W artykule omówionych zostało siedemnaście listów skierowanych przez poetę Mieczysława Jastruna do „krytyka Skamandra”, Karola Wiktora Zawodzińskiego. Listy te przechowywane są w archiwum Biblioteki Narodowej w Warszawie. Ów blok korespondencji rozpada się na dwie części: pierwszą stanowią przesyłki skreślone przez Jastruna w okresie międzywojennym, drugą – z okresu powojennego, wysyłane do 1948 roku. Te rękopisy Jastruna są wielotematyczne, jednak wiodącą rolę pełnią w nich refleksje poświęcone ogólnym sprawom poezji i aktualnym zjawiskom życia literackiego – tak międzywojennego, jak i czasu, (...) gdy poeta pełnił w latach powojnia także obowiązki redaktora łódzkiego, marksistowskiego periodyku „Kuźnica” (stąd też część korespondencji napisana została na firmowych kartkach pocztowych czasopisma lub na jego papierze firmowym); dostarczają one informacji dopełniających wiedzę o obu pisarzach, ich stanowiskach natury artystycznej i światopoglądowej, stanowią również asumpt do dalszych badań obszaru krytyki literackiej, choćby w zakresie wskazanych w artykule polemik. (shrink)

Autorka artykułu, opierając się na metodologii badań biograficznych, analizuje dwa nieznane listy Elizy Orzeszkowej adresowane do Amelii Jeleńskiej. Są one częścią niewielkiego zbioru korespondencji znajdującego się w archiwum wileńskiej pisarki Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej, prywatnie córki Amelii Jeleńskiej. Analiza listów pozwala pogłębić wiedzę na temat życia towarzyskiego i spraw prywatnych Elizy Orzeszkowej oraz przybliżyć mało znaną postać Amelii Jeleńskiej. W artykule został także podkreślony walor edytorski odnalezionej korespondencji. Do chwili obecnej uznawano ją za zaginioną. Archium Elizy Orzeszkowej nie zawiera bowiem żadnego (...) listu do Amelii. Listy do niej wprowadzają tym samym jeszcze jednego adresata do grona stu kilkudziesięciu występujących w opublikowanych dotąd edycjach korespondencji Elizy Orzeszkowej. Odnalezione listy Elizy Orzeszkowej do Amelii Jeleńskiej w jakimś stopniu niuansują naszą wiedzę na temat biografii Orzeszkowej, szczególnie w odniesieniu do życia osobistego. Pokazują bowiem pisarkę u schyłku życia, zaledwie trzy lata przed śmiercią, jako osobę z jednej strony bardzo cierpiącą z powodu nękających ją chorób, z drugiej poszukującą serdecznej i bliskiej relacji. Z Amelią Jeleńską połączyło ją wiele: wiek, pochodzenie, status ekonomiczny, zaangażowanie w działalność charytatywną i życiowe doświadczenia, jak konieczność sprzedaży majątku czy też wdowieństwo. Więź, która wytworzyła się między nimi, wydaje się obustronna, choć historia w tej sprawie nie oddała głosu Amelii. (shrink)

Jakub Thomasius był jednym z najbardziej wpływowych nauczycieli Leibniza z okresu jego studiów filozoficznych w Lipsku. Pod jego kierunkiem młody filozof sporządził swą bakalaureacką Rozprawę o zasadzie indywiduacji. W latach 1663–1672 wymienili szesnaście listów, które zdradzają, jak wielki szacunek żywił Leibniz do swojego mistrza. Stanowią też główne źródło poznania wczesnego okresu twórczości tegoż filozofa.

T. 1. 1920-1923 -- t. 2. 1924-1925 -- t. 3. 1925-1927 --t. 6. 1929-1931 -- t. 7. 1931-1933.

The present article reviews the Polish-language edition of Gottlob Frege’s scientific correspondence. In the article, I discuss the material hitherto unpublished in Polish in relation to the remainder of Frege’s works. First of all, I inquire into the role and nature of definitions. Then, I consider Frege’s recognition criteria for sameness of thoughts. In the article’s third part, I study letters devoted to the principle of semantic compositionality, while in the fourth part I discuss Frege’s remarks concerning the context principle.

It is a book review of Teodor Munz's book Listy filozofom [Letters to the Philosophers].

Artykuł przedstawia historię archiwów Jana Lechonia w Polskim Instytucie Naukowym w Ameryce z siedzibą w Nowym Jorku oraz Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, zwracając uwagę na zasadniczo odmienny sposób ich powstania. Omawia też znajdujące się w obu zespołach inedita, wskazując z jednej strony, dlaczego warte byłyby publikacji po latach, z drugiej – sygnalizując wielorakie problemy, o różnym stopniu trudności, z którymi musiałby zmierzyć się edytor. Dotyczy to nieznanych tekstów Wierzyńskiego z cyklu radiowych gawęd Listy z Ameryki oraz (...) powieści o charakterze autobiograficznym Aurora. Inedita Lechonia to powieść Bal u senatora, znana w niewielkich fragmentach, oraz szkic biograficzno-polityczny o Henryku Floyar-Rajchmanie, czy satyry polityczne pisane w stylu warszawskiego Wiecha. Osobny problem stanowi dziennik Lechonia, którego wydanie krytyczne wymagałoby przede wszystkim ponownego odczytania arcytrudnego rękopisu. (shrink)

Archiwa zbierające dziedzictwo Henryka Sienkiewicza rozproszone są po całej Polsce. Znajdują się w nich zbiory materialne (wizytówki, przedmioty osobiste, książki, ubrania), jak i rękopisy pisarza. Autorka omawia zasób zbioru Ossolińskiego, który można podzielić na dwie części: rękopisy i bruliony zgromadzone w połowie XX wieku oraz nowe zbiory, pozyskane przez Ossolineum w 2018 roku. To nowe Archiwum Henryka Sienkiewicza zmienia nieco profil przechowywanych pamiątek. Nie są to już tylko rękopisy i listy, ale również zdjęcia, przedmioty związane z zawodem pisarza oraz (...) pamiątki po osobach bliskich Sienkiewiczowi. Nowe zbiory zgromadzone w Ossolineum pozwalają na rozszerzenie badań naukowych, które w tej chwili mogą już być prowadzone nie tylko w kierunku filologicznym (analizowanie rękopisów), ale też szerokich badań nad spuścizną materialną (np. artefakty codzienności). (shrink)

Golgotha in Mind. Charles the Bald and the Carolingian Combs - The ivory comb “of Saint Heribert”, probably carved in Metz around 870 and today held in Cologne’s Museum Schnütgen, features one of the most elaborate Carolingian representations of the Crucifixion. Yet it remains surprisingly little studied. Together, its function as a comb and its iconographic program imply an identification of the combed head with Golgotha, the “place of the skull” - that is, with Adam, and with Christ as the (...) new Adam. In light of current scholarship on related objects, connections can be established with Charles the Bald, whose imperial coronation in Rome in 875 involved a comb with zodiac signs (Victoria and Albert Museum, London). Analyzing the textual and material evidence on ivory combs in the ninth and tenth centuries, the essay explores the possibility that the Crucifixion comb was made in connection with Charles’s coronation at Metz in 869, and discusses the comb’s later attribution to Archbishop Heribert of Cologne (r. 999-1021). Golgota v mysli. Karel Holý a karolínské hřebeny - Slonovinový „Heribertův“ hřeben vytvořený pravděpodobně v Metách kolem roku 870 byl poprvé publikován v roce 1858. Dnes je uložený v muzeu Schnütgen v Kolíně a je jedním z nejobdivovanějších předmětů raného středověku. Paradoxně ale zůstává málo studovaným, bezpochyby kvůli své funkci, která je považovaná za triviální. Představuje však jedno z nejpropracovanějších znázornění ukřižování z karolínské doby. Umístění obrazu na hřebenu nabádá k identifikaci česané osoby s Golgotou, „místem lebky“ - tzn. s Adamem a s Kristem jako novým Adamem. Česání se tak pro česaného stávalo rituálním aktem pokání. Komplexní dekorace akantovými listy na druhé straně hřebenu podtrhuje vztahy mezi instrumentalitou a ikonicitou, dvoj- a trojrozměrností a vyjadřuje myšlenku naděje na nový život. Autor na hřeben pohlíží nově díky poznatkům o blízkých předmětech, jako jsou především vazba Evangliáře z Lindau (dnes v Morgan Library a New York Museum), slonovinový trůn sv. Petra v Římě, modlitební kniha Karla Holého v Pokladnici Královské residence v Mnichově a bronzová jezdecká socha v muzeu Louvre. Nachází tak vazby na filosofii Jana Scota Eriugeny a na insignie moci Karla Holého. Karel Holý pravděpodobně nebyl plešatý a při příležitosti jeho korunovace císařem v Římě na konci roku 875 byl vytvořen hřeben zdobený znaky zvěrokruhu, který byl bezpochyby ihned darován katedrále v Pavii. (Hřeben se nyní nachází ve Victoria and Albert Museum v Londýně.) Autor představuje hypotézu, že hřeben ze Schnütgen muzea vznikl v souvislosti s královskou korunovací Karla Holého v Metách v roce 869. Autor také shromažďuje textové a materiální prameny hovořící o dalších slonovinových hřebenech v devátém a desátém století a nově pohlíží především na hřeben z kolegiátního kostela v Quedlinburgu, který byl přivezen z jižního nebo východního Středomoří a poté byl zasazen do zlata a drahého kamení tak, že jeho ikonografie připomínala koně ozdobené pro vojenskou přehlídku. Nakonec si autor klade otázku, jak se kolínský hřeben dostal do vlastnictví opatství v Deutz, které založil arcibiskup Herbert z Kolína (999-1021), a proč byl pravděpodobně ve 12. století tomuto arcibiskupovi připsán. (shrink)

Artykuł omawia archiwum Kazimierza Sowińskiego przechowywane w Krakowie wraz ze spuścizną Oficyny Poetów i Malarzy z Londynu, zapisaną Uniwersytetowi Jagiellońskiemu przez Krystynę Bednarczyk. W 138 teczkach znajdują się dokumenty, które dzielą się na trzy grupy: 1. rezultaty prac nad edycją Vade-mecum Cypriana Norwida, pierwszym drukowanym wydaniem tego zbioru, przygotowanym przez Sowińskiego i wydrukowanym w Oficynie w 1953 r.; w archiwum pozostały cenne komentarze edytorskie, których Sowiński nie zdołał ukończyć na czas; 2. materiały związane z twórczością Tadeusza Sułkowskiego, z którym Sowiński (...) był związany wieloletnią przyjaźnią: listy, dokumenty z pobytu Sułkowskiego w obozie jenieckim Murnau podczas II wojny światowej, a także dokumentacja przygotowywanej edycji dzieł literackich Sułkowskiego; 3. teksty poetyckie Sowińskiego w kopiach zawierających liczne warianty, a także dokumenty powstałe w czasie jego dwudziestoletniej pracy w Radiu Wolna Europa, głównie teksty przygotowanych przezeń programów kulturalnych. Wszystkie trzy grupy dokumentów są interesującymi świadectwami pracy Kazimierza Sowińskiego jako poety, edytora i dziennikarza radiowego. (shrink)

Funkcjonujące w Wilnie w latach 1817–1824 Towarzystwo Filomatów doczekało się licznych opracowań, jednak w żadnym z nich nie podjęto się scharakteryzowania sposobu postrzegania przyrody przez jego członków. Celem niniejszego artykułu jest próba opisania relacji zachodzących pomiędzy człowiekiem a przyrodą na przykładzie działaczy wileńskiego związku młodzieżowego.Ponadto zostaną przybliżone okoliczności obcowania z naturą, jej wpływ na nastroje i postawy młodych, a także sposoby wykorzystania jej walorów do celów wychowawczych. Analizie źródłowej poddano listy filomatów pisane w latach 1817–1823, jak również przekazy pamiętnikarskie (...) filaretów blisko z nimi związanych. (shrink)

In “Professions for women”, a 1931 speech originally intended as a sequel to a Room of One’s Own, Virginia Woolf sets out to kill the “angel in the house”, a metaphor taken from a poem by Coventry Palmore, who she felt haunted Victorian England and prevented women from having “a mind of their own”. What kind of “Angel in the house” can be found in Central European literatures at the same period, and to what extent are they caught between the (...) dynamics of emancipation and sequestration, or even persecution? The aim of this paper is to answer this question using texts by Zofia Nałkowska (in particular Romans Teresa Hennert, 1924) and, to a lesser extent, Milena Jesenská (in particular “Ďábel u krbu”, Narodní listy, 1923), in order to highlight the tension between feminist thought and female condition. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie postaci Mikołaja Zebrzydowskiego jako epistolografa. Analizie poddano listy Zebrzydowskiego zarówno niepublikowane, znajdujące się w krajowych bibliotekach i archiwach, jak również wydane drukiem. Przebadana korespondencja pochodzi z lat 1581–1615. Omówiono problematykę poruszaną w listach (zarówno informacje przekazywane bezpośrednio, jak i te ukryte w „warstwie głębokiej” tekstu), relacje z adresatami listów, język oraz styl epistoł. Tematyka korespondencji prowadzonej przez Mikołaja Zebrzydowskiego jest ściśle powiązana z jego publiczną działalnością. Jak dotąd nie udało odnaleźć się listów wojewody, które (...) były kierowane do członków najbliższej rodziny bądź miały wyłącznie prywatny charakter. Większość listów napisanych przez Zebrzydowskiego cechuje oględność, skupienie się na konkrecie i brak rozwlekłości, co zdaje się korespondować ze skrytą i pragmatyczną naturą nadawcy. Już w korespondencji przedrokoszowej odnaleźć można ślady kontestacji poczynań Zygmunta III, które - rzecz jasna - przybrały na sile w latach 1606–1609. Na szczególną uwagę zasługują listy kierowane do zbiorowego adresata. W odróżnieniu od epistoł przeznaczonych do pojedynczych odbiorców, w korespondencji zwróconej do szerszej publiki wojewoda wspomina o swoich uczuciach, często odwołuje się do autorytetów, stara się poruszyć emocje czytelników, stylizuje swoje zachowanie, manipuluje faktami. By wzmocnić siłę wypowiedzi, chętnie korzysta z amplifikacji, jednego z podstawowych narzędzi w retoryce. Uznać należy, że ten typ korespondencji był jednym z ważniejszych narzędzi propagandowych stosowanych przez wojewodę. (shrink)

Tematem artykułu są nowe założenia w nauczaniu wiedzy okrajach niemieckiego obszaru językowego, zawarte w najnowszym curriculum dotyczącym tego przedmiotu. Cele, treści, metody, mierzenie postępu w nauce opierają się na czterech podstawowych zasadach: - integralności, która oznacza łączenie przekazywanych informacji z kompetencją językową i metodyczno-dydaktyczną; - łączenia i wzajemnego powiązania wiedzy z różnych dziedzin, np. realioznawstwo, kulturoznawstwo, historia itp.; - interkulturowości, tzn. rozwijania kompetencji, umiejętności, strategii w kontakcie z innymi kulturami; - ukierunkowania na działania, tzn. przekazywanie wiedzy nie w formie prezentacji (...) faktów, lecz na drodze indukcyjnej, także w formie projektów, wyjazdów studyjnych, kontaktów w kraju i za granicą. Nadrzędnym celem jest wykształcenie człowieka, który będzie dysponował nie tylko wiedzą z zakresu przedmiotu, ale także kompetencją fachowo-dydaktyczną, interkulturową i będzie w stanie samodzielnie interpretować zjawiska społeczne, polityczne i kulturowe w krajach niemieckiego obszaru językowego, a także we własnym zakresie uzupełniać swoją wiedzę. Ponieważ zjawiska te są w ciągłym rozwoju, nie należy zakładać, iż ogarnięty zostanie ich całokształt. Należy dążyć do naświetlenia różnorakich aspektów rzeczywistości społecznej z takich zakresów, jak np. jednostka i społeczeństwo, państwo i społeczeństwo, gospodarka, życie kulturalne itp. Przy ich omawianiu punktem wyjścia są doświadczenia i zainteresowania uczących się. Znajdują oni wspólnie takie tematy, które dają się rozbudowywać w różnych kierunkach w zależności od potrzeb i zainteresowań. Efektem takiego postępowania jest stworzenie nie listy obowiązujących tematów, lecz pewnej sieci wzajemnie z siebie wynikających problemów, którą ciągle można rozszerzać. Wdrożenie takiej drogi musi iść w parze z zastosowaniem różnorakich technik i metod. Powyższe curriculum uwzględnia także powstałą w ostatnich latach koncepcję nauczania wiedzy okrajach niemieckiego obszaru językowego nie w sposób sumaryczny, czyli omawiając kolejno te kraje i występujące w nich zjawiska, lecz w sposób zintegrowany i ukierunkowany na problem, tzn. odnosząc omawiane zjawiska do wszystkich krajów jednocześnie. (shrink)

Kategoria struktur metodologicznych wprowadzona przez Zygmunta Hajduka jest kategorią nową, nieużywaną dotąd w rozważaniach metodologicznych i niemającą w nich ugruntowanego miejsca. Dlatego można zapytać o funkcję, jaką miałaby ona pełnić w metodologii nauk, oraz ojej przydatność jako ogólnego pojęcia metodologicznego. Zasadnicze pytanie, jakie stawiam to: czy wprowadzony przez Z. Hajduka termin struktury metodologiczne może służyć jako najogólniejsza kategoria wyznaczająca przedmiot badań metodologii nauk? Odpowiadając negatywnie na to pytanie, przedstawiam argumenty, jakie przemawiają przeciwko używaniu pojęcia struktur metodologicznych w ten sposób. Moja (...) argumentacja przebiega w następujący sposób. Przywołując funkcjonujące w metodologii nauk zasadnicze sposoby rozumienia nauki, ujęcie metodologii nauk wyznaczone przez Szkołę lwowsko-warszawską i tradycję metodologiczną KUL, będącą jej kontynuacją, typy metodologii, współczesne anglosaskie ujęcia filozofii nauki oraz rozumienie analizy metodologicznej, próbuję wskazać w miarę całościową mapę kategorii metodologicznych wyznaczających przedmiot badań metodologii nauk. Następnie odnoszę do niej kategorię struktur metodologicznych jako wyznaczającą, moim zdaniem zbyt wąsko, przedmiot badań metodologii nauk i przeprowadzam krytykę pojęcia struktur metodologicznych jako najogólniejszej kategorii wyznaczającej przedmiot badań metodologii nauk. Wskazuję także na niekompletność zaproponowanej przez Z. Hajduka listy struktur metodologicznych, którymi zajmuje się metodologia nauk. (shrink)

Tematem artykułu są nowe założenia w nauczaniu wiedzy okrajach niemieckiego obszaru językowego, zawarte w najnowszym curriculum dotyczącym tego przedmiotu. Cele, treści, metody, mierzenie postępu w nauce opierają się na czterech podstawowych zasadach: - integralności, która oznacza łączenie przekazywanych informacji z kompetencją językową i metodyczno-dydaktyczną; - łączenia i wzajemnego powiązania wiedzy z różnych dziedzin, np. realioznawstwo, kulturoznawstwo, historia itp.; - interkulturowości, tzn. rozwijania kompetencji, umiejętności, strategii w kontakcie z innymi kulturami; - ukierunkowania na działania, tzn. przekazywanie wiedzy nie w formie prezentacji (...) faktów, lecz na drodze indukcyjnej, także w formie projektów, wyjazdów studyjnych, kontaktów w kraju i za granicą. Nadrzędnym celem jest wykształcenie człowieka, który będzie dysponował nie tylko wiedzą z zakresu przedmiotu, ale także kompetencją fachowo-dydaktyczną, interkulturową i będzie w stanie samodzielnie interpretować zjawiska społeczne, polityczne i kulturowe w krajach niemieckiego obszaru językowego, a także we własnym zakresie uzupełniać swoją wiedzę. Ponieważ zjawiska te są w ciągłym rozwoju, nie należy zakładać, iż ogarnięty zostanie ich całokształt. Należy dążyć do naświetlenia różnorakich aspektów rzeczywistości społecznej z takich zakresów, jak np. jednostka i społeczeństwo, państwo i społeczeństwo, gospodarka, życie kulturalne itp. Przy ich omawianiu punktem wyjścia są doświadczenia i zainteresowania uczących się. Znajdują oni wspólnie takie tematy, które dają się rozbudowywać w różnych kierunkach w zależności od potrzeb i zainteresowań. Efektem takiego postępowania jest stworzenie nie listy obowiązujących tematów, lecz pewnej sieci wzajemnie z siebie wynikających problemów, którą ciągle można rozszerzać. Wdrożenie takiej drogi musi iść w parze z zastosowaniem różnorakich technik i metod. Powyższe curriculum uwzględnia także powstałą w ostatnich latach koncepcję nauczania wiedzy okrajach niemieckiego obszaru językowego nie w sposób sumaryczny, czyli omawiając kolejno te kraje i występujące w nich zjawiska, lecz w sposób zintegrowany i ukierunkowany na problem, tzn. odnosząc omawiane zjawiska do wszystkich krajów jednocześnie. (shrink)

Antonín J. Liehm (1924–2020) was a prominent Czechoslovak journalist and cultural critic, who played a significant role in the cultural liberalization during the 1960s as editor of the literary magazine Literární noviny. Following the Soviet invasion of 1968, Liehm went into exile and joined the struggle to liberate his homeland. He was a major contributor to the exile magazine Listy, established in Rome in the early 1970s by Jiří Pelikán. After some years of teaching at universities in the United (...) States, Liehm moved to Paris where, besides teaching at a number of institutions of higher learning, he founded the cultural magazine, Lettre internationale. In 2010, I met Liehm for the first time and we remained in close contact until his death ten years later. In this article I present Liehm’s most significant achievements and my own personal recollections of him as a public intellectual. (shrink)

Znaczenie kolegiów jezuickich w rozwoju szkolnictwa na ziemiach Rzeczypospolitej, podobnie jak wkład członków Towarzystwa Jezusowego w postęp naukowy, tak polski jak i europejski pozostają bezsprzeczne. Warto wszak zwrócić uwagę na fakt propagowania przez jezuitów wiedzy na temat Dalekiego Wschodu, misji chrystianizacyjnych prowadzonych w Indiach, Chinach i Japonii, a także społeczne, kulturowe i polityczne konsekwencje działań podjętych przez nich w tym zakresie. Szczególne znaczenie ma tutaj działalność poszczególnych kolegiów, które kształcąc na dość wysokim poziomie, stawały się miejscem wzrastania powołań kapłańskich, a (...) co za tym idzie także powołań misyjnych. Relacje i listy z krajów Dalekiego Wschodu nie pozostały bez wpływu na decyzje podejmowane przez poszczególnych uczniów, którzy pragnęli wzorem jezuickich świętych i męczenników głosić Ewangelię wśród mieszkańców Indii, Chin oraz Japonii. Misje chrystianizacyjne, jak i dzieje oraz kultura krajów Dalekiego Wschodu interesowały wszak nie tylko uczniów kolegiów, ale o wiele szersze grono osób, chcących poszerzyć swoją wiedzą. Celom tym służyły polskie tłumaczenia autorów jezuickich, którzy w swoich dziełach opisywali Daleki Wschód. Ponadto wśród metod propagowania wiedzy niezwykle ważne miejsce zajmowały widowiska parateatralne i spektakle sceniczne, w których pojawiały się wątki orientalne. Zarówno one, jak i wspomniane działania translatorskie obejmowały swoim zasięgiem niezwykle szerokie grono osób, co w późniejszym czasie przełożyło się na znaczący wzrost zainteresowania Dalekim Wschodem, w konsekwencji zaś pojawieniem się mody na tzw. „chińszczyznę”. Celem niniejszego artykuł jest zatem prześledzenie wskazanych powyżej wątków, które – jak łatwo można zauważyć – pozostają w ciągu przyczynowo-skutkowym. W konsekwencji można zatem stwierdzić, że rola kolegiów jezuickich, jako ośrodków, z których wyszedł impuls propagowania wiedzy o krajach Dalekiego Wschodu wydaje się być niepodważalna. (shrink)

La Lettre Internationale is a new, international journal, edited by Antonin Liehm in French (with Paul Noirot) and in Italian (with Federico Coen). German and Spanish editions are in the planning stages. Liehm is known not only as a film critic, social thinker and political commentator; he is also the former editor of Literamy Listy, the journal of the Czech writers' union that was one of the important elements in the creation of the Prague Spring of 1968. Listy (...) was a cultural organ that played apolitical role without abandoning its primary mission. Small countries, Liehm explains, cannot afford parochialism. They are open necessarily to the outside world, from whose offerings they must know how to pick and choose. They do not have the luxury of purity; they cannot indulge their fantasies of autonomy. (shrink)

Artykuł analizuje sposób, w jaki Stanisław Reszka (1544–1600), katolicki duchowny, polski dyplomata i pisarz religijny, postrzegał nadawane mu urzędy i godności. Szczególną uwagę poświęcono jego narracji dotyczącej awansów – czy traktował je jako wyróżnienie, czy raczej jako obciążenie. Badanie osadzono w kontekście społeczno-historycznym, uwzględniając osobiste refleksje Reszki na temat rozwoju jego kariery. Działalność Reszki była już przedmiotem badań, prowadzonych m.in. przez Franza Hiplera i Jana Czubka, a współcześnie przez Jadwigę Ambrozję Kalinowską oraz Annę Marię Lepacką. Możliwość szczegółowej rekonstrukcji jego biografii (...) wynika z bogatego zasobu źródłowego, obejmującego listy i diariusz, które – jako częściowo egodokumenty – dostarczają nie tylko informacji faktograficznych, lecz także wglądu w emocje i osobiste doświadczenia Reszki. Choć odniósł on sukces zawodowy i wielokrotnie otrzymywał nowe urzędy, jego droga do najwyższych stanowisk, zwłaszcza biskupstwa, pozostawała zamknięta z powodu nieszlacheckiego pochodzenia. W jego korespondencji znajdują się liczne odniesienia do wewnętrznych dylematów związanych z obejmowaniem kolejnych godności, zwłaszcza tych budzących kontrowersje. W swoich notatkach często wyrażał brak entuzjazmu wobec niektórych nominacji, podkreślając związane z nimi trudności i wyzwania. Przykładem może być dziekania warszawska, której wymóg rezydencji kolidował z jego obowiązkami dyplomatycznymi, co ostatecznie skłoniło go do rezygnacji z tego urzędu. Reszka dwukrotnie odrzucił propozycję objęcia funkcji posła obediencyjnego do papieża – zaszczytnego stanowiska, lecz wymagającego znacznych nakładów finansowych i wzbudzającego w nim duży niepokój. Największe przywiązanie wykazywał do stanowisk nadanych mu przez Stanisława Hozjusza – kanonii warmińskiej oraz sygillatorii w Penitencjarii Apostolskiej. Oprócz ich wymiernych korzyści finansowych istotną rolę mógł odgrywać także czynnik psychologiczny, w tym lojalność wobec Hozjusza i poczucie osobistego związku z jego patronatem. (shrink)

Niektórzy filozofowie twierdzą, że można kogoś skrzywdzić albo wyświadczyć mu dobrodziejstwo, powołując go do istnienia. Twierdzenie to opiera się na założeniu, że możliwe jest porównanie aktualnego poziomu dobrostanu osoby z poziomem dobrostanu, jaki osoba ta miałaby, gdyby nigdy nie zaistniała. Celem tej pracy jest zbadanie, czy możliwe jest dokonanie takiej porównawczej oceny w sensowny, logiczny i metafizycznie niewadliwy sposób. Analizuję argumenty sformułowane przez Nilsa Holtuga i Melindę Roberts na rzecz tezy, że istnienie może być gorsze albo lepsze dla osoby od (...) nieistnienia. Zaczynam od przedyskutowania Holtugowskiej obrony, która odwołuje się do trzech klasycznych teorii dobrostanu: teorii stanów mentalnych, teorii preferencji oraz teorii listy obiektywnej. Formuję zarzuty przeciwko jego argumentacji, w tym „zarzut braku odniesienia”, „zarzut braku podmiotu wartości”, „zarzut nieporównywalności”, „zarzut zrównania bezwartościowości z wartością zerową” oraz „zarzut naruszenia logiki relacji”. Z analiz tych wyciągam wniosek, że nie można twierdzić, że ktoś ma się gorzej albo lepiej niż miałby się, gdyby nie został powołany do istnienia. Na koniec, krótko omawiam argumentację Holtuga odwołującą się do teorii preferencji w ujęciu obiektu preferencji. Sugeruję, że również ten sposób obrony tezy, że istnienie może być gorsze albo lepsze dla osoby od nieistnienia, nie jest przekonujący, ponieważ teoria preferencji w ujęciu obiektu preferencji nie jest dobrym kandydatem na teorię dobrostanu. (shrink)

Wielkie poselstwo cara Piotra I Aleksiejewicza Romanowa, czyli podróż dyplomatyczna do Europy Zachodniej, miało miejsce między 9/10 marca 1697 r. a 25 sierpnia 1698 r. Towarzyszyła mu szeroko zakrojona aktywność innych moskiewskich dyplomatów, jak np. Borysa Szeremietiewa. Już w marcu 1698 r. odwiedził Wiedeń, gdzie otrzymał listy polecające do Fryderyka Kazimierza Wolffa SJ, cesarskiego dyplomaty, wywodzącego się z Rzeczypospolitej, a konkretnie z senatorskiego rodu z województwa inflanckiego. Ojciec Wolff zalecał przyjęcie w Rzymie Szeremietiewa, rzekomo skłonnego do unii, przez jakiegoś (...) jezuitę znającego język słowiański. W ten sposób skrzyżowały się drogi moskiewskiego dyplomaty z ojcem Tomaszem Duninem Szpotem. Ten zostawił relację opisującą wizytę i audiencje Szeremietiewa w Rzymie, w których generał zakonu Tirso González de Santalla podsuwał moskiewskiemu dyplomacie jako dary polskie manuskrypty przygotowane przez Szpota na temat misji w Japonii czy postanowień soborów powszechnych Kościoła katolickiego. Relacja ta przedstawia również pobyt Piotra I w Wiedniu, podczas którego – dzięki możliwości porozumiewania się w języku polskim – pomiędzy ojcem Wolffem a carem wytworzyły się więzy szczególnej zażyłości. (shrink)

Artykuł dotyczy kilku aspektów korespondencji Gustawa Waliszewskiego, skierowanej do Juliana Bartoszewicza w latach 1853–1855 i stanowiącej obecnie część Archiwum rodziny Bartoszewiczów z Archiwum Państwowego w Łodzi. Listy, obejmujące 163 karty, scharakteryzowane zostały z kilku perspektyw: a) biograficznej, która daje wgląd w osobowość młodego, ledwie zaczynającego karierę naukową człowieka, marzącego o karierze „narodowego Thierry’ego”; b) genetycznej, która listy traktuje jako materiał dokumentujący proces twórczy nad studiami historycznymi i felietonami dla „Dziennika Warszawskiego”, a także opisuje zmagania debiu­tanta z ograniczeniami cenzuralnymi; (...) c) prasoznawczej – związanej z obszernie eksplorowaną w listach tematyką rozwoju „Dziennika Warszawskiego”, jego rywalizacji z „Gazetą Warszawską” i walki o wpływy pisma na prowincji. Dodat­kowym kontekstem staje się cykl artykułów wspomnieniowych poświęconych Waliszewskiemu autorstwa Juliana Bartoszewicza, które stanowią swoiste dopełnienie niezachowanego bloku listów Bartoszewicza do Waliszewskiego. (shrink)

These considerations discuss the scientific friendship between Tadeusz Kotarbiński and Izydora Dąmbska. They are a "lead" to Dąmbska's letters to Kotarbiński, published for the first time. They both came from Kazimierz Twardowski's Lviv School. After his death, Dąmbska found in Kotarbiński a friend and confidant of her own scientific affairs. She really owed him a lot. And he was very willing to help her. Their cooperation took place both in the years before and after the war. The time of the (...) 1950s was particularly difficult for them, when they had to struggle with the force imposed on Polish philosophy by Marxist ideology. At that time, both of them stood behind their Master from Lviv and defended the values they had learned there. (shrink)