Issues connected to the pair of notions of image and reality have been present in philosophy at least since Plato’s times. The main question that accompanies the mentioned notions concerns the relation between image and reality. Does image present reality adequately, or is it perhaps a sort of falsification? However, this question may have no sense, because, as it is claimed for example by Richard Rorty, there is no possibility to differentiate between image and reality. An interesting exemplification of the (...) mentioned issue is the philosophy of photography, where the question about representation takes the following form: does a photograph (as an image) adequately mirror given reality? The aim of this paper is to present the problem of representationalism and antirepresentationalism, first in the broad philosophical context (based on the example of Rorty’s considerations), and then in the field of the philosophy of photography (based on the example of Barthes’s and Flusser’s reflections). (shrink)

In this article, an attempt is made to analyse metaphors which appeared in Jerzy Urban’s columns, which were published in a weekly magazine entitled „No”. The present author applied Lakoff and Johnson’s cognitive theory and used their division of metaphors into three types: orientational, ontological and structural. The observer’s metaphors which are used for construal of reality can present the existing reality. The author examined standard patterns of orientational metaphors: MORE IS HIGHER, FUTURE IS FORWARD, and the ontological metaphor: A (...) CONTAINER. As regards structural metaphors, she referred to the use of source domains: THEATRE, ACTOR, WAR, CHIEF, GAME, SPORT, ANIMAL, DISEASE. In the columns, which present the writer’s subjective outlook, metaphors create the reality reflecting the observer’s opinions and ways of conceiving of the world. They perform a cognitive and persuasive function at the same time. The reader subconsciously starts to behave according to the mechanism of the cognitive theory. (shrink)

Perhaps the burning issue facing us today is how people from different cultural backgrounds can live together or in close proximity with one another and preserve their identities without destroying one another. This topic is important to me because I believe that new understandings about what we mean by the terms “speech” and “reality”' may contribute towards an improvement in our ability to work together with peoples of diverse backgrounds in order to create a more caring an humane planet. As (...) I approach my three score and ten years of life and think about the importance for future generations of the legacies of my teacher Eugen Rosenstock-Huessy, of Mikhail Bakhtin, Martin Buber and Franz Rosenzweig, two Christians and two Jews, whose lives and writings have also influenced my own life and thinking. I would single out their insights into speech and language as worthy of serious attention by future generations. When asked by students and colleagues if there is a single unifying theme that we should focus our energies on, without hesitation, I say: speech and reality. (shrink)

W artykule omówione zostały główne publikacje Bertranda Russella z lat 1905-1921 jako stanowiące inspirację dla powstania teorii wielości rzeczywistości Leona Chwistka. W ten sposób ukazano tło historyczne, tj. wpływ podnoszonych przez Russella zagadnień na postawę badawczą Chwistka. Artykuł zawiera także zestawienie poglądów obu filozofów oraz ocenę podobieństw i różnic między nimi. ----------------------- Zgłoszono: 28/03/2022. Zrecenzowano: 03/05/2022. Zaakceptowano do publikacji: 11/06/2022.

MARTIN HEIDEGGER’S FUNDAMENTAL ONTOLOGY – REALITY ENCLOSED IN DASEIN Martin Heidegger’s fundamental ontology was supposed to divert philosophy towards the absolutely fundamental issue, which in the history of philosophy, unfortunately, as the author claimed, had been neglected. It was an attempt to designate the real foundation, which western metaphysics – while forgetting about being – had never touched. Thus, Heidegger focused on being. He asked about its sense, the way in which it can be described and explained. The answer was (...) to be found in the analysis of some special being – the human being. Only man, who exists in such a way (Heidegger uses the concept of Dasein) that by his very nature refers to being, is “open” to being. This article shows Heidegger’s explanation based on the analysis of man’s being, connecting the existence of reality with human existence, in its essence making the world thoroughly dependent on man, enclosing the world in Dasein. The world ceases to be the whole reality consisting of particular essences existing independently of man. It becomes “the condition”, the way of being. In the first part, the author presents how the fundamental ontology, while placing being at the centre of the discourse and using the phenomenological method, directs the attention to man. When asking about being, it asks about Dasein, about the way of man’s being. Then, the paper presents the existential analytics, the hermeneutics of Dasein, which is crucial from the point of view of Heidegger’s philosophy. The author explains what Heidegger’s existentials are and what it means that man exists as “being-in-the world”, that he exists in a way of “care”. Finally, it is shown that such an understanding of human being, the way in which he cares about the world and understands the world, i.e. designs it, results in enclosing the world in Dasein. The very sense of reality becomes thus the sense of human existence. Keywords: FUNDAMENTAL ONTOLOGY, MARTIN HEIDEGGER, REALITY, DASEIN. (shrink)

The article reviews the book Osoba—fikcja czy rzeczywistość? Tożsamość i jedność ja w świetle badań neurologicznych [Persons: Fiction or Reality? The Identity and Unity of the “Self” in the Light of Neurological Research] 2nd ed., by Józef Bremer.

The article reviews the book Osoba – fikcja czy rzeczywistość? Tożsamość i jedność ja w świetle badań neurologicznych [A Person: Fiction or Reality? Identity and Oneness of the I in View of Neurologic Research], by Józef Bremer.

Celem niniejszego tekstu jest eksplikacja głównych ontologicznych założeń leżących u podstaw fenomenologii Martina Heideggera i Jeana-Paula Sartre’a. W pierwszej części zostało nakreślone pojmowanie fenomenu w horyzoncie pytania o Heideggerowskie Sein i Sartre’owskie être. Z kolei część druga umieszcza w tym samym horyzoncie zagadnienia istoty i szeroko ujmowanej zrozumiałości. W toku analiz w projekcie francuskiego filozofa została wyodrębniona sfera fenomenalna i metafizyczna, które następnie są zestawione z poziomem ontycznym i ontologicznym, obszarami, które wyłaniają się w myśli niemieckiego fenomenologa dzięki wypracowaniu różnicy (...) ontologicznej. Wniosek, który płynie z prezentowanego artykułu, zamyka się w konstatacji, że rdzeniem rzeczywistości pozostaje dla Sartre’a absurdalny, lokujący się poza fenomenem i zrozumiałością (oraz całkowicie od nich niezależny) metafizyczny grunt, podczas gdy według Heideggera jądro rzeczywistości stanowi pre-fenomenalne (nie poza-fenomenalne) źródło sensu, „będące” i dziejące się tylko poprzez dynamikę fenomenu i zrozumiałości. (shrink)

The names of dishes grow in some situations to the level of small works of art. This is especially true in situations where their function is persuasive, they are meant to persuade to buy, order or prepare. For this very reason they are often ambiguous, in many cases not culinarily definitive and possibly misleading to the recipient. We are dealing with this type of names in the culinary programmes “Ugotowani” and “Das perfekte Dinner / Das perfekte Promi-Dinner”. Invented for the (...) sake of the programme, the occasional names of the dishes served are both manifestations of creativity and a kind of a riddle for the recipient, as they permit many interpretations. The aim of our analysis is to identify strategies used to create these terms. (shrink)

Dzisiejsza rzeczywistość społeczna dostarcza nam więcej powodów do zadziwienia i refleksji niż kiedykolwiek wcześniej. W zasadniczej mierze spowodowane jest to niespotykaną dotąd dynamiką przemian społecznych z jej globalnymi ekonomicznymi, politycznymi i ekologicznymi konsekwencjami. Kluczowe pytania wymuszane przez dynamikę społecznej transformacji dotyczą globalizacji, a w jej kontekście tożsamości narodowej, demokracji, wolności, środowiskowych i politycznych zagrożeń globalnych, kultury, wartości, czyli kwestii, które będą wytyczać obszar najistotniejszych problemów filozoficznych w nadchodzącym czasie. Najistotniejszych, albowiem wszystkich nas wprost dotykających, najbardziej odczuwalnych, najważniejszych dla „spójnego (...) poczucia bycia w świecie”. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na wzrastającą rangę zagadnień społecznych, a co za tym idzie - wskazanie na kwestie filozoficzne, które pojawiają się w ich kontekście. Wydaje się, że zmiany społeczne wymuszają refleksję nie tylko nad tym, co stricte społeczne, ale również nad tym, co bardziej ogólne. Wraz ze wzrastającą rangą zagadnień społecznych rośnie znaczenie pytań podstawowych. (shrink)

Rzeczywistość przyrodnicza poznawana jest dzięki metodom empirycznym. Jej tajemnice odkrywane są w dużym zakresie dzięki rozwojowi ich metodologii. Formułowane są hipotezy i tworzone teorie wyjaśniające odkrywane zjawiska. Jednakże w tym uporządkowanym świecie pojawiają się i takie zdarzenia, których wystąpienie ma charakter przypadkowy. Z tej racji zostanie zastosowana filozoficzna koncepcja przypadku wypracowana przez Grzegorza Bugajaka i przewidziana przez niego do analizy treści teorii naukowych oraz klasyfikacji zdarzeń przypadkowych. Zostanie ukazana użyteczność tej koncepcji w obszarze ochrony środowiska. W tym celu na (...) początku zaprezentowana zostanie treść propozycji Bugajaka, a następnie omówione będą okoliczności pojawiania się w przyrodzie zjawisk przypadkowych, rodzących dylematy poznawcze u przyrodników. Podjęte analizy zostaną zilustrowane konkretnymi przykładami. W rezultacie wskazane zostaną te sposoby interpretacji przypadku z koncepcji Bugajaka, które mogą okazać się przydatne w pracach ekologów. -------------- Zgłoszono: 05/08/2020. Zrecenzowano: 16/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 24/11/2020. (shrink)

Roman Ingarden, opisując rzeczywistość moralną, posługiwał się językiem wartości. Niniejszy artykuł przedstawia opis wartości moralnych i analizę terminologii stosowanej do ich charakterystyki i wyjaśniania sposobu ich istnienia. Istotne znaczenie dla teorii wartości moralnych ma doświadczenie powinności i problematyka normatywności. Zbadanie obu zagadnień prowadzi do pytań o sposób powstawania nowych klas wartości moralnych i rozpoznawania powinności do ich realizacji. Przeprowadzone badania pokazują także trudności związane ze stosowaniem języka wartości w komunikacji zagadnień moralnych.

I explore Leon Chwistek’s views on ontology and aesthetics through a philosophical analysis of his texts. I present and briefly discuss two main interpretations of Chwistek’s ontology, i.e. logical and epistemological, before analyzing Chwistek’s aesthetics to show how it may be based on his ontology. Furthermore, I link both interpretations to the problem of whether or not Chwistek’s four realities share a common domain; a problem which is associated with his aesthetics. Finally, I make suggestions regarding further research on his (...) notion of transitional types of art and the corresponding realities. (shrink)

[…] Głównym wnioskiem płynącym z niniejszej próby syntetycznego zestawienia wybranych analogii pomiędzy sceptyczną a Nietzscheańską krytyką poznania jest, iż rzeczonych krytyk nie należy traktować jako rozważań jałowych, nieproduktywnych czy wręcz czysto destruktywnych. Podnosząc problem konstruowania świata, obie krytyki zwiększyły bowiem naszą samoświadomość interpretacji. Jeżeli zaś sceptycy i Nietzsche zgadzają się w tym, iż dostępne nam są jedynie perspektywiczne przekłamania rzeczywistości, a nie „prawdziwa rzeczywistość”, to oba projekty łączy gruntowna krytyka naiwnego realizmu. […] pragniemy podkreślić – wbrew wielokrotnie wygłaszanym sądom, (...) podług których sceptycyzm był przejawem upadku greckiej myśli – iż naszym zdaniem sceptycyzm jest jednym z najważniejszych wydarzeń nie tylko w historii filozofii starożytnej, ale w dziejach historii filozofii w ogóle. Jest on bowiem pierwszą na taką skalę przeprowadzoną, systematyczną próbą zakwestionowania wszelkich roszczeń do posiadania prawdy absolutnej. Co sofistyka rozpoczęła, w sceptycyzmie osiągnęło swą akme, a wedle perspektywy proponowanej w niniejszym artykule otwiera się możliwość spojrzenia na sceptyków jako na myślicieli, którzy występując przeciwko absolutnej prawdzie dogmatyków, przygotowali grunt pod myślenie pluralistyczne. (shrink)

-/- Medytacje filozoficzne, Fundacja na Rzecz Myślenia im. Barbary Skargi, Warszawa 2015. -/- Publikacja współfinansowana przez Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie. -/- Zbiór tekstów powstałych na podstawie wykładów, które zostały wygłoszone w ramach cyklu "Medytacje filozoficzne w Łazienkach" w latach 2013-2015. -/- -/- Spis treści: -/- Cezary Wodziński, Premedytacja Krzysztof Pomian, O wyjątkowości człowieka Zygmunt Bauman, O miłości i nienawiści… Tropami Barbary Skargi Tadeusz Sławek, Ciemne liturgie. Język, historia i gest błogosławieństwa Lech Witkowski, Rozprawa z autorytetem: w strone autorytu przejścia (...) Władysław Stróżewski, Doświadczenie czasu, doświadczenie istnienia Juliusz Domański, „Pradawna waśń filozofów z poetami” a kłopoty z dziedzictwem antycznym Serhij Żadan, Wolność jako odpowiedzialność Marcin Poręba, Co to jest rzeczywistość? Szymon Wróbel, Co to jest historia filozofii? Magdalena Środa, Moralność życia publicznego Kostiantyn Tyszczenko, Po co językoznawstwu metateoria? (shrink)

Wychodząc od usystematyzowania hellerowskiej tezy o matematyczności przyrody, niniejsze studium poświęcone głównie będzie pokazaniu i krytycznej ocenie racji, wedle których Heller desygnuje teorię kategorii jako matematyczne środowisko szczególnie predestynowane dla wyartykułowania tej tezy. Kluczowe w tym kontekście będzie wskazanie, co uprawnia go do wprowadzenia mającej istotne ontologiczne znaczenie koncepcji pola kategorii i utożsamienia go z polem racjonalności. Ostatecznie stanie się możliwe lepsze zrozumienie, w jakim sensie w kontekście sformalizowanych teorii fizycznych Heller operuje pojęciem apofatyzmu filozoficznego, który wydaje się trafnie ujmować (...) specyfikę jego poglądów na ontologiczne zobowiązania tych teorii i gdzie być może zbliża się on do niebezpiecznych myślowych pułapek. W swojej apofatycznej postawie Heller pozostaje blisko pierwszoplanowych postaci współczesnej fizyki i noblistów, Alberta Einsteina czy Rogera Penrose’a: fizyka nie mówi o tym, jaka rzeczywistość jest, ale pozwala stanąć na drodze do rzeczywistości. (shrink)

W systemie filozoficznym Jana Szkota Eriugeny wszystko, co istnieje, to natura złożona z bytów i niebytów. Poznawalne dla ludzkiego intelektu części natury to byty, natomiast niepoznawalne części natury to niebyty. Bytem jest zmysłowa część natury ludzkiej oraz rzeczywistość materialnych form. Dla ludzkiego intelektu Niebytem jest Bóg oraz ustanowione przez Niego prymordialne przyczyny i materia. Bóg stworzył wszystko z niczego w ludzkiej naturze. Nierozumny wybór człowieka doprowadził do upadku ludzkiej natury i stworzenia, które z doskonałości przeszło do istnienia w świecie (...) doczesnym. Syn Boży – Bóg-Logos stał się człowiekiem, który dokonał odkupienia ludzkości. W ostatecznych czasach rzeczywistość materialna zostanie zniesiona i stworzenie w ludzkiej naturze dostąpi powszechnego powrotu do pierwotnej doskonałości. Ludzkie intelekty dokonają własnego – ostatecznego sądu i wybrani skierują się ku Stwórcy. Następnie dojdzie do przebóstwienia wybranych – zjednoczenia stworzenia ze Stwórcą bez zmieszania natur, bez zniesienia fundamentalnych różnic ontologicznych oraz bez panteizmu, który w tej koncepcji jest wykluczony. Przebóstwieni będą kontemplować Boga, co oznacza, że będą wiecznie poznawać Niepoznawalnego. Wydaje się, że nawet dla ludzi zgłębiających załomy filozoficznej wiedzy o Bogu w XXI wieku ta szczęśliwa wizja przebóstwienia, które będzie nieustannym procesem poznawania Niepoznawalnego, może być atrakcyjna. (shrink)

Ten tekst przedstawia trzy różne sposoby, w jakie ludzie, którzy mieli kontakt z nauką, odpowiadają na następujące pytania: „Czy nauka jest zgodna z wiarą religijną?” oraz „Czy nauka nie wyklucza istnienia osobowego Boga?”. Pierwsza odpowiedź zakłada, że nauki przyrodnicze i wiara religijna wykluczają się wzajemnie. To jest sytuacja konfliktu. Jej przedstawiciele należą do dwóch głównych podgrup: sceptyków, którzy wierzą, że nauki przyrodnicze uczyniły wszystkie twierdzenia religijne niewiarygodnymi, oraz ludzi wiary, którzy odmawiają przyjęcia pewnych naukowych idei, takich jak kosmologia Wielkiego Wybuchu (...) i ewolucja biologiczna. W obecnym tekście konflikt dotyczy tylko naukowych sceptyków, którzy twierdzą, że metody i odkrycia naukowe zdezaktualizowały wiarę religijną i teologię. Drugi typ odpowiedzi na wymienione pytania utrzymuje, że nauka i wiara dotyczą różnych poziomów lub wymiarów rzeczywistości. Zgodnie z tym podejściem, nauka i teologia stawiają zupełnie inne rodzaje pytań, dlatego nie można ich traktować jako konkurencyjnych obszarów. W stanowisku kontrastu podkreśla się, że nie może być prawdziwego konfliktu między twierdzeniami nauk przyrodniczych a twierdzeniami wiary i teologii. Wiara i nauka nie rywalizują o jakiś wspólny cel, więc nie mogą wchodzić ze sobą w konflikt. Trzecim stanowiskiem jest konwergencja. Można je również nazwać „współbrzmieniem”, „współpracą”, „kontaktem” lub „konwersacją”. To stanowisko zgadza się z tezą „kontrastu”, według którego wiara religijna i nauki przyrodnicze są różnymi sposobami rozumienia świata, ale argumentuje zarazem, że te dwa obszary nieuchronnie oddziałują na siebie. Konwergencja promuje tę interakcję. Celem zwolenników konwergencji jest osiągnięcie syntezy, w której zarówno nauka, jak i wiara zachowują swoją tożsamość, a jednocześnie pozostają w ścisłym związku ze sobą we wspólnym dążeniu do inteligibilności i prawdy. Konwergencja zakłada, że odkrycia naukowe mają znaczenie dla wiary, innymi słowy, odkrycia naukowe mogą znacząco wpłynąć na to, jak myślimy o Bogu i sensie naszego życia. Konwergencja zakłada, że nauka i wiara, o ile nie są ze sobą mylone, mogą razem prowadzić do bogatszego spojrzenia na rzeczywistość. (shrink)

Zapoczątkowany w XX w. spór o człowieka wyraża się pytaniem o to, czy ma on własna rzeczywistość, czy raczej jest wytworem sił historycznych. W ostatnich dziesięcioleciach zdecydowana przewagę zdobyła ta druga opcja, wspierana zwłaszcza argumentami kulturowych i społecznych konstruktywistów. Niektórzy filozofowie XX stulecia, określając te sytuacje ubóstwieniem historii, wykazywali, iż nie cała rzeczywistość jest kulturowo konstruowanym, historycznie zmiennym sensem, i ze do tej nie podlegającej historycznej konstrukcji sfery należy także rzeczywistość ludzkiego bytu. Do tej grupy dołączył ostatnio (...) m.in. J. Habermas, jeden z wcześniejszych radykalnych zwolenników opcji konstruktywistyczno-historycystycznej, wykazując potrzebę odwołania się w dyskursie o człowieku do jeżyka metafizyczno-religijnego, wyrażając tym samym potrzebę odwołania się do czegoś, co w świecie i w człowieku nie-historyczne i co warunkuje ludzkie istnienie w świecie historycznym. Autor niniejszego artykułu proponuje zwrócenie się do wielkiej tradycji mistycznej, z której, w jego mniemaniu, płynie nauka o potrzebie szacunku dla rzeczywistości, w tym także dla rzeczywistości ludzkiej, której uznanie jest, według niego, podstawowym warunkiem ludzkiej autonomii i trwania w dziejach oraz panowania nad nimi. (shrink)

Obecna dominacja hedonizmu, a ściślej eudajmonistycznego ideału „udanego życia” jako samorealizacji opierającej się na potęgowaniu jednostkowego szczęścia stanowi symptom procesów modernizacyjnych, które dogłębnie zmieniły naszą społeczną i kulturową rzeczywistość. Poziom względnego dobrobytu osiągnięty w najbardziej rozwiniętych częściach świata sprzyja upowszechnianiu się wiary w nieomal bezgraniczną wolność jednostki, która coraz częściej i intensywniej poddaje krytycznej refleksji panujące dotąd systemy aksjologiczne. Świat wartości etycznych pluralizuje się, rozprasza i traci na naszych oczach swoje stabilne fundamenty. Pomimo licznych symptomów kryzysowych wciąż jednak utrzymuje (...) się powszechny stan względnego samozadowolenia, który syci się przekonaniem o „etycznej wyższości” kultury Zachodu. Wprawdzie przyznajemy, że świat liberalnej demokracji, w jakim żyjemy, stopniowo traci swój „moralny kręgosłup", ale nadal żywimy przekonanie, że nie ma dla niego żadnej lepszej realnej alternatywy. Opisywany przez prezentowanych w niniejszej monografii autorów proces estetyzacji życia codziennego, historii i polityki bynajmniej nie poprawia tej sytuacji, lecz wydaje się jedynie pogłębiać nasze etyczne rozchwianie. (shrink)

Niniejsza wypowiedź jest próbą ukazania wyższości intelektualnej jednostki wybitnej nad jednostkami przeciętnymi. Transgresja jest tutaj formą przejścia, przemiany artysty, negującego zastany porządek świata, pragnącego podłożyć podwaliny pod nową rzeczywistość widzianą oczami szalonego geniusza - Friedricha Nietzschego, do którego często się odwołuję. Jego pojęcie \"Nadczłowieka\" jest tożsame z pojęciem genialnego twórcy, jednostki wybitnej, niezrozumiałej przez pospólstwo, która swoimi horyzontami twórczymi wybiega daleko poza własną epokę\".

Artykuł ma charakter polemiczny – wyraża wątpliwość wobec potocznego przekonania, że materialne pozostałości po społeczeństwach minionych, skoro są jedynym o nich źródłem informacji, mówią „same za siebie”. Przekonanie to znajduje wsparcie w upowszechniającym się ostatnio w humanistyce światowej i europejskiej ukierunkowaniu badań nad kulturą materialną. Istotą owego ukierunkowania - jak twierdzą jego zwolennicy posługujący się hasłem „powrotu do materialności” lub „powrotu do rzeczy” - jest osłabienie czy wręcz wyeliminowanie nieuzasadnionej asymetrii między ludzkimi działaniami intencjonalnymi a nie-ludzkim, materialnym światem relacji przyczynowych. (...) Jednakże odczytywanie pradziejów z uporządkowanych przez archeologa materialnych wytworów jest ich odczytywaniem w języku wspólnotowym, a więc takim, w którym nadana została owemu zbiorowi wytworów treść dziejowa. Treść dziejowa uporządkowanego na muzealnej wystawie zbioru wytworów to rezultat uzgodnień wspólnotowych, literalne odniesienie przedmiotowe, „widziany społecznie” fragment rzeczywistości minionej, jej ujęcie z punktu widzenia akceptowanego kulturowo wcześniejszego zespołu stwierdzeń. Bez uzgodnień w języku wspólnotowym nie jest możliwe nadanie treści dziejowej porządkującej materialne wytwory, tak jak nie jest możliwe jej odczytanie bez znajomości języka wspólnotowego. Beduini czy australijscy aborygeni - przykładowo - nie uczestniczą w „umeblowaniu” świata kultury zachodniej, a więc bez znajomości jego języka wspólnotowego nie są w stanie odczytać treści dziejowej ze zbioru wytworów przedstawiającego ową treść. Język wspólnotowy ma charakter przedustawny; w sensie logicznym wyprzedza zarówno nadawanie materialnym wytworom treści dziejowej, jak i jej odczytanie przez odbiorcę. Materialne przedmioty, podobnie jak i miniona rzeczywistość, w której funkcjonowały, łączą się nierozerwalnie z kontekstem myślowym badacza, z jego kontekstem kulturowym. W związku z tym oddzielenie ich obiektywnego charakteru od kontekstu kulturowego, za pośrednictwem którego są one postrzegane, okazuje się niemożliwe. Nie jest więc możliwe oddzielenie rzeczy od naszego sposobu myślenia o nich. Przedmioty materialne w sensie przyrodoznawczym same w sobie nic nam nie mówią. „Tylko my to robimy” - by użyć sformułowania R. Rorty’ego. Główna teza artykułu ugruntowana jest więc w dokonaniach takich myślicieli jak: Kazimierz Ajdukiewicz, Jerzy Kmita, Hilary Putnam czy Willard Van Orman Quine. Upowszechniające się dziś urzeczowienie badań nad kulturą jest wyrazem mityzacji sposobu myślenia najbardziej czytelnego w kulturze popularnej, a polegającego z jednej strony na antropomorfizowaniu świata natury, z drugiej zaś na równoczesnej reifikacji kulturowego obrazu świata. (shrink)