The article reviews structural (organic, combinational and cumulative) threats resulting from the expansion and increase in the complexity of technical systems and the contemporary conditions for the operations of such systems and the introduction of technical innovation. Given the growing social aversion to the proximity of technical instalations and industrial products or the growing distructs of scientific safety certificates, the author of the article seeks the answer to a question of whether social fears of harmful effects of technical factors are (...) justified. Based on a theoretical analyses of technical strategies used in safety assessment in selected domains of technical activity, the author of the article demonstrates that some threats from technical factors are cognitively elusive to normal science. The causes are indicated by cognitive limitations, errors, deficienses and abuses that undeterminine the credibiity of scientific safety certificates and prompt the thourough revision of previous cognitive strategies. The author postulates replacing the expert-laboratory procedures of normal science with post-normal models based on agreements with risk exposed persons. (shrink)

[ch 1.] Nauka logiki -- ch. 2 Mikro, makro i mega krugovoroty.

Współczesna nauka wymaga międzynarodowej kooperacji, której wynikiem jest synergia, jej efekty są łatwiej komercjalizowane, wspólne publikacje stają się lepiej rozpoznawalne przez społeczność naukową i częściej cytowane. Autorki artykułu omawiają wsparcie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w umiędzynarodowieniu polskiej nauki. Prezentują ufundowane przez nią międzynarodowe stypendia i nagrody oraz, z uwagi na tematykę tego numeru, szczegółowo omawiają współpracę polskich i francuskich naukowców w ostatnich latach.

Genealogia jest tą nauką pomocniczą historii, która od pewnego już czasu obecna jest w cyberprzestrzeni. Deklasuje pod tym względem inne nauki pomocnicze historii, które pozostają daleko w tyle chociażby pod względem liczby wyświetleń w przeglądarce, będących efektem wyszukiwania stron internetowych. Stanowi to konsekwencję popularności badań genealogicznych, które w ostatnim czasie prowadzone są w znaczącej mierze nie przez naukowców, ale pasjonatów i genealogów-amatorów, którzy samodzielnie chcą zgłębiać historię swoich rodzin, a co za tym idzie – tworzyć rodzinne kompendia genealogiczne. O takim, (...) a nie innym ukierunkowaniu badań świadczą także różnego rodzaju poradniki, które w ostatnim czasie ukazały się na polskim rynku wydawniczym. Oferują one czytelnikowi zarówno omówienie tradycyjnych narzędzi wykorzystywanych w badaniach genealogicznych, jak i tych nowoczesnych, związanych z postępem technologicznym i przedstawianiem informacji w formie cyfrowej. W rezultacie w niemal każdej tego typu publikacji zamieszczony został rozdział poświęcony charakterystyce funkcjonujących w Internecie serwisów i baz danych, które stanowią nieocenioną pomoc w badaniach genealogicznych. Są nią także różnego rodzaju profile i grupy w mediach społecznościowych, które do tej pory pozostawały jednak niezauważone, tak przez naukowców, jak i popularyzatorów. Z tego też względu niniejszy artykuł poświęcony zostanie syntetycznemu omówieniu obecności genealogii w cyberprzestrzeni, zarówno w skali makro (duże serwisy i bazy internetowe), jak i mikro (niewielkie grupy w mediach społecznościowych). Celem artykułu jest bowiem ukazanie genealogii jako tej z nauk pomocniczych historii, która nie tylko odnalazła się w świecie cyfrowym, ale w nim zadomowiła i wciąż się rozwija. (shrink)

cz. 1. Problemy upowszechniania postawy naukowej -- cz. 2. Problemy programu upowszechniania nauki.

Sigmund Freud i Ludwig Wittgenstein byli Wiedeńczykami. Twórca psychoanalizy spędził w tym mieście całe swoje życie, zmarł jednak na wygnaniu w Londynie. Wittgenstein, jeden z największych filozofów minionego stulecia, większość twórczego życia spędził poza Wiedniem. Osobiście prawdopodobnie ze sobą się nie spotkali, chociaż żyjąc w Wiedniu Wittgenstein na pewno słyszał o freudowskiej metodzie terapii. Stosunek Wittgensteina do Freuda i jego psychoanalizy jest ambiwalentny. Od wielkiego i wielokrotnie wyrażanego podziwu dla twórcy psychoanalizy i rozwiniętej przez niego teorii świadomości, po ostrą krytykę (...) jej samo rozumienia i stosowanej w niej metody. Istotne pytanie, które Wittgenstein zadaje nie tylko Freudowi, ale i jego uczniom, brzmi, czy faktycznie psychoanaliza jest naukową hipotezą o nieświadomości? Zdaniem G. Locka, „Wittgenstein jest «uczniem» Freuda, który zdaje się nie czynić nic jak tylko stawiać zarzuty swojemu mistrzowi". Freud, zdaniem Wittgensteina, twierdzi, że postępuje w sposób naukowy, że jego badania potrafią wyjaśnić ludzkie zachowania. Lecz faktycznie Freud uczynił coś zupełnie innego - stworzył nowy mit. Psychoanaliza, według Wittgensteina, oferuje formę myślenia i mówienia, która jest raczej nową mitologią aniżeli nową nauką. (shrink)

Ten tekst przedstawia trzy różne sposoby, w jakie ludzie, którzy mieli kontakt z nauką, odpowiadają na następujące pytania: „Czy nauka jest zgodna z wiarą religijną?” oraz „Czy nauka nie wyklucza istnienia osobowego Boga?”. Pierwsza odpowiedź zakłada, że nauki przyrodnicze i wiara religijna wykluczają się wzajemnie. To jest sytuacja konfliktu. Jej przedstawiciele należą do dwóch głównych podgrup: sceptyków, którzy wierzą, że nauki przyrodnicze uczyniły wszystkie twierdzenia religijne niewiarygodnymi, oraz ludzi wiary, którzy odmawiają przyjęcia pewnych naukowych idei, takich jak kosmologia (...) Wielkiego Wybuchu i ewolucja biologiczna. W obecnym tekście konflikt dotyczy tylko naukowych sceptyków, którzy twierdzą, że metody i odkrycia naukowe zdezaktualizowały wiarę religijną i teologię. Drugi typ odpowiedzi na wymienione pytania utrzymuje, że nauka i wiara dotyczą różnych poziomów lub wymiarów rzeczywistości. Zgodnie z tym podejściem, nauka i teologia stawiają zupełnie inne rodzaje pytań, dlatego nie można ich traktować jako konkurencyjnych obszarów. W stanowisku kontrastu podkreśla się, że nie może być prawdziwego konfliktu między twierdzeniami nauk przyrodniczych a twierdzeniami wiary i teologii. Wiara i nauka nie rywalizują o jakiś wspólny cel, więc nie mogą wchodzić ze sobą w konflikt. Trzecim stanowiskiem jest konwergencja. Można je również nazwać „współbrzmieniem”, „współpracą”, „kontaktem” lub „konwersacją”. To stanowisko zgadza się z tezą „kontrastu”, według którego wiara religijna i nauki przyrodnicze są różnymi sposobami rozumienia świata, ale argumentuje zarazem, że te dwa obszary nieuchronnie oddziałują na siebie. Konwergencja promuje tę interakcję. Celem zwolenników konwergencji jest osiągnięcie syntezy, w której zarówno nauka, jak i wiara zachowują swoją tożsamość, a jednocześnie pozostają w ścisłym związku ze sobą we wspólnym dążeniu do inteligibilności i prawdy. Konwergencja zakłada, że odkrycia naukowe mają znaczenie dla wiary, innymi słowy, odkrycia naukowe mogą znacząco wpłynąć na to, jak myślimy o Bogu i sensie naszego życia. Konwergencja zakłada, że nauka i wiara, o ile nie są ze sobą mylone, mogą razem prowadzić do bogatszego spojrzenia na rzeczywistość. (shrink)

В книгу вошли расширенные версии докладов, представленных на конференции "Научная жизнь Северного Кавказа в условиях социально-политических трансформаций XX века", проведенная 24-26 сентября 2009 года. Для специалистов.

Recenzja książki: Richard Holmes, Wiek cudów. Jak odkrywano piękno i grozę nauki, tłum. Ewa Morycińska-Dzius, Seria: Wiedza i Życie – Orbity Nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2010, ss. 656.

Receptive potencies are the essence in relation to the act of being (esse) and the matter in relation to the form. Suárez identifies the essence with the existence. A potential essence, according to Suarez, is nothing; therefore it cannot be receptive potency for being (esse). The actuality of an actual essence is its being (esse). Hence, the actual essence does not need to receive any further being distinct from it. Essence does not differ really from being (esse); nevertheless, we can (...) conceive it without being. Essence as “whatness”, quiddity, is closely connected with concept and definition. In this regard we may make some critical remarks on Suarez’s doctrine: If the “whatness” is identical to the being (esse), this fact has to be reflected in the adequate notion of the “whatness”. If it is so, it seems that the essence conceived without being (esse) is not the same essence any more. Furthermore: If essence and existence are identified, what is it to which existence can be non-trivially ascribed? What is the receptive potency for being (esse)? Arriaga follows Suárez in the doctrine of essence and being, in his teaching on the prime matter however he goes even further. Whereas Suárez ascribes to the prime matter its own actuality, Arriaga assigns to it some attributes of substance. In contradistinction to the Suarezian conception of receptive potencies, the Thomistic doctrine of the relation of participation between potency and act permits metaphysics to withstand the threats of mechanicism and the post-fregean trivialization of the notion of being (esse). (shrink)

The paper describes the theory of mirror neurons system and reminds selected empirical researches made in its context. Author evaluates the theory from the theo-retical and methodological point of view. The background of undertaken analysis and evaluation is Lakatos' and Kuhn's methodology and philosophy of science.

Against the background of the ideal of value-free science formulated by M. Weber the paper defends the view that science is not - and cannot be - value-free, and, moreover, that values relevant to science are both cognitive and moral.Three arguments are developed to support this thesis: (1) Since there is no algorithm for making methodological decisions as to what theory should be accepted, what method should be used, etc, scientists have to pass judgements that are essentially evaluative. Those judgements (...) belong to science. The attempt to save the ideal of value-free science by distinguishing value-free object language and value-laden metalanguage (in which those evaluative judgements would be formulated) does not work. For there are no reasons to expel the methodology of a given science from that science, and even if we made this move, we would finally come to the level of evaluative judgements, unless we accept regressus ad infinitum. (2) Even if the above distinction were tenable, this would not save the ideal of value-free science. For our language is full of the so-called ,,thick ethical concepts\" that are both descriptive and evaluative. They are justifiably used at least in some sciences. We could exclude - by definition - such concepts from science, but this would result in expelling many legitimate disciplines from the realm of science. This would mean not that science was value--free but that we made it so. (3) The fact that scientific results are sometimes expressed by means of ethically thick concepts does not allow us to restrict values involved in science to epistemological values - moral values are involved as well. Moreover, apparently pure methodological concepts such as ,,good solution\" or ..sufficient evidence\" seem to be also ..ethically thick\". Such considerations allow us to draw a conclusion that science possesses intrinsic moral dimension, and separating the epistemic and moral points of view in discussions about science is unjustified. (shrink)