This is a review article of a recently published guide to the philosophy of language, Przewodnik po filozofii języka, Wydawnictwo WAM, Kraków 2016). The article presents this publication against a background of other monographs and guides devoted to the topic of the contemporary philosophy of language which have been published in English. It aims at highlighting the main issues discussed by this philosophy, as well as its relation to linguistics.

"Nietzsche - Extreme Philosophy of Language?" The coherence of the Nietzschean conception of language is discussed in the article. First, Nietzsche's critique of the referential semantics and the correspondence theory of truth implied by the so-called "tropological" linguistic theory as well as the doctrine of perspectivism is questioned. Consequently, the core of the argumentation is to reveal the naturalistic and metaphysical assumptions of Nietzsche's strict relativistic philosophy of language and interpretation. The conclusiveness of the Nietzschean deconstruction of metaphysics as a (...) pure language creation seems to be doubtful with regard to his construction of the 'will-to-power metaphysics'. Moreover, the reception of the Nietzsche’s philosophy as deconstructivistic after the II World War has to be revised while confronted with his hermeneutical philology. Finally, the status of the Nietzschean affirmation of reality as a play of interpretations in accordance with Paul de Man can be recognized as purely rhetorical. (shrink)

It is possible to overcome dificulties connected with vagueness of natural language with the help of mathematical tools such as fuzzy sets and characteristic functions. The main goal of this paper is to propose an interpretation of generalised characteristic function as identical with the probability calculated from density function (probability distribution) defined on certain set. This set is identified with the quasi-model interpretation of unary predicate of a natural language.

The rationalisation of language is, according to K. Ajdukiewicz, a developmental tendency of the language, which inevitably accompanies the development of empirical knowledge. It is the transformation of well-established empirical generalisations into language axioms. It is accompanied by the reinforcement of contents of notions and by enriching the meaning-relations between expressions. Rationalisation results in sharpening as well as narrowing of the cognitive perspective. Inner inconsistency of linguistic rules may then occur, and it is apparent in the new type of experiences. (...) It is hollowed by a radical change of scientific theory; this change relates not only to statements, but also to the content of notions. The development and the change of the paradigmas in Kuhn's philosophy has similar character. (shrink)

The paper is a response to Tadeusz Skalski's paper „The and... a Platform to Human Speech”, published in Filozofia Nauki 1/2000. Despite Skalski's claim that the essence of our controversy lies in verbal misunderstandings, I will demonstrate that I disagree with him on three issues: (i) the question of both in the context of using ethnic languages and in the context of the origin of these languages; (ii) the concept of emergence; (iii) the evaluation of naturalisation a la Searle.

Modal concepts - among them the concepts of logical, physical (nomic) and metaphysical necessity - used to be quite important for philosophy of science during centuries. However, in the XX c. most philosophers preferred not to recognize those concepts in science (especially the concept of physical necessity). They were wrong. Some patterns from history of physics are presented, showing the concept of physical necessity playing an important role in the scientific research of nature. And the nature of physically necessary statements (...) is different from both logically necessary statements - on the one hand - and contingent statements, on the other. Consequently three attempts to explain the nature of physical necessity are discussed. (1) Physical necessities are just relative necessities, logical consequences of physical laws. (2) Logical and physical necessities are of the same nature, although logically necessary statements are as well analytical, while those physically necessary are synthetic. Some serious difficulties arising in both theories are shown. Finally a third explanation is outlined. (3) The two kinds of necessary statements differ in their reference: they describe different kinds of real relationships (connection). (shrink)

In this paper, I critically examine Kurt Gödel’s argument against the syntactic interpretation of mathematics. While the main aim is to analyze the argument, I also wish to underscore the relevance of the original elements of Gödel’s philosophical thought. The paper consists of four parts. In the first part, I introduce the reader to Gödel’s philosophy. In the second part, I reconstruct the formalist stance in the philosophy of mathematics, which is the object of Gödel’s criticism. In the third part, (...) I sketch his argument against the syntactic interpretation of mathematics. Finally, I discuss some controversies regarding the argument. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest dyskusja z niektórymi tezami zawartymi w książce Witolda Płotki, Studia z fenomenologii poznania. Transcedentalna filozofia Edmunda Husserla a problem wiedzy. Zostaje podjęta kwestia dotyczącą miejsca i znaczenia rozważań nad językiem w kontekście fenomenologii Husserlowskiej. Autor zastanawia się, czy język jest medium przezroczystym, czy jednak jest on elementem konstytutywnym dla treści i charakteru doświadczenia.

The aim of the paper is to consider the notions of economy, redundancy and optimality, with regard to language structure and its functioning in time and with regard to certain principles of the Universal Grammar. I argue that the notion of optimality needs not to be congruent with economy, and at odds with redundancy. On the contrary, if we hold realistic premises regarding the ontology of language (as Chomsky does) and think of language as a natural system existing in time, (...) then we should expect similar principles of organization in language as in other natural systems (cf. system theories: von Bertalanffy, Laszlo, Kauffman). In that approach, connecting optimality with economy is untenable. That stance is contrary to Chomsky's Minimalist Program, in which economy has become the actual principle of the Universal Grammar. I discusses a major inconsistency in Chomsky's assumptions about the nature of the language faculty and trace its possible origin. Key words: language system; language faculty; systems theory; economy principle; redundancy; optimality; edge-of-chaos theory; Minimalist Program. (shrink)

Tarski believed that the notion of truth should be relativised not to the notion of meaning - as many philosophers would claim - but rather to the notion of language. In general terms, he would identify a language with a structure L = containing an alphabet, a class of sentences and an operation of consequence. As to the specific languages of deductive sciences Tarski maintained that they should be inseparably conjoined with theories, so that the notion of language should be (...) supplemented with a set of axioms and a set of true sentences: L' = . First four elements of L' are quite conveniently expressable in syntactic terms. About the set of Ver, to the contrary, it can be said only that it is one of many complete and coherent sets of sentences containing Ax and closed for the operation Cn. For a very general characteristic it could perhaps be enough. For a more specific definition of Ver, however, Tarski needed some semantic tool. As is well known, he used the notion of satisfying, defined for every particular language L* . Thus, as it seems, according to Tarski, the general notion of truth relative to language is a primary notion of the theory of formalized languages. Were we after introducing it as a secondary notion, we would have to enrich the notion of language with some semantic (referential) aspects, what in turn would require some standarization of syntax and thus narrow the notion of formalized language. (shrink)

Obszerna antologia Logika i język z analitycznej filozofii języka, do której J. Pelc wybrał i przełożył teksty, była przez wiele lat wykorzystywana w nauczaniu i badaniach w Polsce. W udany sposób przedstawia niektóre dyskusje toczone w ramach filozofii analitycznej. Jednakże obok tekstów kluczowych, które weszły do kanonu tej tradycji, zawiera także prace marginalne i mało znaczące. Zaskakujące jest pominięcie przez Pelca kilku bardzo ważnych filozofów i ich dorobku, a podane we wstępie do antologii uzasadnienie tych braków jest niekompletne i (...) mało przekonujące. (shrink)

„Książka dr Marzenny Cyzman stanowi na gruncie literaturoznawstwa współczesnego niezwykle cenne opracowanie problematyki badawczej, skupionej wokół teorii nazw własnych w dziele literackim. Choć autorka podejmuje głównie refleksję teoretyczną, nie brak w jej pracy znakomitej prezentacji materiału analitycznego w postaci przywoływanych przykładów artystycznej funkcjonalizacji nazw własnych w konkretnych utworach literackich". Z recenzji wydawniczej prof. Joanny Ślósarskiej, Katedra Teorii Literatury, Uniwersytet Łódzki „Praca dr Marzenny Cyzman należy do tego nurtu teorii literatury, który rozwija się w bliskim związku z filozofią. Dlatego sądzę, że (...) pracą będą zainteresowani nie tylko teoretycy literatury czy językoznawcy, ale i filozofowie, szczególnie zajmujący się filozofią języka i ontologią. Praca Pani dr Cyzman dostarcza bowiem ciekawej ontologicznie koncepcji antroponimów i to nie tylko z punktu widzenia ontologii dzieła literackiego, ale i samej ontologii, gdyż to w ontologii rozstrzyga się kwestie związane z istnieniem i naturą przedmiotów intencjonalnych, w tym fikcyjnych". Z recenzji wydawniczej prof. Urszuli Żegleń, Instytut Filozofii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika. (shrink)

Stanley Cavell (1926–2018) jest jednym z tych filozofów, którzy świadomie wychodząc od założenia wzajemnego dopełniania się filozofii i literatury, rozwijają swą refleksję teoretyczną na przecięciu obu tych dziedzin, traktując ową refleksję jako formę pisarstwa. W opinii Cavella literatura w niczym nie ustępuje poznawczo filozofii w kategoriach wartości poznawczych. Cavell posuwa się nawet do zakwestionowania zasadności sztywnego, nieprzezwyciężalnego podziału na te dwie dziedziny, zaś własne pisarstwo określa mianem krytyki epistemicznej, będącej swego rodzaju krytyką literacką. Choć sam wywodzi się ze szkoły analitycznej, (...) Cavell pozostaje niezwykle krytyczny wobec tej tradycji filozofowania, zarzucając jej, jak sam to ujmuje, „zapomnienie o ludzkim głosie”, utratę kontaktu z rzeczywistością, jak również wyalienowanie się z życia – ostatecznie nazywając filozofię analityczną „dyscypliną najbardziej obcą życiu i pisaniu”. Równocześnie sam zwraca się ku tradycji kontynentalnej, próbując połączyć te dwie odmienne tradycje intelektualne w ramach własnej refleksji filozoficznej. Tak oto Cavell sytuuje się na skrzyżowaniu rozmaitych obszarów i nurtów intelektualnych, zaś jego pole badawcze jest niezwykle szerokie i zróżnicowane – obejmuje filozofię, literaturę, film, teatr i muzykę. W niniejszym artykule zamierzam skupić się na kilku wybranych aspektach dzieła Cavella, nadal nie do końca rozpoznanych w ramach poświęconych mu studiów – takich jak użytek z pojęć filozoficznych oraz wybrane metody, wykorzystywane przez Cavella do interpretacji tekstów literackich, jak problem parafraz, metoda literalizacji języka (w kontekście Cavellowskiej analizy _Końcówki _Becketta), problem dzieła otwartego, zagadnienie zwyczajności związane z Cavellowską wersją filozofii języka potocznego (w kontekście wybranych cech filozofii Wittgensteina). Pod koniec tekstu kilka uwag poświęcam również hermeneutyce Cavella i sugeruję kontekst, w jakim można ją powiązać z innymi nurtami filozofii, zwłaszcza z filozofią Innego, wypracowaną przez Emmanuela Levinasa. (shrink)

Przypadek i Opatrzność Boża. Uwagi metodologiczne z Pascalem w dalszym tle Wedle autora tego artykułu, analityczna filozofia religii nie powinna być zamknięta dla innych sfer kultury i ignorować lub lekceważyć osiągnięć innych, zarówno przeszłych, jak i współczesnych prądów filozoficznych. Filozof analityczny, w tym analityczny filozof religii, może zatem szukać inspiracji również poza sferą filozofii analitycznej. Jednocześnie nie oznacza to, że filozof analityczny ma lekceważyć nauki przyrodnicze lub nie troszczyć się o precyzję języka i właściwe argumenty. Troska o precyzję (...) językową i stosowanie odpowiedniej argumentacji ma kluczowe znaczenie dla tożsamości filozofii analitycznej. Ten artykuł, biorąc pod uwagę wskazane nastawienie metafilozoficzne, poświęcony jest krytycznej dyskusji na temat niektórych problemów poruszonych przez prof. Dariusza Łukasiewicza, w jego wybitnej pracy w dziedzinie filozofii religii, noszącej tytuł Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Studium z analitycznej filozofii religii. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie estetycznej wrażliwości karolińskiego mnicha i erudyty Walahfrida Strabona. Podstawą analiz stał się spisany przez Strabona botaniczny poemat De cultura hortorum. Kontemplacyjne rozważania wczesnośredniowiecznego poety dowodzą, w jak ścisłym zespoleniu trwały dwa odległe, a jednocześnie jednak tak bardzo bliźniacze światy - antyczny i chrześcijański. Wyznacznikiem tej koincydencji był nie tylko uniwersalizm języka łacińskiego, ale także stopniowo przyswajana, uświadamiana i konwertowana sztuka i filozofia. Walahfrid zajmuje bardzo ważne miejsce w procesie kształtowania myśli estetycznej. Jest ogniwem (...) łączącym Alkuina, przepowiadającego ideę ładu, z Janem Szkotem Eriugeną, który wspomniany ład odważył się spektakularnie zdefiniować jako chrześcijańską estetykę opartą na myśli Greków i Rzymian. (shrink)

Artykuł jest dyskusją z wybranymi elementami interpretacji pracy Witolda Płotki pt. Studia z fenomenologii poznania. Transcendentalna filozofia Edmunda Husserla a problem wiedzy, którą sformułował Michał Piekarski. W artykule pyta się o relację metody fenomenologicznej do szeroko pojętego postępowania analitycznego, wskazując na podobieństwa i różnice pomiędzy oboma podejściami. Ponadto autor przybliża rozumienie języka przez Husserla, zwłaszcza w kontekście analizy noematu.

Studium poświęcone jest specyfice warsztatu tłumacza antycznych tekstów filozoficznych. Wszelką pracę translatorską, o ile ma ona na celu rekonstrukcję kontekstu językowego i historycznego, muszą poprzedzać zrozumienie i interpretacja tekstu. W celu rekonstrukcji kontekstu niezbędne jest odniesienie tekstu do prowadzonych ówcześnie dyskusji filozoficznych, odtworzenie siatki pojęciowej oraz wskazanie zapożyczeń oraz odesłań do innych tekstów. Realizacja tych zadań napotyka w przypadku prac z zakresu filozofii starożytnej na wiele przeszkód wynikających z wielowiekowej ewolucji języka greckiego, mglistości terminu ‘filozofia’, zaginięcia większości dzieł (...) filozoficznych, zróżnicowania terminologii filozoficznej poszczególnych filozofów czy nurtów, a także przenikania się wzajemnego tekstów. The paper is concerned with the characteristic of the translation of ancient philosophical texts. The work of the translation of a philosophical writing, as long as its goal is to reconstruct the philosophical context, must be preceded by understanding and interpretation of that text. In order to achieve this goal it is necessary to refer the writing to the ongoing philosophical discussions of that time, as well as to restore the conceptual grid and indicate the borrowings and references to other works. In the case of writings in the field of ancient philosophy these tasks encounter a lot of obstacles resulting from the evolution of Greek, from ambiguity of the term 'philosophy', from the loss of the most of the philosophical works, from the diversity of philosophical terminology, as well as from the intertextuality of the ancient philosophical literature. -/- . (shrink)

The article contains the results of the analysis of concepts connected with semantic functions of names. The conception of Jacek Jadacki, exposed in his "Spór o granice jezyka" ("Controversy on the limits of language"), is the point of departure of this analysis. The following theses are formulated and argued for. (1) There are two basic semantic functions of names: the referential and the descriptive one. The first function consists in indicating some objects; the second one consists in ascribing properties to (...) some objects. (2) The concepts of indicating and ascribing are primitive ones. (3) The referential function of denotation and the descriptive function of connotation are mutually independent. The term "connotation" can be defined without using the term "denotation" and vice versa . (4) Names perform not only the function of designating, i.e. referring to particular objects, but also the function of denominating, i.e. referring to universal ( resp. postulated) objects. (5) The connotation of a given name is genetically or conventionally connected with the pragmatic function of ascribing properties to respective objects. (6) In sciences, such connotations of names are sought after, which are, at the same time, essences of designates of these names. (shrink)

Ce livre comprend deux parties principales: 1) une introduction generale et un essai de synthese; 2) un dictionnaire de plus de 100 auteurs actifs dans le domaine de la philosophie. Le College des Jesuites a Cracovie et - a partir de 1932 - la Faculte de Philosophie erigee par la Congregation Vaticane pro Institutione Catholica dans le meme College fut le principal centre philosophique des jesuites en Pologne. Jusqu'en 1989, il y avait seulement les jesuites - sauf quelques rares exceptions (...) - qui pouvait etudier a la Faculte. Leur nombre variait suivant les annees. Entre les deux guerres mondiales, il y en avait 84 en 1932 et 127 en 1935, dont 20 etrangers. Apres la guerre, leur nombre a diminue. On note le plus grand nombre d'etudiants en 1955/56 - 104. En meme temps, il y a eu 14 professeurs. (shrink)

The article is a result of the thorough historical, philosophical and philological study on the treatise “On the Sublime”. The treatise, whose date of origin is supposed to be the first century a.d. and created by an unknown author, together with the writings by Aristotle and Horace has laid the foundations for modern aesthetics and criticism. The known parts of the treatise concern the feeling of sublimity in literature, in art, and in political life.

Gdy kartkuje się tę książkę, to od razu rzuca się w oczy mieszanie treści biblijnych z szeregiem pojęć matematycznej i fizycznej natury. Gdy zaś próbuje się ją podczytywać, wtedy z kolei natrafia się na język filozoficzny. Mamy łączenie radykalnie odmiennych porządków sensu. Z jednej strony staje filozoficzna interpretacja pierwszych dziesięciu zdań Biblii, z drugiej szczególny opis kilku obiektów matematycznych i fizycznych. Pierwszym wrażeniem jest doznanie nieprzystawalności. Co jedno może mieć wspólnego z drugim? Oryginalność zestawienia jest uzasadniona celem prezentowanych rozważań. Najogólniej, (...) chodzi tu o możliwie odpowiedzialną, metodycznie kontrolowaną, racjonalną próbę interpretacji początku Biblii za pomocą pojęć filozoficznych, a następnie o odświeżenie wybranych symboli z początku Genesis za pomocą zmetaforyzowanych pojęć matematycznych i fizycznych. (shrink)