “These are the religious provisions acquainted by the prophets before Prophet Muhammad”. In fact, this definition can be categorized as “general” in terms of the evidential value of Sharia Man Qablanā. In that, since it is not possible to carry out an analysis on the reliability of the informational value in the previous divine notices, which cannot be conferred neither in the Holy Qur’ān and the sunnah, each and every lawmen and canonists, including those recognizing Sharia Man Qablanā as hujjat (proof), have come to an agreement that the early divine notices that are not mentioned in the Holy Qur’ān and sunnah will not be recognized in terms of its informational value for Muslims, thus being besides the mark to discuss its validity and bindingness. In this case, the outlines of Sharia Man Qablanā, as controversial in terms of its hujjat value, must be specified. Belonging the earlier divine religions as per the works of lawmen, Sharia Man Qablanā is subjected to a categorization of four part with regard to provisions mentioned in the Holy Qur’ān or the sunnah, whether they are recognized as hujjat by Muslims. 1. The provisions that are not mentioned in the Holy Qur’ān or the sunnah, yet being mentioned only in the earlier monotheistic revelations. The fiqh lawmen have come to an agreement that these provisions are not binding for Muslims, and even that it is not permissible to act in accordance with these provisions. Because, there is no certain information on whether these provisions are reliable.2. The earlier divine notices, which have been proven to be nullified for Muslims, despite being mentioned in the Holy Qur’ān or the sunnah. Since these divine notices have lost their validity, there is a consensus among Muslims that they are not recognized as hujjat. The following hadith is shown as an example as of from the sunnah for this part “Pillage was not halal to those before me, but not it is halal to me” (Muslim, “Masājid”, 56). In that, this hadith indicates that prohibition with regards to the pillage, which was not permissible to the earlier ummahs (nations), is not recognized by Muslims. Thus, rendering pillage as not halal cannot be attributed to Muslims. 3. The provisions of earlier divine religions, which remained in force about Muslims. The canonists exemplify this matter with “fasting”. It can be understood from the verse “O ye who believe! Fasting is prescribed to you as it was prescribed to those before you, that ye may (learn) self-restraint.” (al-Baqara 2/183) that the fasting was a provision as prescribed for the earlier ummahs, which remained in force for Muslims as well. There is no controversy on the matter that fasting is prescribed for Muslims too, as it can be clearly seen from the verse. The hadith of the Prophet Muhammad “It (sacrificing an animal for God) is the sunnah from your Ancestor Ibrahim” (Ibn Majah, “Adāhi”, 3) can be shown as an example that sacrificing an animal for god is applicable to Muslims as well. As a matter of fact, this hadith attests that sacrificing an animal for god is applicable to Muslims, as it is in the religion of the Prophet Ibrahim. 4. The provisions from earlier divine religions, which have no evidence whether they were revoked or remaimed in force for Muslims. The canonists cannot find any evidence for the provisions with regards to the alternative utilization of something between the partners to be recognized as applicable for Muslims within the scope of the following verses: “Here is a she-camel: she has a right of watering, and ye have a right of watering, (severally) on a day appointed” (al-Shu‘ara 26/155) and “And tell them that the water is to be divided between them: Each one's right to drink being brought forward (by suitable turns)” (al-Qamar 54/28). Similarly, there is no evidence that the provisions concerning the retailation, as prescribed in Torah, whether they remained in force or were revoked, as it can be seen in the verse “We ordained therein for them: "Life for life, eye for eye, nose or nose, ear for ear, tooth for tooth, and wounds equal for equal” (al-Ma’ida 5/45). (shrink)

Yazar bu eserde, Osmanlı Aile Hukuku’nun kaynağını, uygulama örneklerini ve dönüşüm serüvenini, farklı şehirlerdeki mahkeme sicillerinden hareketle ele almaktadır. İslam aile hukukunun, özel de Hanefî mezhebinin Osmanlı imparatorluğundaki pratik uygulamalarının sicillere yansıyan somut tarafının örneklerini aksettirmektedir. Genel itibariyle fıkıh kaynaklarındaki görüşlerle uygulamanın problemsizdir. Ancak, bazı ihtilaflı konularda Hanefî mezhebine ait furû kaynaklardaki görüşler uygulamada sıkıntıya sebep olmuştur. Devlet erki, sıkıntılı durumları bertaraf etmek için Şeyhülislam’ın talebiyle kanunnâme, adâletnâme ve fermanlarla devreye girerek çare aradığı açıklanmıştır. İslam Aile Hukuku’nun uygulamasıyla ilgili olarak (...) bu kayıtların yanında Osmanlı ülkesinde bulunmuş seyyah, elçi ve araştırmacılarında gözlem ve notları aktarılmış. Özellikle çelişki akseden kısımlarına vurgu yapılmıştır. Konu kitapta, Klasik Dönem ve Tanzimat Sonrası Osmanlı Aile Hukuku olarak iki bölüme ayrılarak incelenmiştir. İkinci bölüm içerisinde yer alan Hukûk-ı Aile Kararnamesi’nin hazırlanmasıyla İslam/Osmanlı aile hukukunda dört mezhebin görüşlerine yer verilerek radikal bir değişikliğe gidildiği belirtilmiştir. (shrink)

The subject of general utterances (al-lafdh al-āmm) being certain or presumptive in their usage as an indication to all their members is controversial amongst the methodists. Ḥanafī methodists suggest that the indication of general utterances to all of their members as certain and unless they are specified with a certain evidence, they can’t be specified with a presumptive evidence. Like the ḥanafī methodists, the ẓāhirī methodists also suggest that the general utterance is certain indicant for all of its members and (...) can be specified only with another evidence in the same rank. The main difference between the two groups focuses on whether al-khabar al-wāhid (single prophetic narration) is a certain or a presumptive evidence in terms of certitude. According to ḥanafīs, al-khabar al-wāhid is a presumptive evidence and unless the general utterances in Qur’ān are specified initially with another certain evidence, they can’t be specified with al-khabar al-wāhid. However, al-khabar al-wāhid is a certain evidence according to ẓāhirīs and it can specify general utterances in Qur’ān. In this study, the comparison of the views of the methodists of two schools regarding the indication of general utterances in Quran and their specification (takhsīs) with al-akhbar al-wāhid is made and their influence on Islamic Law regulations is studied afterwards. In this study, the two sect’s approaches are compared over the provision of reading al-Fatehah during prayer, the number of milk sucking to establish the kinship, the rights of women divorced with bain talaq and the execution of the death penalty in the Harem region.Summary: The purpose of this study is to try to demonstrate that an assertion in the Ph.D. thesis, The History and Doctrine of Ẓāhirī Madhhab, completed by Amr Osman in 2010 is incorrect. It can be summarized that in his study, Amr Osman claims that the affiliation of the schools to ahl-al-hadith and ahl-al-ra’y in conventional classification is wrong. According to him, contrary to what is known, the School of Ẓāhiriyya is closer to School of Ḥanafiyya rather than schools coming out of ahl-al-hadith. In this study, one of the arguments that he relied on to support his claim is studied in order to prove that his claim was inaccurate. Osman claims that ẓāhirīs are closer to ḥanifīs, based on the view that in both schools the general utterances embrace all of their members in their usage and they are a certain indicant to all of their members. At this stage, although the views of both schools are common, the ḥanifīs don’t accept the idea that the general statements of Qur’ān can be established with al-khabar-al-wāhid, those which they acknowledge as presumptive as of certitude. However, according to the ẓāhirīs, the certitude of al-khabar al-wāhid is as precise as the narrated report, so it can specify the general statements of Qur’ān which are in equal power. The related dispute between the schools has been reflected on many Islamic law regulations. Some of them are:1. Ḥanafīs state that the correct Quranic prayer may be performed by reading any or a few verses of the Qur’ān in prayer, which is a practice based on the verse “Read what you can read from the Qur’ān now”. On the other hand, the ẓāhirīs have established the related order based on the report “There is no prayer without reading Umm Al-Quran (Surah al-Fatehah)” and it is obligatory (fardh) to read Surah al-Fatehah in prayers.2. Because that the terms milk-mother and milk sister are in general form in the verse “It is forbidden to you to marry these people...Your milk-mothers who nursed you, your milk-sisters who nursed you” the ḥanafīs clarify that it is sufficient for a child to breastfeed only one time in order to form a milk-kinship. They do not act in accordance with the solitary report (al-khabar-al-wāhids) which indicate that the milk kinship specifying the verse shall only be formed with at least three or five breastfeeding. However, one of the ẓāhirīs, Dāwūd al-Ẓāhirī, has specified the verse with the report indicating that the kinship shall not be formed with less than three breastfeeding by the child, and Ibn Ḥazm has specified it with Salim hadith which indicates that the kinship shall be formed with five breastfeeding.3. According to ḥanafīs, there is an alimony and inhabiting right of the widow woman to be procured by the husband within the period of delay who divorced her either with irreversible divorce (talāq al-bāin) or reversible divorce (talāq al-ric‘ī) according to the generalization of the verse “Give shelter to them (the women you have divorced) in some part of your household within your capacity.” They did not act with the report of Fātima binti Qays, who specified the generalization of the verse. On the other hand, the ẓāhirīs recognize the abovementioned rights only for the women who got divorced with irreversible divorce or the ones who are pregnant, specifying the verse with the report indicating that His Holiness the Prophet does not grant alimony and inhabiting to the woman who was divorced with reversible divorce.4. According to ḥanafīs, the criminal who committed a crime that would require a death penalty and took refuge in the Harem region could not be executed while in Ḥarem, according to the common statement of the verse, “Whoever enters there, will be safe.” Dāwūd al-Ẓāhirī, one of the ẓāhirīs has specified the verse with the report indicating that His Holiness the Prophet has authorized the execution of the sentence to Ibn Khattal in Ḥarem on the day of the conquering of Mecca and he states that the death sentence can be executed wherever the criminal is caught, even if it is inside the Harem. Ibn Ḥazm shares the same view with ḥanafīs regarding the provision of this issue. However, the reason for his opinion stems from the fact that the report about Ibn Khattal was an event specific to that day. As it is seen, even though the ḥanefīs and ẓāhirīs share the same opinion about the general utterances being a certain indicant to all their members, they have disagreements upon the argument about the general utterances of Quran being specified by al-khabar al-wāhid and many Islamic Law regulations have been issued by these schools based on such disagreements. According to us, in the final analysis, Amr Osman’s claim must be met with caution. (shrink)

The subject “rule”, which is one of the most fundamental issues of the Islamic legal theory (usūl al-fiqh), has been in the center of methodological debates. There is one important term in this regard, which should be studied very carefully: Khiṭāb(speech) of the God. It is because that, especially since the first period of Islam, it has been taken with some significant terms in the field of Kalāmsuch as Husn (pretty; good), Qubh (ugly; evil), and the quality of God’s talk. (...) Yet, adopting this term in the description of the “rule” shows that Fiqh is based on divine inspiration, and it also emphasizes that even though there are some differences in details, wisdom of human being is not ignored when adjudicating. Moreover, it suggests that the validity or methodological accuracy of the “rule” which is adjudicated with ruling case is related to the connection through the term speech or divine inspiration. In this regard, Kalāmdimension of the term and its affect to legal theoretical discussions are very important in terms of historical process of the definition of the “rule” in Islamic law. In this study, I tried to examine whether or not the term “khiṭābof the God” which is used in the definition of the “rule” formed a limitation for consideration of legal evidence in Islamic law and if there is any limitation for the legal evidence regarding being only in the Qur’ān and the Sunnah due to this definition.SummaryThe “hukm (rule, arbritation, judgment, God’s will)”-as the backbone notion in usūl al-fiqhis one of the significant key notions discussed in the legal theory. Specifically, the term “khitabullah” mentioned in the definition of hukmis noteworthy to investigate. Since the early formation period of Islamic law, the term khitabullahhas been embraced along with the theological subjects: “husnand qubuh(the good and evil) and kalām(the attribute of speech to Allah)”. The term “khitabullah” in the definition of hukmemphasizes that indeed the source of fiqhis the revelation (wahy) and also emphasizes that the function of reason (‘aql) is not ignored in the process of adjudication- even if there are some nuances in details.Additionally, it presents that the validity or methodological accuracy of the “rule” which is adjudicated with ruling a case is connected to the term speech (khitāb), or in other words to revelation (wahy).On the whole, in the legal theory, the rule of Sharī‘ah is defined as God’s khitab(the communication of God), which means the demand of God relating to the acts of those who are subject of law or the effect of the khitābon the acts of those persons. Although, in the early formative period various explanations were made about what the rule is, it can be understood that the present definition of hukmbegan to evolve towards the end of the 5thcentury (A. H.). It is clear that al-Ghazālī had an impact on the formation of this definition. It is because al-Ghazālī defined the rule of Sharī‘ahas “the communication from God relating to an act of the person who is the subject of law”. After al-Ghazālī, al-Rādī and al-Baydāwī added to al-Ghazālī’s definition the words “iqtidā and takhyīr” and Ibn Hājib added “wad‘an”. Whereas in the Mutakallimun(theologians) tradition, Ibn Hacib's definition was preferred, Fuqaha(jurists) tradition chose two definitions-resembling each other: “Those coming to exist with the khitāb” and “the effect of God’s khitāb”.Along with al-Ghazālī’s definition, the concept of khitābcarved out a niche for itself in it and became the main element of the definition. It is understood that some discussions in the field of theology, such as husn-qubhand God’s attribute of speech have been effective on the interpretation of the concept of khitāb. The Ash‘arilegal theorists argue that the good and evil are not attributes of the self / the acts, whereas the Maturidi legal theorists argue that the exploration and determination of these attributes is rational and thus, the verdict reached via this rationale is lawful. The Maturidi legal theorists initiated the concept of being subject of law with the concept Sharī‘ah and in the line with this opinion; they defined hukmon the basis of khitāb. On the other hand, the Mutazilites’ claiming the attribute of good and evil are inherent feature of the act, did not define hukmon the basis of the khitābaccording to their theological understanding. The word of khitābassessed with God’s eternal speech (al-kalām al-azalī) has been approached from various aspects: for instance, whether the presence of the addressee is mandatory. The early Asharites scholars (mutaqaddimun), in particular Imam Asharī, did not entitle the eternal speech as khitāb. They consider that the presence of the interlocutor is necessary in the conversion of Kalāminto khitāb. The mutaakhirunAsharites (successors of the early Asharites scholars) did not consider the presence of the interlocutor necessary, thus they viewed the eternal speech as khitāb. The former identification of the hukmwith khitābby the early Ashari legal theorists caused to the problem of whether hukmis adventitious or not. Therefore, this approach was criticised by the Mutazilites. On the other hand, the Maturidi and Mutezilite legal theorists accept that hukmis adventitious; hence they do not consider as a problem naming the eternal speech of God as khitāb.When the historical course is examined, it can be said that one of the important aspects of the development of hukm’s definition is the use of khitāb. Khitābin some cases is used without possessive construction, in other cases it is used with possessive construction with God, or in possessive construction with shar’ or Shāri’. The most important one within these possessive constructions is the notion “khitaballah”. Therefore, it is necessary for khitaballahto be approached from the angle of the legal theory. In comparison to other terms, this notion narrowed the scope of the rule down. In the meanwhile, it raised the question: how the rule deduced via legal evidences can be incorporated in khitāb? As a consequence of this question, some legal theorists, such as Tūfī, proposed another definition by adducing this question.Although it is commonly accepted that the rules deduced via other evidences are within the context of the khitāb, there are also different descriptions about the concept of khitaballah. The rule is not limited to khitaballahin the conception of traditional interpretation accepting the khitābas eternal speech or literal speech (al-kalām al-lafzī). Because either all evidences are within the context of the khitāb,which is the eternal speech or other evidences are within the context of the khitāb,which is the literal speech. Thus, each result coming to exist with the other evidences is part of the Islamic law. But not all of these rules are considered equal to each other. Because each rule which is deduced from indisputable origin (qatii al-thubut) and is deduced from completely explicit sources (qatii al-dalala) are accepted as the word of God or the Prophet. On the other hand, other rules deduced via jurisprudence- in other words by jurist’s own value of judgment is viewed as the virtual rule (al-hukm al-zāhir). Such rules do not express absolute certainty. It is unacceptable for these rules to be described as the word of God or the Prophet. In this way, it is clearly understood that the concept of khitaballahmentioned in the description do not introduce restriction to the evidences ofSharī‘ah.We do not see a contradiction when the indefinite rules of Islamic law included in the context of khitāb. Because ijtihāddoes not aim to produce a new rule, on the contrary it functions in order to find out the already existing rules. The legitimacy of the rule obtained through ijtihādemerges from the way that this rule is deduced from the khitāb,which directly or indirectly represents the divine will. In addition, according to us, this legitimacy is not merely limited to versification and conception of the khitāb, but it also includes the function of the reason in (reasonable of the) khitāb. As a matter of fact, trying to solve unlimited cases with limited texts is difficult- in fact this is impossible. The majority of the legal theorists also share this opinion. Then, there is no obstacle in accepting that each rule obtained by authentic source and methodology can be considered part of Islamic law by implicating the rule in the context of khitāb(which represents the divine will) - although it may contain error and presumption. (shrink)

Pathways to Contemporary Islam: New Trends in Critical Engagement highlights that the current tensions in Islam and the Muslim world are the result of historical dynamics as opposed to an alleged incompatibility between religious tradition and modernity. The emphasis on pathways indicates that critical engagement and contestation have always been intrinsic to the history of Islam. The aim of the book is to elaborate the contemporary pathways and analyse the trends that contest the Islamic intellectual tradition, the relationship between religion (...) and politics, and the individual and collective practice of religion. The collection of essays analyses the current efforts of critical re-engagement with the Islamic intellectual tradition and underlines the historical diversity of Islamic orthodoxies that led to the establishment of various pathways in the practice and role of religion in Muslim societies. (shrink)

Ali Haydar Efendi, son devir Osmanlı âlimlerinden olup döneminin önde gelen hukukçularındandır. Yargı görevlerinde bulunmuş ve yükseköğretim kurumlarında uzun yıllar Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye ve Arazi hukuku derslerini okutmuştur. Dürerü’l-Hukkâm adlı eseri Osmanlı medeni kanunu olarak nitelendirebileceğimiz Mecelle’nin önemli şerhlerinden biridir. Fetva emini olarak kanunlaştırma hareketi içinde yer almış ve komisyonlarda görev alarak başta Kitâbu’n-Nafakât olmak üzere çeşitli kanun taslakları hazırlamıştır. Ali Haydar Efendi, Osmanlı kanunlaştırma çalışmalarında esas alınması gereken kaynağın İslâm hukuku olduğunu savunmuş ve Batı hukukunun iktibas edilmesini tenkit (...) etmiştir. Ona göre Osmanlıdaki problemlerin temelinde şer’î hukuktan kopma yer almaktadır; Şer’î kaynaklara dayanan kanunlar, müktebes kanunlara nazaran her zaman adalete daha uygundur. (shrink)

The concept of the Islamic state, which is one of the main debates of Islamism, was an important source of motivation for Islamist movements, especially during the cold war. The debates in this context mostly focus on how to establish a relationship between the secular character of the modern state and Islam. In this study, Wael B. Hallaq's book titled The Impossible State: Islam, Politics, and Modernity's Moral Predicament will be reviewed. The book keeps this discussion current and offers a (...) different perspective. Hallaq's main thesis reveals why an Islamic state is not possible within the modern paradigm. Hallaq bases his thesis on the paradigm difference between modern law and Islamic law. İslamcılığın temel tartışma konularından biri olan İslam devleti kavramı, özellikle soğuk savaş döneminde İslamcı hareketlerin önemli bir motivasyon kaynağıydı. Bu bağlamdaki tartışmalar daha çok modern devletin seküler karakteri ile İslam arasında nasıl bir ilişkinin kurulacağı üzerine odaklanılmaktadır. Bu çalışmada değerlendirilecek olan Wael B. Hallaq’ın İmkânsız Devlet çalışması bu tartışmayı hem canlı kılmakta hem de farklı bir perspektif sunmaktadır. Hallaq’ın temel tezi modern dönemde bir İslam devletinin niçin mümkün olmadığını ortaya koymaktadır. Hallaq, tezini İslam hukuku ile modern devletin dayandığı hukukun paradigmatik düzeyde birbirinden nasıl farklı olduklarını inceleyerek temellendirmektedir. (shrink)

Bu çalışmada, İslâm hukukunun ibadetler bölümü içerisinde konu edinen, fukaha tarafından yer yer müstakil başlık altında incelenen istihâre namazına ilişkin ileri sürülen bazı hükümler nitel araştırma ve istidlâl yöntemleri kullanılarak ele alınmıştır. İstihâre namazı hakkında varit olan birtakım rivâyetlerde Hz. Peygamber’in –kendisi kılmamasına rağmen- sahâbîlere söz konusu namazı tavsiye ettiği görülmüştür. Binaenaleyh istihâre namazının meşruiyeti, şer‘î deliller içerisinde sünnete dayanmaktadır. Meşrûiyeti hususunda herhangi bir hilaf söz konusu olmamasına rağmen istihâre namazına dair rivâyet edilen birtakım nasların senedinin tenkite tabi tutulduğu, (...) ilgili naslarda yer alan bazı kavramların da te’vile açık olduğu tespit edilmiştir. Bu ve benzeri hususlar, istihâre namazının hükmü yanında istihâre namazının rekât sayısı, istihâre duasının nerede okunacağı, hangi işler hakkında uygulanabilir olduğu, namaz kılınması mekruh sayılan vakitlerde kılınıp kılınamayacağı gibi bazı fıkhî meselelerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu durum ise, doktrin içerisinde kayda değer muhtelif görüş ve fikirlerin tezahür etmesine sebebiyet vermiştir. Dolayısıyla ele alınan bu çalışmada müctehidlerin istihâre namazı ve buna taalluk eden bazı fıkhî meselelere dair ileri sürdükleri görüşler, olabildiğince delilleriyle birlikte sunulmuş; meselelere ilişkin serdedilen rivâyetler cerh ve ta‘dîl açısından tahlil edilerek mezkûr konular bir bütünlük içerisinde incelenmeye çalışılmıştır. (shrink)

Contemporary Islamic management scholars have agreed that values are embedded in quality management. Their agreement is grounded on the famous prophetic tradition encouraging diligence in work, uttered more than 1400 years ago, which has been narrated authentically. However, little studies have specifically indicated its application in quality management activities. As quality management is initiated in the West, little attention has been given to Islamic perspective of the discipline. However, as the Japanese had successfully implemented quality management in their cultural value (...) perspective, many parties come to acknowledge the significance of values. In the literature, various Islamic values have been linked to quality management practice. While studies analyzing and categorizing them is limited, several values are redundant or being termed differently, though they are similar in crux. This article compiles the values and categorizes them depending on similar bases of Quranic verses or Prophetic traditions. The categorization proposes a set of Islamic values related to quality management practice, based on a simple frequency analysis matrix. Finally, this article concludes with prospects for future research. (shrink)

Bu makalede, râ harfinin tefhîm/kalın ve terkîk/ince okunmasına dair hususlar son dönem Osmanlı kurrâlarından Bursalı Süleyman Vehbi’nin (öl. 1334/1916) Risâle-i Râiyye adlı eseri ekseninde ele alınmıştır. Kur’ân harflerinin seslendiriliş biçimini ifade eden fonetik farklılıklar kıraat ilminin amelî/pratik boyutunu oluşturan en önemli unsurdur. Bu minvalde Kur’ân alfabesindeki harfler genel olarak, birbirinin zıddı olan tefhîm-terkîk sıfatlarından biriyle seslendirilmektedir. Bununla birlikte lâm ve râ harfleri bazen kalın bazen de ince okunmaktadır. Lâm harfinde aslolanın terkîkle telaffuz edilmesi olup bazı durumlarda tağlîzle/tefhîmle okunduğu hususunda ittifak (...) edilmiştir. Fakat âlimler râ harfinin tefhîm veya terkîki konusunda ihtilaf etmişlerdir. Bazıları, aslı itibariyle râ harfinde tefhîm-terkîk özelliği bulunmayıp birtakım şartlar muvacehesinde bunlardan birisiyle okunduğunu söylerken; cumhur ise râ’da aslolan tefhîm olup bazı şartlar çerçevesinde terkîkle okunduğunu ileri sürmüştür. Husûsen Verş (öl. 197/812) rivâyeti ve Ezrak (öl. 240/854) tarikine göre râ harfinin tefhîm-terkîkle okunması gereken yerlerin tespiti kıraat tedrisatında zaptı en zor olan hususlardan addedilmiştir. Hâl böyle iken günümüze değin râ harfine dair kurrâ arasındaki ihtilafların tam anlamıyla açıklanıp vuzuha kavuşturulduğu -Süleyman Vehbi’nin risâlesi dışında- Türkçe bir eser kaleme alınmamıştır. Türkçe eserlerde râ’nın okunuşuna dair hususlar genelde Hafs (öl. 180/796) rivâyeti özelinde işlenmiş, Verş ve Ezrak’ın, râ harfini okuyuş keyfiyetlerine yönelik bilgilere yeterli ölçüde yer verilmemiştir. Bu bağlamda mezkûr boşluğun doldurulması, çalışmanın amaçlarından biridir. Makalenin Risâle-i Râiyye çerçevesinde ele alınmasının sebebi müellifin, Osmanlı’daki kıraat tedrisinde temel kaynak olarak kullanılan en-Neşr, İthâf, Zübdetü’l-irfân, Umdetü’l-hullân, el-Îtilâf, Bedâi‘u’l-burhân ve Mürşidü’t-talebe gibi eserlerin hemen hepsine müracaat edip konuyu sistematik bir şekilde ele alması ve yeri geldikçe mezkûr eserlerdeki hata ve eksikliklere değinmesidir. Makalede öncelikle müellifin hayatına yer verilmiş, ardından risâlede işlenen konular tavzih edilmiştir. Bu yapılırken müellifin verdiği bilgilerin aslî kaynaklardaki yeri ve râ’nın tefhîm-terkîk ile okunmasının illeti/sebebi tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca müellifin eser içerisinde hata ve eksikliklerine değindiği kaynakların ilgili yerleri tespit edilip hangi ibare ve ifadelerle tashih edilmesi gerektiğine işaret edilerek araştırmacılara kolaylık sağlanması amaçlanmıştır. Çalışma sonunda görülmüştür ki Ezrak, esreli râlar’ın terkîkinde ve kelime başlarındaki fethalı-zammeli râlar’ın tefhîminde diğer kurrâ ile müttefiktir. Ancak kelime ortasında-sonunda bulunan mansûb-meftûh râlar’ı “kelimenin aslından olan lâzımî kesreli harften sonra gelmesi”, “lâzımî kesreyle râ’nın arasında sakin bir hurûf-i isti‘lânın -hâ/خ hariç- bulunmaması” ve “râ’nın sakin yâ harfinden sonra gelmesi” durumunda sadece terkîkle; bu şartları taşımakla birlikte râ’nın tenvinli olması durumunda terkîk ve tefhîm olmak üzere iki vecihle; bu şartlardan birinin bulunmaması durumunda ise sadece tefhîmle okumuştur. Mazmûm ve merfû râlar’ı ise mansûb râlar için zikri geçen şartları taşımaları halinde Verş sadece terkîk, Ezrak ise terkîk ve tefhîm vechiyle okumuştur. Burada şunu ifade etmek gerekir ki kütüphanelerde özellikle Osmanlı dönemine ait pek çok kıraat eseri gün yüzüne çıkarılmayı beklemektedir. Söz konusu eserlerin ortaya çıkarılıp incelenmesi hem süreç içerisinde kıraat ilminin nasıl bir seyir izlediğinin tespiti hem de mezkûr eserlerin verilerinden istifade edilerek yeni çalışmaların ortaya konulması açısından önem arz etmektedir. (shrink)

Laura Hassan. Ash‘arism Encounters Avicennism: Sayf al-Dīn al-Āmidī on Creation. Piscataway, NJ : Gorgias Press LLC, 2020. xi+317 sayfa. ISBN:‎ 9781463207199.

Bu makalede Marmara Denizi’nin Kuzeybatısında yer alan Rodosçuk/Tekirdağ kazasında yaşayan halkın beslenme kültürü ele alınmıştır. Hangi ürünlerin yaygın olarak tüketildiğini belirlemek için başvurulan temel kaynak narh defterleridir. Bilindiği üzere narh, mal ve hizmet fiyatlarının esnaf örgütlerinin görüşü alınarak devlet tarafından belirlenen üst sınırını ifade etmektedir. Piyasada bulunan malların listelerini barındırdığı için ayrı bir önem taşıyan narh defterleri ilgili kazaya ait şer’iyye sicillerinde yer almaktadır. 1638-1730 yıllarına ait narh listelerinde bulunan ürünler türlerine göre sınıflandırılarak başlıklar halinde değerlendirilmiştir. Bu araştırmada ayrıca narh (...) defterlerine yansıdığı kadarıyla Rodosçuk piyasasında bulunan yiyecek maddelerinin çeşitliliği, yakınlığı nedeniyle özellikle İstanbul’da ve Saray’da tüketilen ürünlerle karşılaştırılarak zaman içinde meydan gelen değişimler belirlenmiş ve incelenen dönemin başından sonuna kadar önemli bir dönüşümün yaşanmadığı ortaya çıkmıştır. Varılan sonuçlardan bir diğeri de Amerikan menşeli yiyeceklerin henüz Rodosçuk’ta sahneye çıkmamış olmasıdır. (shrink)

Fıkıh usulünün dil ve yorum bahislerinde yer alan konulardan biri âmm lafızlardır. İlk dönemlerde umum ifadelerin tanımına, varlığına ve kapsamına dair tartışmalar yer alırken Gazzâlî sonrasında klasik mantığın konularından olan tümeller de tartışmada yerini aldı. Bu makale âmm lafızların gönderimde bulunduğu anlamın tümelliğini sorgulamakta ve klasik sonrası usul düşünürlerinin umum-tümel ilişkisine dair teorik açıklamalarını incelemektedir. Makalenin iddiası şudur: Fıkıh usulünün elfâz bahislerinde ele alınan umum ifadelerin tümellere delâletini savunan ve bunu dilin zihnî suretlere vaz olunmasına bağlayan ilk usulcü Gazzâlî’dir (ö. (...) 505/1111). Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1210) ve sonraki dönem usulcüler ise âmm lafızların tümelliğini kabul etmemiş sadece fertleri arasında tümel bir anlamın var olduğunu savunmuştur. Aynı düşünceyi devam ettiren Karâfî (ö. 684/1285), İsfahânî (ö. 688/1289) ve Sübkî (ö. 771/1370), İbn Sînâ’nın (ö. 428/1037) etkisiyle umum ifadeleri tümel önermeler olarak değerlendirirken Teftâzânî (ö. 792/1390) kapsam kavramı üzerinden hem tüm hem tümel olarak görmüştür. Her iki farklı anlayışın öğretilerini eklektik bir tavırla inceleyen Cem‘u’l-cevâmi‘ üzerine şerh ve haşiye yazan usulcüler ise tüm, tümel ve tümel önerme olmak üzere üç farklı kabul sergilemiştir. (shrink)

This paper explores the epistemological affordances of Islamic ethics as alternative knowledge within intercultural education. Despite the calls for epistemological plurality in intercultural education that centre epistemologies of the South, educators may find it hard to reaffirm their situated knowledges and practices because they may have been overwhelmed by the wide endorsements of the mainstream literature. Drawing on in-depth interviews with 25 EFL teachers, this study aims to (a) unpack educators’ perspectives around the adoption of alternative knowledges anchored in local (...) epistemologies and sensibilities, (b) foreground educators’ epistemic positioning around alternative knowledges and how they are perceived as sites for cognitive and pedagogical renewal to account for local particularities and conditions and (c) examine inter-epistemic tensions within educators’ reasoning in terms of how they navigate (in)congruencies between the mainstream and Islamic philosophy at the conceptual, pedagogical and practical levels. Findings reveal that educators acknowledge the legitimacy of Islamic ethics and their epistemological/pedagogical significance in intercultural education. However, some factors may problematize educators’ attempts at making use of Islamic ethics including the additional burden of reflecting alternative knowledges while attending to contextual factors (class size, the course’s orientation, exams, time constraints, etc.) and the lack of sufficient training in intercultural education. (shrink)

Toplumsal cinsiyet, erkek ve kadının toplumsal yönden belirlenmiş olan rol ve sorumluluklarını ifade etmek üzere ortaya çıkmış bir kavramdır. Cinsiyetsizleştirme veya cinsiyetsizlik kavramı ise doğuştan gelen ve yaratılış gereği sahip olunan cinsiyet kalıplarının gereksizliğine vurgu yapan, cinsiyet üzerinden oluşan toplumsal kabullerden sıyrılmayı hedefleyen bir zihniyetin dışa vurumudur. Her iki düşünce yapısında eleştirdiğimiz husus ise ataerkil toplum yapısının adaletsiz ve ayrımcı olduğuna dikkat çekilmek istenirken biyolojik cinsiyet özelliklerinin yok sayılmak istenmesidir. Cinsiyet seçiminin bireylerin kendilerine bırakılması fikrine kadar uzanan bu özgürlük anlayışı, (...) insan fıtratının ve toplumsal değerlerin tahrip edilmesine neden olmaktadır. Oysa İslam dini fıtratı bozmaya yönelik her türlü müdahaleyi şer‘î ve hukukî açıdan sakıncalı görerek yasaklamıştır. Bu yönüyle cinsiyetsizleştirme projeleri İslam’ın dayandığı temel esaslara aykırıdır. Bu çalışma ile cinsiyet temelli güncel tartışmaların dayanak noktalarının tespiti sağlanmıştır. Çalışmanın amacı, İslam hukukunun cinsiyetler arasında ayrımcı ve imtiyazcı bir tavrı benimsemediğini ortaya çıkarmaktır. Zira İslam'ın temel kaynaklarında toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin dengeleyici bir politika izlenmektedir. Cinsiyet savunucularının düşüncelerinin aksine, cinsiyet ayrımının temeli dinî kaynaklardan değil ataerkil düşünce yapısından kaynaklanmaktadır. Bir diğer amaç ise cinsiyetler arası eşitlikten ziyade cinsiyet rolleri üzerinde sağlanacak adaletin toplum değerleri açısından dengeleyici bir yaklaşım olacağının altını çizmektir. Toplumsal düzen arayışında adil, dengeleyici ve bütünleştirici bir tutum benimsemek cinsiyetler arasında ortaya çıkan sorunların aşılması noktasında tutarlı bir yaklaşım oluşturacaktır. Çalışmamız, nitel bir yaklaşımla literatür tarama yöntemi ve veri analizi tekniği ile gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede toplumsal cinsiyet ve cinsiyetsizlik söylemlerinin neslin korunması adına oluşturabileceği problemler ele alınmıştır. Bu çalışma, cinsiyetsiz toplum söyleminin, bireylerin kişilik haklarına yönelik bir müdahale olduğu görüşünü ortaya koymaktadır. Ayrıca bu tür söylemlerin, toplumun temelini oluşturan aile değerlerini tehdit ettiği ve dolayısıyla toplumsal yapıyı bozduğu yönündeki endişelere dikkat çekmektedir. Çalışmayı önemli kılan bir diğer husus, cinsiyetler üzerinden kullanılan çatışmacı dilin, kadın ve erkeği birbirleriyle rekabet etmeye yönlendirerek karşı karşıya getirdiğini vurgulamasıdır. Toplumsal konuların erkek ve kadın değil, insan hakları perspektifinden ele alınması, insanların dillerine, dinlerine, renklerine, mesleklerine veya cinsiyetlerine göre değerlendirilmemesi gerektiği yönüne dikkat çekilmiştir. Çalışmamız neticesinde toplumsal cinsiyet düşüncesinin toplumda ahlaki, hukuki, dinî ve kültürel değerler ile ilgili pek çok problemi beraberinde getirdiği saptanmıştır. (shrink)

Bu makale Kalîkalâ- Erzen isimlerinin menşeini ve Müslümanlar tarafından Erzurum havalisinin fetih tarihini ele almaktadır. Kalîkalâ ve Erzen başlangıçta iki farklı yerleşim birimine; ancak daha sonraki dönemlerde aynı şehre isim olarak verilmiştir. Bu konudaki kafa karışıklığı konuyla ilgi araştırmacıları farklı değerlendirmelere sevk etmektedir. Erzurum Erzen’i ve Siirt Erzen’i hakkında kaynaklarda verilen bilgiler de zaman zaman birbirlerinin yerine kullanılabilmekte ve Erzurum’un fetih tarihi hakkında yanlış değerlendirmelere sebep olmaktadır. Yanıltıcı bir diğer nokta ise, kaynaklarda geçen “Ermenyakus” ifadesinin ülke ismi olmasına rağmen patrik (...) ismi sanılmasıdır. (shrink)

Birbirine benzeyen meselelerin aynı yahut benzer genel önermelere göre çözümlenmesi hukuki anlayışta ve uygulamada istikrar açısından oldukça önemlidir. Bu açıdan külli (temel) kâideler hukuk mantığının gelişmesine katkı verirler. İslâm hukuk tarihi itibariyle bu mantığın ürünü olan uygulama ve hukuki eserlere erken dönemlerden itibaren rastlanır. Bu kâidelerin önemli bir kısmı Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerden ya doğrudan alınmış veya bazı nasların ortak anlamı olarak ortaya çıkmışlardır. Ancak bu temel önermelerin bir kanunlaştırmaya konu oluşu ilk defa ve kapsamlı olarak Mecelle-i Ahkâm-ı (...) Adliye vasıtasıyla olmuştur. Osmanlının en önemli milli kanun kodu kabul edilebilecek olan Mecelle’de ilk yüz maddesi çerçevesinde bunlar düzenlenmiştir. Bunlar arasında 91’inci maddede tazminat hukukunun önemli bileşenlerinden olan; “Cevâz-ı şer'î ḍamâna münafidir” kâidesi yer alır. Mecelle, zararın giderilmesinin arz ettiği öneme ve haksız fiilin sonuçlarına farklı maddelerinde vurgu yaptıktan sonra hukuka uygunluk sebepleri arasında yer alan, hukukun cevaz vermesi ile zararın giderilmesi ilişkisini bu maddede veciz bir şekilde düzenlemiştir. Külli kâideler mahkemelerde doğrudan uygulanmak yerine hâkimlere, uygulayıcılara ve hukuk insanlarına yol gösterici, kanaat oluşturucu etkiye sahiptirler. (shrink)

Bu çalışmada erken dönemden itibaren fukahânın gündeminde önemli bir yer edinen menfaatin mal sayılıp sayılmaması ve buna bağlı olarak hukukî işlemlere konu olup olmayacağı incelenecektir. Menfaatin hukuki konumu üzerinde ciddi tartışmalar ve görüş farklılıkları oluşmuş ve bu farklılıklar başta menfaat içerikli akitlerde temel olarak ele alınan icâre akdi olmak üzere birçok hukukî tasarrufta etkisini göstermiştir. Bu çalışmamızda öncelikle fıkıh açısından menfaatin tanımı ve nelerin menfaat sayılabileceği, menfaatin mal sayılıp sayılmadığı ile ilgili tartışmalar ve menfaat içerikli bazı tasarruflar ele alınacaktır.

Müslüman olmayıp belirli şartlar çerçevesinde İslâm devletinin hâkimiyetinde yaşayan insanlara “gayrimüslim” denilmektedir. Hz. Peygamber Medine’ye hicretiyle beraber gayrimüslim toplumla karşılaşmış ve bunlarla ilgili duruşunu “Medine Sözleşmesi” ile net bir şekilde ortaya koymuştur. Sahabe dönemi ile başlayan yoğun fetih hareketleri sonucunda gayrimüslimler İslâm devletinin tebaası olmuştur. Bunlarla ilgili hukukî düzenlemeler gerçekleştirilerek devlet nezdindeki ve toplum içerisindeki statüleri belirlenmiştir. İslâm inancını kabul etmeye zorlanmayan bu insanlara inanç ve ibadet hürriyeti de tanınmıştır. Bununla birlikte bu hürriyetin çerçevesi, İslâm devleti (...) ve Müslüman toplumun maslahatı ile sınırlandırılarak toplumsal güven ve huzur temin edilmiş, bir arada yaşamanın temel parametreleri tesis edilmeye çalışılmıştır. İslâm devletleri, sulh ile alınan yerler ile savaş sonucunda alınan yerlerdeki gayrimüslim mâbetlerini farklı değerlendirmiştir. Sulh ile alınan yerlerde, mâbetlerin yıkılması veya camiye çevrilmesi hususunda gayrimüslim halkın rızası alınırken; savaş ile alınan yerlerde bulunan mâbetler üzerindeki tasarruflarda böyle bir rızaya ihtiyaç duyulmamıştır. İlkesel olarak gayrimüslimlerin fetih öncesi inşâ edilmiş olan mâbetlerine dokunmama ve onları tamir etmeme prensibi hemen hemen bütün dönemlerde korunmuş, yeni mâbet inşâ edilmesine de olumlu bakılmamıştır. İlkesel olarak din ve vicdan hürriyeti kapsamında gayrimüslimler inançlarında serbest bırakılmış ve Müslüman olmaya zorlanmamışlardır. Ancak Müslüman toplumun dinini muhafaza edebilmesi için gayrimüslimlerin din, kültür ve geleneklerini ulu orta yaşamalarına izin verilmediği gibi; mâbetleri hususunda da kısıtlamalar getirilmiştir. Bu bağlamda bazı kiliselerin yıkılması ve mevcut mâbet sayısının azaltılması gibi bir dizi önlem alınmıştır. Buna rağmen zarurî ihtiyaç halinde yeni mâbet inşâsına izin verildiği de olmuştur. Bu durumda mâbetlerin ihtişamlı inşâ edilmesine izin verilmemiş, mimaride bazı ölçülere riâyet etmeleri şart koşulmuştur. Bu çalışmada Hz. Peygamber döneminden başlamak üzere İslâm hukuk tarihinin farklı dönemlerinden bazı uygulama örnekleriyle İslâm devletlerinin gayrimüslimlerin ibadethânelerine yönelik yürüttüğü politikaların dinî mi yoksa siyasî mi olduğu sorusuna cevap aranacaktır. Bu bağlamda İslâm devletinde “zimmî” olarak tanımlanan bu insanların genel hukukî statülerinden ziyade bunlara ait mâbetlerin durumu bu çalışmamızın temelini oluşturmaktadır. Çalışmamız Hıristiyan ve Yahudilere ait mâbetler ile sınırlı tutulmuştur. (shrink)

Modernizmle birlikte Batı'nın değişen insan, dünya, evren ve Tanrı algısı, şüphesiz Batı ile sınırlı kalmamış, hemen hemen bütün dünyayı etkilemiştir. Maddeye şekil verme hünerini ileri derecede geliştiren ve bunu kullanarak dünyanın geri kalan önemli bir kısmını ya bizzat veya nüfuz alanı oluşturarak egemenliği altına alan ve dünya coğrafyasında önemli değişiklikler meydana getiren Batı'nın bu faaliyetleri, ondan etkilenen diğer kültürlerin kendi din, ahlak, gelenek ve adetlerinden şüphe etmesine sebep olmuştur. Batı'nın üzerimizdeki askeri faaliyetlerinin ve belki Batı'ya olan coğrafi yakınlığımızın, bu etkinin (...) bizde daha fazla hissedilmesinin kaynağı olduğu söylenebilir. Bu çerçevede, fikir dünyamızda son yüzyılda seyreden bir hareketlilikten ve buna bağlı olarak meydana gelen önemli değişikliklerden söz etmek mümkündür. Kendi kültür, ahlak, din, örf, adet, gelenek, kısacası medeniyet anlayışımızı, yeni paradigmaya uydurma gayreti, aydınlarımızın çoğunun seçtiği yol olmuştur. Bununla birlikte Batı'dan teknolojinin, teknolojiyi oluşturan bilginin ve bilgi yönteminin alınmasının şart olduğunu, ancak kadim kültürün korunması gerektiğini savunan aydınlarımız da az değildir. İşte bunlardan biri de son yüzyılda, kültürümüz ve kültürümüzü meydana getiren bilgi dallarıyla ilgili birçok eser kaleme almış olan Ömer Nasuhi Bilmen'dir. Bir toplumu, diğerlerinden ayıran en önemli faktörlerden biri de etik kurallar konusundaki tercihlerdir. Bilmen, belki de bunu fark ettiği için, etik konusuna çok fazla önem vermiş, bu konudaki değişime karşı çıkmış ve kadim ahlak sisteminin korunması gerektiğini var gücüyle savunmuştur. Bu kitap ise, Bilmen'in bu konudaki düşüncelerini ele almakta ve irdelemektedir. (shrink)

In recent decades we have been given one of the most interesting concepts in Islamic intellectual history, `the scientific miracle of Qur’ān whereby the proponents have almost established the scientific theories in the Qur’ān. However, such ardent claims must not come to be without any inspiration and methodology. This article, firstly, tries to trace the inspiration of such concept and then describe the methodology. However, as exciting as this concept seems, the methodology brings forth a very negative approach to prove (...) the miracle of the Qur’ān, which is value free. That negative value free mentality which is related to the status of prophet of Islam will be exposed and it will detail how the status of prophet of Islam was abated so badly to prove the science from the Qur’ān. To counter this negative narrative and to reveal the true status of prophet of Islam, arguments will be presented from the Qur’ān and Ḥadīth which are incontrovertible. Let it be known than, this analysis is not general but particular. However, it will be a novel critique to re-visit this concept. (shrink)

Turkish culture is based on tolerance, the product of the unique Islam–Turkish synthesis. This synthesis is crucial today for a more balanced perception of Islam because it opposes extremism and the terror that is associated with it. The Turkish–Ottoman Empire followed earlier traditions and set up a system based on tolerance towards its ethnically diverse subjects. It was due to this exceptional system assuring stability and freedom of conscience that the Empire was able to hold together people of different religions, (...) languages and races, and to protect and preserve different cultures and languages. This tradition of tolerance and harmony lives on in modern Turkey. Although today there are bound to be certain misinterpretations of Islam, the majority of Turks firmly oppose intolerance and terrorism. (shrink)

Altın, insanlık tarihinde uzun çağlar boyunca para olarak kullanılmıştır. Günümüz piyasalarında ise altının klasik fıkıh kitaplarında yer alan sarf akdine benzer yahut ondan çok daha farklı ve karmaşık mübadele işlemlerine konu olduğu görülmektedir. İşte bu noktada altınla ilgili günümüzdeki işlemlerin İslam hukuku açısından hangi kategoride, nasıl değerlendirileceği sorunu ve bu sorunun çözümü gündeme gelmektedir. Bu yazıda Yusuf Erdem Gezgin’in konuyla ilgili olarak kaleme aldığı “Finansal Piyasalarda Altın Mübadele İşlemleri İslam Hukuku Açısından Bir İnceleme” adlı eserinin tanıtımı yapılacaktır. Yazar, literatüre kazandırdığı (...) bu eserde finansal piyasalardaki altın işlemlerini ele almıştır. (shrink)

In most countries where Islam is acknowledged as a, or the, source of legislation, abortion is permitted under certain conditions and at certain stages of pregnancy. This article examines some of these laws and argue that they represent a continuation of the logic that governed the views of pre-modern Muslim jurists on abortion, that is, harm aversion. However, these laws also add a ‘modernist’ twist to that logic – rather than repealing that logic altogether, modernist views on ‘rights’ and the (...) advancement of medical knowledge and technology have influenced the priorities of Muslim jurists and lawmakers as far as abortion and the issues associated with it are concerned. This influence has furthermore been possible by a conscious selection and blending of pre-modern views to serve modern concerns. In all this, however, harm aversion remains the centrifugal principle, even when the abortion discourse in Muslim countries appears couched in the modernist discourse of rights. (shrink)

Este artículo pretende establecer una relación entre la frase “Dios ha muerto” y el tema de la ciencia en Nietzsche. Para tal fin, se hará un análisis de la frase “Dios ha muerto” a la luz de la reciente interpretación hecha en el mundo alemán. En segundo lugar, nos ocuparemos de los conceptos de ausencia y caos para determinar si dichas nociones pueden ser consideradas como un paso ulterior a la “muerte de Dios”. Finalmente, revisaremos el tema de la ciencia: (...) las opiniones que Nietzsche tenía de la misma, las implicaciones que se desprenden de sus obras y, sobre todo, el nexo directo de la ciencia con dicha muerte. El vínculo entre estos temas permite una nueva comprensión del futuro de las investigaciones sobre el filósofo de Röcken. This article aims to establish a relationship between the phrase “God has died” and the theme of science in Nietzsche. For this purpose, an analysis of the phrase “God has died” will be made in the light of the recent interpretation made in the German world. Secondly, we will deal with the concepts of absence and chaos to determine if these notions can be considered as a further step to the “death of God”. Finally, we will review the subject of science: Nietzsche's views on it, the implications that stem from its works and, above all, the direct nexus of science with that death. The link between these themes leads to a new understanding of the future of research on the philosophy of Röcken. (shrink)

Tefvîz meselesi ictihada başvurmaksızın ilkten hüküm koyma esasına dayanan girift bir meseledir. Şer’î ahkâmın kaynağı ya vahiy veya vahyin ışığında ictihaddır. Tefvîzde ise hüküm herhangi bir vahiy veya ictihada dayanmayıp, Allah tarafından daha önce verilen yetkiye dayanmaktadır. Tefvîzde ilkten ve re’sen bir hüküm koyma söz konusudur. Usulcüler arasında böyle bir yetkinin imkanı tartışılmış, mesele etrafında kabul ve red şeklinde temel iki görüş ortaya çıkmıştır. Bu ihtilafın temelinde hüsün ve kubuh etrafındaki kelamî tartışmaların önemli rol oynadığı anlaşılmaktadır. Tefvîzi kabul eden usulcüler (...) kendi içerisinde aklen cevaz verenler; hem aklen hem de fiilen mümkün görenler şeklinde ayrışmışlardır. Kabul eden usulcüler detayda da ihtilaf etmişler kimi usulcüler tefvîze peygamber, müctehid/âlim ve hatta âmmî bakımından cevaz verirken, kimisi sadece peygamber bakımından, kimisi hem peygamber hem de müctehidler bakımından cevazına hükmetmişlerdir. Çoğunluğu Mu‘tezile mensubu olan usulcüler ise ne aklen ne de fiilen gerçekleşmesini mümkün görmemişlerdir. Hem aklen hem de fiilen cevaz veren ve tefvîzi peygamber ve âlimlere teşmil eden usulcüler arasında Mu’tezilî âlim Müveys b. İmrân’ın adının ön plana çıktığı görülmektedir. İmam Şâfiî ve Şâfiî usulcüler de aynı grup içerisinde yer almış olmakla birlikte özellikle İmam Şâfiî’nin görüşü noktasında net bilgiler sunulamamıştır. Hem aklen hem de fiilen gerçekleştiğini kabul eden usulcüler görüşlerini aklî ve sem’î delillerle temellendirmeye çalışmışlardır Tefvîze cevaz veren usulcüler ayrıca tefvîzi şer’î hükmün kaynaklarından biri olarak kabul etmişlerdir. Tefvîze cevaz vermeyen ve çoğunluğunu fukahâ/Hanefî metoduna mensup alimlerin oluşturduğu usulcüler ise şer’î hüküm kaynaklarının vahiy ve ictihad olduğuna vurgu yaparak peygamber de olsa bunların dışında başka bir teşrî’ kaynağı bulunamayacağını iddia etmişler, onlar da iddiaların aklî ve naklî delillerle gerekçelendirmeye çalışmışlardır. Şîî usulcüler arasında tefvîzi temelden reddedenler olduğu gibi kabul ve red şeklinde sünnî usulcülerle benzer yaklaşımlar sergileyen alimler de bulunmaktadır. Bazı aşırı Şîa fırkaları arasında tekvînî tefvîz denen bir anlayış da bulunmaktadır. Bu anlayışa göre âlemin yaratılması, idare edilmesi, öldürme, diriltme, rızık verme, âhirette ceza ve mükâfat verme gibi hususlar Allah tarafından Hz. Peygamber, Hz. Ali ve imamlara havale edilmiştir. Fakat bu anlayış mutedil Şîa alimleri tarafından şiddetle reddedilerek bunu savunanların küfrüne hükmedilmiştir. Kimi usulcülerin ictihadla tefvîzi birbirine karıştırdıkları veya en azından tefvîzi de ictihad kapsamında gördükleri anlaşılmaktadır. Oysaki tefvîzin en temel özelliklerinden biri ictihada başvurmadan hüküm vermektir. Dolayısıyla böyle bir yaklaşım isabetli gözükmemektedir. (shrink)

The purpose of this research is to provide an overview of state governance for corporate social responsibility (CSR) in the countries of the Gulf Cooperation Council (GCC). A systemic literature review method is employed to collect 88 relevant publications, and a qualitative coding method is used to identify 98 governance instruments from those publications. These are grouped into 13 themes and then examined within three conceptual models. The findings reveal that most of the instruments are geared towards ethical expectations, internal (...) and external social responsibility, raising awareness, and socio‐economic development. The findings are then explored within four theories. The results suggest that CSR governance in the GCC is at a moderate to high level of bureaucratization; reflects Islamic identity, national development targets, and business accountability; is between the stages of habitualization and objectification; and relies mostly on normative pressures. Recommendations for policymakers and company managers are then presented based on these findings. (shrink)

O presente artigo pretende realizar uma aproximação entre os pressupostos do projetoepistêmico decolonial e daquele de Michel Foucault relativamente às suas análises histórico-políticas e àfilosofia como atitude crítica. Para tanto, categorias como Estado e raça deverão ser perscrutadas emambos os projetos visto que congregam conceitos e teorizações importantes sobre a modernidade, obiopoder e a colonialidade.