Temel karakteristiği Allah, nübüvvet ve meâd konuları üzerinden şekillenen kelam, bu konuları ele alış tarzında ahlakî perspektifi merkeze almıştır. Bu açıdan kelam, bir yönüyle Allah bir yönüyle insanla ilişkilidir. Dolayısıyla kelamcılar Allah-insan ilişkisini hem ontik hem epistemik hem de ahlakî açıdan ele almışlardır. Tanrı ve insan tasavvurları tüm boyutların birlikte değerlendirilmesiyle anlam kazanmaktadır. Konu hakkındaki farklı yaklaşımlar, söylem gruplarının ya da düşünürlerin paradigmalarına göre şekillenmektedir. Mu‘tezilî bir âlim olan Arap dili ve edebiyatının yetkin isimlerinden Ebû’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed (...) el-Harezmî ez-Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) de eserlerinde, Allah-insan ilişkisine gereken ilgiyi gösterdiği bilinmektedir. Dinî pratiğinde Hanefî aidiyete sahip olan Zemahşerî, aklı ön planda tutan, aklın işlevsel yönünü vurgulayan bir din anlayışına sahiptir. Bu sebeple ona göre takdîr gereği akıl ve irâde sahibi olarak belirli bir fıtratta yaratılan insan yaptıklarından sorumludur. İnsanı teklîf temelinde tasavvur eden Zemahşerî’de yaratmanın ilk aşamasından itibaren adaletli bir Tanrı fikri hakimdir. Dolayısıyla onun Allah tasavvuru ve bağlantılı olarak irade konusundaki değerlendirmeleri, Allah-insan ilişkisini nasıl bir temelde ele aldığına işaret etmektedir. Bu bağlamda araştırmamız Zemahşerî’nin söz konusu ilişkiyi nasıl ele aldığını ve ahlakî boyutunu konu edinmektedir. Çünkü bu çalışmayı ortaya çıkaran temel saik Zemahşerî’nin eserlerinde Allah-insan ilişkisini ahlakî olarak değerlendirdiğine dair güçlü kanıtların mevcudiyetidir. İlişkili olarak konu, Zemahşerî’nin ilahî fiiller, insan fiilleri, akıl, bilgi, taklit, hüsun-kubuh, hidâyet-dalâlet, dâî, fâil, kötü/kabîh ve fâili, hikmet, maslahat ve tüm bunları içine alacak şekilde teklîf yaklaşımını kapsamaktadır. Buna göre çalışmada öncelikle Zemahşerî’nin Allah tasavvuru daha sonra Zemahşerî’ye göre Allah-insan ilişkisi ele alınacaktır. Çalışmanın amacını belirleyen ahlakî boyuta dair veriler değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Allah-insan ilişkisinin ilk aşaması olarak yaratma, mîsâk ve takdîr, ikinci aşaması olarak teklîf karşımıza çıkmaktadır. Teklîfin karşılığının alındığı yer olarak ahiret son aşama olup teklîf ve sonuç kısmında bahse konu olacaktır. Çalışma, söz konusu veriler ve üzerine yapılan analizlerle şekillenmiştir. Kaynak olarak kullanılan Kitâbü’l-Minhâc, Zemahşerî’nin konu hakkında genel çerçeveyi belirleyen bir eseridir. El-Keşşâf ‘an hakâik-i (gavâmizi’)t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl isimli eseri ise Zemahşerî’nin görüşlerini ve derinliğini birçok açıdan anlama ve değerlendirme imkânı veren telîfidir. Buna göre çalışmamız, Zemahşerî’nin Allah-insan ilişkisinde ortaya koyduğu ahlakî yaklaşıma dolayısıyla insanın sorumlu olmasının ahlakîliğine dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. Çalışma Zemahşerî ile sınırlandırılırken, gereken yerlerde mukayeseli değerlendirmelere başvurulacaktır. (shrink)

Çalışma, es-Sâdık el-Kayserî’nin muhtasar risâlesi ve İzzet ed-Divrîkî’nin bu risâle üzerine yazdığı şerh üzerinden insanın irâde özgürlüğü ile naslarda ortaya konulan ve Allah’ın her şeyin yaratıcısı olduğu prensibi arasındaki çelişkinin nasıl çözüme kavuşturulduğunu inceleyecektir. Ayrıca burada söz konusu iki risâlenin tahkikli neşri ve tercümeleri de yapılacaktır.İlk asırlarda teolojik ve ahlâkî bir bağlamda tartışılan irâde ve insan fiilleri konusu, önce mütekaddimûn sonrasında ise müteahhirûn dönemleriyle metafizik bir hüviyet kazanarak devam edegelmiştir. Dahası yaratma ve varlık teorileriyle iç içe olan konu büyük (...) bir önem kazanmış, değişim ve dönüşüme uğramıştır. Zira konu, insanın irâde ve eylem özgürlüğünün metafizik temelini oluşturmaktadır. Dolayısıyla çalışmamız, varlık ve yaratma konusuyla da bağlantılı olan irâde ve fiil konusunu ele alan bu risâlelerin içeriklerini inceleyerek bunların özgün taraflarını ve konuya katkılarını ortaya koymaya çalışacaktır. (shrink)

Sadrüşşerîa’nın (ö. 747/1346) Fahreddin er-Râzî’nin (ö. 606/1210) insanın ihtiyârî fiillerini nefyettiği argümanını çü- rütmeye çalıştığı ve Hanefî-Mâtürîdî geleneğin bu husustaki prensiplerini nazarî bir dille yeniden temellendirdiği dört mu- kaddimesi (mukaddimât-ı erba‘) ile Mehmed Birgivî’nin (ö. 981/1573) bu mukaddimeler üzerinden geliştirdiği açıklamaları, diyar-ı Rum’daki düşünürlerin insan fiilleri ve cüz’î iradeye dair tartışmalarına yön vermiştir. On yedinci yüzyılda Hicaz topraklarında faaliyet gösterip Eş‘arî-Ekberî geleneği merkeze alarak ihtiyârî fiillere dair yazdığı eserleriyle bu geleneğin nispeten güçlü olduğu Hicaz, Şam ve Kuzey Afrika’da etki (...) uyandıran İbrâhîm el-Kûrânî (ö. 1101/1690), Hanefî-Mâtürîdî gelenekte Sadrüşşerîa ve Birgivî’nin görüşleri etrafında cereyan eden tartışmalara da bigâne kalmamış, bu âlimlerin me- tinlerini merkeze alarak kaleme aldığı Cilâü’l-enzâr risalesiyle o zamana kadar dolaylı ve nispeten zayıf irtibatının olduğu diyar-ı Rum havzasındaki tartışmalara dahil olmuştur. Kûrânî, bu eserle yaşadığı dönemdeki hâkim Hanefî-Mâtürîdî gele- neğe yönelik eleştiri ve değerlendirmelerde bulunmuş, bu çerçevede insanın sorumluluğunun cüz’î irade ve îkâ üzerinden ispatlanıp ispatlanamayacağı, hallerin yaratmaya konu olup olmadığı ve iradenin tercihinde bir sebebe bağlı olup olmadığı gibi belli meseleleri ele almıştır. Ayrıca mutlak hürriyet (tefvîz) ile mutlak zorunluluk (cebr) arasındaki orta yolun nasıl tesis edileceği konusuna da yoğunlaşmıştır. Kûrânî’nin diğer ilim havzalarıyla kurduğu irtibatlarda olduğu gibi Hanefî-Mâtürîdî geleneğin eleştirisi üzerinden diyar-ı Rum ile kurduğu ilişkinin aynı zamanda kendisinin eğilim ve mezhepleri uzlaştıran fikirlerine alan açmaya matuf olduğunu iddia eden bu çalışma, zikri geçen risalede yer verilen eleştiri ile değerlendirmelerin ortaya çıkarılmasını ve bunun tarihî-fikrî bağlamına yerleştirilmesini amaçlamaktadır. (shrink)

Kelâm’ın şerh ve hâşiye döneminin önde gelen metinlerinden biri Teftâzânî’nin Şerhu’l-Akāid adlı şerhidir. Nitekim üzerine İslâm dünyasının muhtelif bölgelerindeki âlimler tarafından birçok hâşiye çalışması yapılmıştır. Bunlar arasında öne çıkan en meşhur metinlerden birisi Hayâlî’nin yazmış olduğu Hâşiye alâ Şerhi’l-Akāidi’n-Nesefiyye adlı eserdir. Nitekim Hayâlî’nin bu hâşiyesi, Şerhu’l-Akāid üzerine yazılan hâşiyeler arasında üzerine en fazla hâşiye yazılan eserdir. Kâtib Çelebi, Leknevî ve Taşköprülüzâde gibi âlimler Hayâlî hâşiyesi hakkında övücü ifadeler kullanmıştır. Ayrıca Hayâlî’nin bu hâşiyesi Osmanlı kelâm kitapları hiyerarşisinde Şerhu’l-Akāid’den daha üst bir (...) metin olarak değer görmüştür. Bu kadar ilgi gören bir hâşiye hakkında Kâtib Çelebî’nin zikrettiği bir iddia dikkat çekmektedir. Kâtib Çelebî, Hayâlî hâşiyesinin kaynağının Memlük ulemasından İbn Ebî Şerîf’in Şerhu’l-Akāid hâşiyesi olduğu hakkında bir bilgiye yer vermektedir. Dolayısıyla Hayâlî, hâşiyesini İbn Ebî Şerîf’in hâşiyesinden alıntı yaparak kaleme almış olabilir. Bu iddianın tahkik edilmesi çalışmanın temel konusunu oluşturmaktadır. Bunu yaparken iki muhaşşînin yaşadıkları ve eserlerini kaleme aldıkları zaman dilimi göz önünde bulundurulmuştur. Diğer taraftan iki hâşiyenin muhteva analizinin yapılması da iddianın tahkik edilmesi için temel bir ölçüt konumundadır. Böylece ana konu bazında benzerlikler ve farklılıklar ortaya konularak iki hâşiyenin karşılaştırılmasına olanak sağlanmıştır. Muhteva analizinde eşyanın hakikatleri, ilim sebepleri, âlemin temel bileşenleri, Allah’ın sıfatları, rü’yetullah, insan fiilleri ve ahiret hayatı ile ilgili meseleler olmak üzere yedi konu başlığı tercih edilmiştir. Bu başlıklar altında konular detaylı bir şekilde aktarılmayıp yalnızca benzerlikler ve farklılıkların ortaya konulabilmesi için seçme pasajların verilmesi yeterli görülmüştür. Çalışmada yöntem olarak doküman çözümlemesi/analizi kullanılmıştır. Sonuç olarak bu iddia tahkik edildiğinde durumun Kâtib Çelebî’nin aktardığı gibi olmadığı tespit edilmiştir. Nitekim iki muhaşşînin doğum ve ölüm tarihleri diğer taraftan hâşiyelerini yazım tarihleri incelendiğinde bu iddianın mümkün olmadığı ortaya çıkmıştır. Hayâlî hâşiyesini yaklaşık olarak 862/1458, İbn Ebî Şerîf ise 889/1484 veya 895/1490 yılında kaleme aldığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla tarihsel olarak Hayâlî’nin İbn Ebî Şerîf’ten alıntı yapması mümkün görünmemektedir. Kâtib Çelebî’nin aktardığı bilginin yanlışlanması tam tersi bir durumun olma ihtimalini gündeme getirir. Yani İbn Ebî Şerîf, hâşiyesini yazarken Hayâlî’den faydalanmış olabilir. Bu düşüncenin doğrulanması veya yanlışlanması için her iki hâşiye arasında muhteva analizinin yapılması gerekmiştir. İki hâşiyenin muhtevaları karşılaştırıldığında ise büyük oranda benzerliklerin olduğu görülmüştür. Öyle ki bazı yerlerde cümleler birebir aynı iken bazı yerlerde benzer ifadeler kullanılmıştır. Ancak İbn Ebî Şerîf’in hâşiyesi Hayâlî’nin hâşiyesine göre daha uzundur. Öyle görünüyor ki İbn Ebî Şerîf hâşiyesini, Hayâlî hâşiyesi temelinde inşa etmiştir. (shrink)

Çalışma, Muhammed b. Mustafa el-Alâî’ye (ö. 1234/1818) nispet edilen Şerḥ-i İrâde-i cüzʾiyye risâlesinin ona aidiyeti üzerine yoğunlaşacaktır. Muhammed b. Mustafa el-Alâî’nin kendisine ait olduğunu söylediği ve ona nispet edilen Şerḥ-i İrâde-i cüzʾiyye risâlesi aslında Dâvûd-i Karsî’nin (ö. 1169/1756) Risâle fi’l-iḫtiyârâti’l-cüzʾiyye ve’l-irâdâti’l-ḳalbiyye adlı risâlesinin kısmen değiştirilmiş bir versiyonudur. Alâî, Karsî’nin risâlesinden ihtiyaç duymadığı bazı bağlam ve konuları çıkararak ve gerekli gördüğü bazı başlıkları da Ebû Saîd el-Hâdimî’nin (ö. 1176/1762) el-Berîḳatu’l-maḥmûdiyye eserinden eklemeler yaparak oluşturduğu Şerḥ-i İrâde-i cüzʾiyye risâlesi, içerik açısından dikkate alındığında (...) intihalin en bariz görüldüğü bir eser niteliğindedir. Osmanlı ilim düşüncesi dikkate alındığında irade ve insan fiilleri konusunda büyük bir literatürün ortaya konulduğu ve bu metinlerin konu hakkında belli bir fikrin yerleşmesinde etkisi olduğu bilinmektedir. Belli bir dönemde telif edilen risâlelerin muhteva olarak sonraki risâle ve eserlerin muhtevasını etkilemiş olması ve bu nedenle kısmî tedâhüllerin olması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Fakat başkasına ait bir telif üzerinde tikel bir değişiklik yaparak eseri kendisine nispet etmek ilmî olarak kabul edilemez bir durumdur. Araştırmanın konusu olan Alâî’nin risâlesi de ikinci türden bir risâle hüviyetindedir. Risâlenin tamamına yakın bir bölümü Karsî’nin konu hakkındaki risâlesi kısmen değiştirilerek oluşturulmuş ve Dâvûd-i Karsî’ye herhangi bir atıfta bulunulmamıştır. Bu çalışmada amaçlanan ise Alâî’nin kendisine nispet ettiği bu risâlenin aslında Karsî’ye ait olduğunu karşılaştırmalı tablolar üzerinden ortaya koymaktır. Bu bağlamda hem Karsî hem de Alâî’ye ait her iki metin tablolar üzerinden baştan sona kadar karşılaştırılmış; ortak ve farklı noktalar tespit edilerek gösterilmeye çalışılmıştır. Karşılaştırmalar neticesinde risâlenin Karsî’ye aidiyeti kesin şekilde tespit edildiğinden bahsi geçen intihal olgusunun bizzat Alâî tarafından mı, yoksa başka birisi tarafından mı yapıldığı sorusuna dikkat çekilmiştir. Ayrıca Alâî’nin Ebû Saîd el-Hâdimî’den kaynak göstermeden alıntı yaptığı yerler de tespit edilerek metin üzerinde farklı bir renkle gösterilmiştir. Son olarak bütünsel bir bakış imkânı sunması için Alâî’ye ait risâlenin tahkiki de yapılmıştır. Metnin tahkikinde Karsî’nin metninde mevcut olup Alâî’nin metninde olmayan ve anlamı tamamlayan kelimeler ile cümleler köşeli parantez içinde gösterilmiştir. Ayrıca Karsî’nin metninde metin-şerh ayrımı olduğundan Alâî’nin risâlesindeki bu ayrım da tespit edilmiş böylece metin bold ve parantez içinde gösterilirken şerh ise normal yazı stiliyle gösterilmiştir. Çünkü bu metin-şerh ayrımının gösterilmesi, metnin anlaşılması ve bütünlüğü açısından elzem bir durum arz etmektedir. (shrink)

One of the most influential figures in the history of Islamic thought is Fakhr al-Dīn al-Rāzī (d. 606/1210). The identities of mushakkik, which creates problems on many subjects, especially metaphysical and theological ones, the muhaqqiq who tries to solve the problems above the sects, and the jâmî who brings many different views together in the highest concepts, have seriously affected all the thinkers after him. Therefore, in the tradition, all schools had to inherit the philosophical and scientific dynamism that he (...) created and displayed an attitude about the problems he created and the solutions he offered. The real important motive that makes Râzî so indispensable and effective is his problematic identity (mushakkik), which carries the kalām to philosophy and philosophy to kalām, and criticizes philosophy on the basis of the kalām, and the kalām on the basis of philosophy. For this reason, when we look at the works of Râzî, who has been evaluated politically and sociologically within Ash'arism throughout his life, it is clearly seen that he is a thinker who is suitable to be embraced by different schools and to be interpreted in different ways. The fact that many Ahl as-sunnah theologians emphasized the works written by Râzî with a theological-Ash'ari theme, caused his supra-sectarian identity to be overshadowed. On the other hand, it is seen that some thinkers are making an effort to know and recognize Râzî as a philosopher-theologian and muhaqqiq. This effort is clearly seen especially in scientific figures who benefited from Kamaladdin Ibn Yûnus (d. 639/1242) in some way. Afḍal al-Dīn Khūnajī (d. 646/1248), Athir al-Din al-Abharî (d. 663/1265), Najm al-Din al-Qazwinî al-Kâtibî (d. 675/1277) can be given as examples. These personalities, on the one hand, played an active role in the spread of Râzî's scientific heritage and they were effective in bringing Râzî to the fore with his supra-sectarian identity on the other. Sirāj Al-Dīn Al-Urmawî (d. 682/1283), who inherited his scientific legacy, is among the important names who established his identity as a muhaqqiq who mostly solved supra-sectarian problems. Human actions are at the forefront of the issues in which this facility has clearly emerged. Urmawî tries to revise al-Arba'în's expressions, which seem to ignore the power and influence of human beings in terms of human actions as well as criticizing Razi's arguments very seriously. In his work Lübâb, on the one hand, he summarizes al-Erba'în of Razî he seriously criticizes Razi's Ash'ari attitude towards human actions on the other. He does this largely on the axis of the arguments that Râzî himself expressed from his encyclopedic works such as al-Matâlibu'l-'âliyya mina'l-'ilmi'l-ilâhi. It is clear that this is not an ordinary situation. Because human actions are at the forefront of the issues that determine the thinkers' conception of divinity and the relationship between God and man. In this study, Râzî's attitude on this issue and Urmavi's philosophical and theological criticisms will be tried to be determined. Thus, it is clearly seen that he is trying to establish Râzî as a muhaqqiq in the axis of human actions. (shrink)

There is no common working style followed in the preparation of the editorial critiques of the ĥāshiya. The overwhelming majority of the ĥāshiya works written on at least one text and commentary, were produced in the Ottoman science-culture basin and period. Ĥāshiya style of writing is an area neglected by the academic community until recently. A claimant is obliged to prove his claim by scientific, legal and moral principles. However, studies that prove or at least support the said judgment have (...) not been completed. The final objective decision should be postponed to the research of manuscripts. Otherwise, the judgment will not go beyond the pre-judgment. The article is intended to give momentum to academic studies on the sharḥ-ĥāshiya writing style. Muqaddimāt al-Arba‘a is a text in which Ṣadr al-Sharī‛ah [die. 747/1346], considered one of the pioneers of the contractor Māturīdī school, analyzes human verbs. Since its establishment, the Māturīdī school has remained sensitive to human freedom and human-centred moral principles. According to the claim, thanks to the four premises, the ontological status of the will has attained a structure that can exist or disappear in terms of expression. The understanding of free God and free man depends on the acceptance of the will in this structure. Otherwise, man and God will not be considered free. The representative of the Ashʿarī thought system Taftazānī [die. 792/1390], critically commented on the text. According to him, the conclusion of the four premises in terms of Ash‘arī doctrine consists of a door creak and a fly hum. There is also Ḥāccī Hasanzāda’s [die. 911/1505-1506] among the scholars who wrote on the order of Fatih Sultan Meḥmed, who wondered the basis of the thought and scientific tension. His work is a product of ĥāshiya style. The article of Ḥāccī Hasanzāda points out the deficiencies and weaknesses of the premises and discusses the connection of the will with the moral principles within the framework of schools. In this article, Ḥāccī Hasanzāda’s work titled Ĥāshiya ‘alā Muqaddimāt al-Arba‘a will be introduced and its critical edited publication will be presented. (shrink)

This study will examine how Dāvūd al-Qarṣī, an 18th-century Ottoman scholar, resolved the paradox between human freewill and God being the creator of everything in his work Risālâh fi’l-ikhtiyārāt al-juzʾiyyah wa’l-irādāt al-qalbiyyah. In addition, in this study, the critical edition and translation of the risālah will also be provided. The treatise which is the subject of the present study is a link in the series of works written under the title of human acts in the Islamic thought tradition regarding al-irādah (...) al-juzʾiyyah, afʿāl al-ʿibād, khalq al-aʿmāl, qaḍā, and qadar. This risālah is one of the rare examples prepared with the method of “mamzūj annotation (sharḥ)”, which is a method in which “text” and “annotation” are intertwined. Qarṣī examines in detail a total of seven views, four of which are famous (mashhūr) and three of which are non-famous, about voluntary acts. Qarṣī interprets the approaches and views of the non-famous sects and includes them in the famous sects and allocates approximately 4/3 of the work to these sects. In the final stage of the work, the author states that the view of Māturīdīs is parallel with the predecessor’s (Salaf) view of “Neither jabr nor tafwīḍ; rather, it is merely a situation between these two approaches.” Qarṣī, who was inspired by Athīrī Maḥmad Afandī (d. 1092/1681), says that voluntary acts come about by the sum of “two powers (qudrat)”, “two wishes (mashīʾat)” and “one taqwīn”. Also, according to this, the first four of them are proximate causes, while the attribute taqwīn is the influencing factor. Qarṣī acts from the meanings of the term action (fiʿl) and the “theory of state (ḥāl)” in order to prove that human beings are true agents (fāʿil) on the one hand and to protect God’s attribute of creation on the other. In fact, the concept of “state (ḥāl)”, used in understanding divine attributes and some ontological issues, was applied to acts by the Māturīdī mutakallim Ṣadr al-Sharīʿa al-Thānī (d. 747/1346). Thus, a doctrine of action was developed, and this doctrine was accepted and used by the later period Māturīdī mutakallims. With reference to Ṣadr al-Sharīʿa, Qarṣī tries to justify the issue based on the meanings of the the term action and the modes of existence of these meanings. He says that action has two implications; one of them is the “infinitive meaning” (al-maʿnā al-maṣdarī) and the other is “the thing that comes with this infinitive meaning (al-ḥāṣıl bi-maṣdar)”. The infinitive meaning of the act constitutes the “non-thing aspect” of the action, and the meaning of the action that is created with the infinitive indicates “the thing aspect” thereof. Thus, because the aspect of the action that is not existentand therefore not a thing is not subject to creation, the agency and responsibility of human beings are grounded. Similarly, Qarṣī maintains that the mashīʾat, which means will, qaṣd and al-irādah al-juzʾiyyah, was not created because its existence in humans is in the form of succession and it is of a state-like (ḥāl) existenceOn this account. Qarṣī manages to preserve both human freewill and the absolute creativity of God due to the non-existent and non-thing aspect of the act on the one hand, and will (irādah), mashīʾat and qaṣd not being subjected to creation on the other. (shrink)

İnsanın hal ve hareketleri onun nasıl bir karaktere sahip olduğunu dışa yansıtmaktadır. Bu yüzden hal ve hareketler kişiyi tanımamızda yardımcı olur. Yüce Allah, Kurʹân-ı Kerim’de ashâbü’l-yemîn ve ashâbü’l-meymene gibi ifadeler kullanmış ve bu ifadelerle bir takım insanları kast etmiştir. Kastedilen iyi insanların vasıfları bu ifadelerden hemen sonra zikredilmiştir. Bu da Allah’ın sağ tarafa önem atfettiğinin göstergelerindendir. Hal ve hareketleri bakımından sevilen Hz. Peygamber, Müslümanlar için örnek kabul edilmiş ve onun emir ve tavsiyeleri harfiyen uygulanmaya hassasiyet gösterilmiştir. O, sağ taraf ile (...) faziletli ve hayırlı işleri, sol taraf ile de nahoş olan fiilleri yapmış ve bunu teşvik etmiştir. Sahâbe de bunu hem uygulamış hem de sonraki nesillere aktarmaya azami gayret göstermiştir. Daha sonra onun bu yöndeki tavsiye ve uygulamaları fıkıh âlimleri arasında kural haline gelmiştir. Hz. Peygamber’in sağ tarafla ilgili sözleri, uygulamaları ve tavsiyeleri hadisler vasıtasıyla bize aktarılmıştır. Böylece günlük hayatta başta olmak üzere ibadetlerde sağ tarafa ehemmiyet göstermiştir. Bu çalışmada Hz. Peygamber’in sağ tarafı önemsemesinin ve sağ tarafa öncelik vermesinin, beşerî ya da nebevî olup olmaması tartışmasına değinilecektir. Daha sonra Arapça iki kavram olan yemîn ve yesâr kavramlarının tarifi ele alınacak, abdest alırken sağ el ve ayakların önce yıkanmasının, tek kişinin imamın hangi tarafında durmasının ve teşehütte otururken sağ el ve sağ ayağın konumunun hükmü gibi konuların hükmüne işaret edilecektir. (shrink)

In this article, the solution proposed by Osman Afīf Efendi, a late Ottoman scholar, to the problem of the creation of human actions in his Risālat al-irādat al-juzʾiyya will be discussed. Although the problem of the role of human beings in their actions, which has been debated since the early period of theology, has been the subject of works with different titles such as ḳaẓā wa ḳadar, ḫalḳu'l-aʿmāl, and efʿāl al-ʿibād, in the Ottoman scholarly tradition it was mostly dealt with (...) in the treatises on the particular will (al-irādah al-juz’iyyah). Osman Afīf Efendi's treatise is one of the last examples of this genre. In addition to al-Jabriyya, the majority of the Muʿtazilites, the famous view of the philosophers, Abū al-Ḥasan al-Ashʿarī (d. 324/935-36), Abū Isḥāq al-Isfarāyīnī (d. 418/1027), Abū Bakr al-Bāqillānī (d. 403/1013), and the Māturīdī school, the author mentions an eighth view. Osman Afīf Efendi touches only the main ideas of the well-known views of the Jabriyya, the majority of the Muʿtazilites, and the Philosophers. On the other hand, he gives relatively more space to the views of al-Ashʿarī, al-Isfarāyīnī, al-Bāqillānī, and the Māturīdī school. Osman Afīf Efendi states that the solutions proposed by Sunnī scholars are united in the common denominator of being the middle way in the faith and emphasizes the similarities rather than the differences between these solutions. There are some indications in the treatise that the author endeavored to bring a different perspective to Ashʿarī's idea of Kasb. His explanations in the context of al-Bāqillānī and al-Isferāyīnī's views are in the form of a response to the criticisms levelled against the approaches of these scholars. One of the most striking points in the treatise is the statement that the view of the Māturīdī school is the same as that of al-Bāqillānī. Osman Afīf Efendi also touches upon the issue of human will, that is, the universal and particular will. In this context, he states that the particular will is not created. However, he does not provide a clear explanation of the ontic structure of the particular will, and he mentions the different opinions expressed by later Māturīdī scholars, such as the juzī will being a dispositional or intizāʿī state. (shrink)

İnsanın dış dünyadan bilgiyi elde etme şekli tarih boyunca tüm çağlarda ve toplumlarda insanların üzerinde düşündükleri bir olgu olmuştur. Düşünürler bunun için çeşitli iddialar ileri sürmüşlerdir. Bu iddialardan biri, bilginin kaynağının kalp olduğudur. Kalp ise duygu kavramıyla ilişkilendirilmiş ve bilginin kaynağı bu şekilde duygu temelli açıklanmaya çalışılmıştır. Duygu ise ‘sezgisel bir yetenek’ olarak tanımlanmış ve duygunun sezgiyle ilişkisine vurgu yapılmıştır. Antik Yunan’da Homeros ve Sokrat öncesi düşünürler ve Aristoteles düşünmenin ve bilincin merkezi olarak kalbi kabul etmiştir. Eski Mısır medeniyetinde de (...) kalp ön plandadır ve ölen firavunların kalbi çıkarılarak özel bir kâsede muhafaza edilmiştir. Kutsal kitaplarda bilgi verici bir organ olarak kalbe vurgu yapılmıştır. İbn Sina ve Farabi, Aristoteles’ten etkilendikleri için kalbe ağırlık veren açıklamalar yapmıştır. İbn Sina, kalbin beyne önceliği olduğunu söyler: “Kalbin duyusu, özellikle de dokunmanın duyusu, bizatihi beynin duyusundan daha büyüktür. Bu yüzden de kalbin ağrılarına tahammül edilemez.. Sonuç olarak kalp kendisinden güçlerin beyne feyezan ettiği ilk ilkedir. Bu güçlerin bazılarının fiilleri de beyinde ve beynin parçalarında tamam olur.” . (shrink)

The text of “The Four Premises” (Muqaddimāt al-Arba‘a), which began with Sadr al-Sharī‘ah (d. 747/1346), centralizes on the actions of human beings by connecting it with the problem of good and evil in the field of kalām, Islamic philosophy and logic, and fıqh. It was also commented in with incisive and critical footness by Sa‘d al-Dīn al-Taftāzānī (d. 791/1390). In Ĥāshiya ‘alā Muqaddimāt al-Arba‘a, al-Kastalī (d. 901/1496) discusses the two main issues. One of them is good/husn-evil/qubh, the other is human (...) actions. Good-evil dichotomy here is axiological, whereas the human actions are examined within an ontological structure. The quest for the origin of moral values is a husn-qubh debate. Identifying the hierarchy of human actions in ontology is another problem. The main purpose of this study is to investigate the theological discussions in the Ĥāshiya ‘alā Muqaddimāt al-Arba‘a which were written following the order of Sultan Mehmed the Conqueror/Fatih. This text addresses the origin of moral judgment and the question of freedom and destiny in human actions linked to the problem of good and evil. Discussing these two fundamental issues, has made it necessary to thoroughly investigate perhaps all the subheadings which concern the entire paradigm that falls under the framework of understanding the God, nature, and humanity. By looking at the treatise, the main sources of the issues being discussed are mostly generated from an Islamic jurisprudence works, entitled Tawḍīḥ and Talwīḥ. It can easily be discerned that the direct quotations that were made or taken indirectly were from these two sources. References to other sources were quite seldom. However, the excerpts that were taken from primary sources were interpreted and expounded by the author and amended anew. In this article al-Kastalī’s comments will be analyzed. He’s work Ĥāshiya ‘alā Muqaddimāt al-Arba‘a will be analyzed in depth and will be published for the first time with a critical edition. Text of Muqaddimāt al-Arba‘a is a product of a culture of criticism and critical thinking has two foundations: Disproval and verification. Critical thinking is then bidirectional. It is wrong to carry out the criticism activity in only one direction. It is insufficient to simply refute the opposing idea. It is not enough to show the wrong. The so-called right idea also needs to be justified. In the Tawdīh, Sadr al-Sharī‘ah criticizes al-Ashʿarī in the issues of husn-qubh and human actions. According to this criticism, good and evil should be based on the reason. On the other hand, human is free in his actions. As it is known, goodness and badness was based on religion according to al-Ashʿarī. Acquisition (kasb) given to man was unclear. It is al-Taftāzānī who wrote an annotation on Tawḍīḥ with the name of Talwīḥ. He’s comments are successful in terms of theology. However, these interpretations do not mean that he accepted the Muqaddimāt al-Arba‘a. In terms of al-Taftāzānī, proofs of Sadr al-Sharī‘ah is weak. The theological disputes in Tawḍīḥ and Talwīḥ have reached the level of tension in the following works. The origins of the divergence are based on the differentiation between the schools of al-Māturīdi and al-Ashʿarī. In fact, these schools are not different from each other in terms of the method they use. Although the roads walked were the same, the results achieved were different. The main reason for this is that the issue is ambiguous and the problem of good and evil is multidimensional. It is directly related to God and human. It is also connected with ontology and epistemology together. The position on the husn-qubh issue is also decisive for other theological problems. The root of the evil problem or theodicy is mostly based on this problem in Islamic thought. The actions of God and human are questioned here. The value judgments that actions will take are examined. Which action is more moral and better? Another major problem discussed in this article is human actions. It is a matter of freedom of human volition. The volition of man before the absolute God is a problem. Because God has absolute power, will and knowledge. On the other hand, God imposes responsibility on man. But what are the limits of this responsibility? Al-Kastalī discusses all these problems in the context of Sadr al-Sharī‘ah and al-Taftāzānī. In the big picture there are representatives of the schools of al-Māturīdi and al-Ashʿarī. Al-Kastalī doesn’t paint a new picture, rather makes the lines in the picture clear. In this article, the texts will be analyzed mutually. The content and uses of the concepts will be given importance. Ideas will be discussed from their main sources and the roots and different reach of the issues will be touched. The interactions of different schools of thought will also be included. (shrink)

Isma‘īl b. ‘Ali, who is referred to as Abū Sa‘d as-Sammān, was born in Ray, Iran, between 981 and 983 and he devoted most of his life to educational travels, especially for hadith and he returned to his city of birth towards the end of his life and died there in 1053. Isma‘īl b. ‘Ali is well-known with the name of as- Sammān, meaning butter trader, because of he was grew up in a family of butter traders. The movables and (...) real estates in his inheretence show that he belongs to a wealthy family. As-Sammān, who seems to be in the twelfth generation of Muʻtazilite tradition, approve the thoughts of Abū Hāshim al-Jubbā’ī (ö. 321/933) and Abu'l-Ḥusayn al-Baṣrī (ö. 436/1044) and he was accepted as the leader of the Muʻtazila in his own period. He had education from scholars such as Abū Tāhir al-Muḫallis, Ibn Abū Nasr at-Tamīmī and Abkasī (ö. 405/1014-15) in the discipline of hadith. As-Sammān, was an authoritative figure both in the fiqh of Hanafi and disagreements between thoughts of Hanafism and Shafi'ism as well as in the fiqh of Zaydism. In addition, he educated himself in the topic of Qur’anic recitation, scholars of narrators, genealogy, law of inheritence and arithmetic. Among the works of as-Sammān, who are stated as many, only one record seem to be extant until today: “Kitāb al-Muvāfaqa bayn ahl al-bayt wa's-sahāba wa mā ravāhu kullu farīqin fī haqq al-āḫar”, which was written to point out the fondness and respect between the first three caliphs and ‘Ali. Thus, it is not possible for us to have a detailed knowledge about his thoughts in kalam and fiqh. However, Ibn al-‘Adīm (ö. 660/1262) gives us some ideas about thoughts of al-Sammān through his will narrates in his “Bughyat aṭ-Ṭalab fī tārīḫi Ḥalab”. As-Sammān states that his thoughts of kalam and fiqh are formed on the school of Ahl al-‘adl wa't-tawḥīd, in particular parallel with Muʻtazila-Zaydiyya and he designed his will, which he gave about two years before his death, according to the Muʻtazilite theological paradigm. In this context, according to as-Sammān, Allah is one and eternal. Attributes of Allah such as Power, Knowledge, Life, Hearing, Sight and Wealth are by virtue of His essence. Allah does not resemble anything, nor a body or an accident. All actions of Allah are good, and He never do evil. Allah does not wish for a sin nor have any consent to sin. Allah does not test people with what they cannot afford. Allah does not oppress people nor punish anyone with no justice. Allah is faithful to his promise that he will reward people who are good and will punish people who do evil. Voluntarily actions are created by people themselves. Revelation regarding the doomsday and the hereafter are true. Also, worships performed by the living on behalf of the dead such as hajj, ‘umrah, charity, reciting the the Qur'an and visiting the graves of them are useful for the dead. Repentance which is the forgiveness of sins is the decisiveness of not to commit it again with regret. As-Sammān has been criticized because of his Muʻtazilite thoughts, but his credibility, his intellectual effort and his abilities have been appreciated even by his opponents. The combative and dynamic nature of his life was reflected in his will are analysed in this work and it is concluded that he expressed his thoughts on belief and deeds in his will as a true Mu‘tazilite manifesto. (shrink)

The subject of human acts has been one of the controversial topics of kalām since the first centuries of Islam. A lot of concerning human acts –from divine attributes to divine decree and destiny, from the issue of good and evil (ḥusn and Qubḥ) to the boundaries of the reasoning, from the accountability with impossible things to the rational accountability, from the topics of substance and accident to causality- has been said and written in the history of Islamic tought. In (...) this study, the subject was discussed especially within the scope of man’s on his own action in connection with the divine knowledge, will, and power. On this issue, the Muʻtazila argues that human beings are independent in doing their good and evil acts with the power that God has given to them because of His will and wisdom, and that the evil actions that they have done cannot be associated with the divine attributes in any way. Sunnī theologians assert that God creates human actions through man’s orginated power. They also arguethat evil acts are not independent of the Divine Creation although human beings are the reason of evil in terms of thier acquisition (kasb) and will (irāda). Nevertheless, the representetives of the Sunnī kalām (Asharites and Māturīdis) differ on their account of acquisition, which expresses man’s agency in his acts. In contrary to the Mātūrīdiya, the Ashʻariya holds that acquisition is a created act of God. On the other hand, the Mashshai (peripatetic) philosophers, who are opposed by teologians on some issues such as divine attributes and the working of activity/acts in nature, consider human’s actions part of the eternal chain of cause-effect that emanate (al fayḍ) from the First Principle. However, according to them, every link of this chain is formed by the divine providence (al-ināyah). They also attribute morally evil acts not to the First Principle which is complete (tām) and full good (hayr), but to agents in the cause-effect chain. In summary, according to both teologians and philosophers, the ultimate source of human acts is the divine will and power. The acts that are morally or religiously evil, are not independent of man’s will. Thus, human beings are accountable for their actions. Philosophers and teologians, who agree on these issues, have explained their views and build their opinions on different concepts and principles. They have shown a very different attitude in their discourse and secondary principles, while all of them basically try to express the same idea. This difference has revealed within the frame of the following questions: Is man’s accountability for his actions because of his created power or will? Can evil actions, which are willed by human beings and therefore created by God, attributed to Him? Does the fact that the world emanates from God, the First Principle, due to His knowledge and essence, necessitate Him to be a willless and ineffective agent, and therefore to be a cause cause that has no effect on man's actions?Although teologians and philosophers have put forward different views in the context of the answers to these questions, they agree on the issues we have mentioned above. As this study shows, there is actually a common purpose in this subject, man’s actions, which causes deep divisions between theologians and philosophers in Islamic history. Primary sources of the study are the basic texts of the schools mentioned above. Additionally, the study were limited to the subject the effect of human on acts. It consists of two parts: the main part and the conclusion part. In the main section, the approaches of schools were examined from two aspects, in in terms of divine attribute and human effectiveness, and in the conclusion section, the common purposes behind the discussions were determined. (shrink)

It is necessary to take into account the data of science in the theoretical debates conducted by scientists contributing ontological theories in order to develop new approaches to theological issues in Islamic thought. Even, Kalam scholars with the duty of defending and basing the principles of Islam in the classical sense have established a theological understanding intertwined with science in understanding both existence philosophically and the Script theologically. With its discoveries and theories in the last century, it can be argued (...) that modern science has made a serious progress compared to the past. Maintaining its own methodology and paradigm, every scientific discipline has the opportunity to benefit from the methods and data of other disciplines. Consequently, it is possible to assert that Kalam can enjoy the same opportunity too, as long as staying in its own problem area. According to modern science, the motion system is the unity of structures that enable living things to move. Moreover, Bones and joints, which are the structures of the skeletal system, are passive elements of the movement system. Muscles, on the other hand, are the active elements of the movement system and provide the movement of the body by affecting the bones and joints. Muscle tissue shapes the body by adhering to the bones, besides enabling movement activity to occur. One of the most important systems that provide movement is the nervous system. Because for a person to have movement, the muscles must contract, and the muscles must be stimulated for the contraction of the muscles. The system that enables this contraction to occur is the nervous system. Energy is also required for contraction to occur in the human body. Muscles create energy for movement by first providing their energy from the ATP molecule present in the muscle cells. Considering the movement theories of classical theology scholars, it is seen that they shaped the occurrence of human actions through the concept of potency. While the scholars classify power as spiritual/mental and physical strength in terms of its structure, they have characterized it as accident in terms of its nature. In this context, we can say that the equivalent of the power, which is regarded as necessary for the formation of human acts by the theologians, is the movement system in today's science. The spirit/mental that scholars regard as a structure of power for the occurrence of human action can be regarded as the electrical activity that activates muscles when considered within the framework of the movement system of today's science. It is seen that Kalam scholars emphasize physical competence in their definitions of power as well. At this point, Ash'arians defined the power as the soundness of organs, Mu’tazila expressed it as the presence of organs and their being away from disasters, and the Mâturîdîs stated it as the organs being healthy. With these definitions, Kalam scholars mean that a person should also be physically competent to make a movement. The structures scientifically accepted as biological and physical competence in the movement system are the skeletal system, muscles and nervous system. Therefore, we can say that the strength of the physical fitness/well-being emphasized in the definition of power by theologians corresponds scientifically to the skeletal system, muscles and nervous system. One of the issues that Kalam scholars discuss about power is the issue of the accident of power. The reason why they describe power as an accident is to emphasize its impermanence and to show that it was created by Allah. So, in modern science, electrical activity must occur in the brain in order for human organs to move. The occurrence of this electrical activity is independent of the human being. The fact that electrical activity occurs independently from human beings shows that it conforms to Kalam scholars’ definition of the accident. As a result, we can say that the theory of power created by scholars for human movement has a counterpart in the movement system put forward by today's science. (shrink)

Human actions have been one of the most discussed topics in the science of kalām since the first centuries of Hijra. Many scholars from different schools of kalām have tried to solve this problem. Efforts to solve the problem have brought different views. In this framework, three main views emerged Jabrī, Qadarī/Muʿtazilī and Salafī/Sunnī. The views of Islamic philosophers were added to these and this number was increased to four. Nevertheless, Sunnī scholars, who agree on the basic propositions, disagreed on (...) the nature of kasb. While there are differences of opinion between Ashʿarī and Māturīdī schools, there are also those who put forward different views among scholars belonging to the same school. Abū Bakr al-Bāqillānī (d. 403/1013), Abū Isḥāq al-Isfarāyīnī (d. 418/1027) and Juwaynī (d. 478/1085), Sadr al- Shrīʿa (d. 747/1346) and Ibn al-Humām (d. 861/1457) are the most obvious examples of this. These views on human actions have been mentioned in their works by scholars of kalām. One of these scholars is Gelenbevî Ismāʿil (d. 1205/1791). In this article, the views on human actions will be examined in the context of Gelenbevî’s work named Ḥāshiya ʿalā Sharḥ al ʿAqāʾid al ʿAḍudiyya. Gelenbevî makes concise or detailed explanations about the views mentioned in his work with the exception of Ibn al-Humām. In addition, he also mentions the views of al-Ghazālī (d. 505/1111). While Gelenbevî mentions these views and the discussions that took place around them, He makes use of his works Ījī’s (d. 756/1355) named Mawāqif, Taftāzānī’s (d. 792/1390) Sharḥ al Maqāṣ̣ıd and Jurjānī’s (d. 816/1413) Sharḥ al - Mawāqif. Gelenbevî states that Ashʿari’s view is middle jabr (jabr al muṭavaṣṣıṭ) and even he is accused of being pure jabr (jabr al- maḫẓ). Based on the concept of partial will (al-irādah al-juzʾiyyah), he says that the views of Bāqillānī and Māturīdī school are the same and states that this view is more successful than Ashʿari’s in explaining human responsibility. This thought indicates that he is closer to the Māturīdī view of human actions than to Ashʿarī. He points out that Isfarāyīnī’s views are open to criticism in some respects. He implicitly states that he does not agree with the idea that Juwayni agrees with the Islamic philosophers. Rather than Muʿtazila’s views, it focuses on whether their views and the views of Islamic philosophers are the same. (shrink)

İnsanın dış dünyadan bilgiyi elde etme şekli tarih boyunca tüm çağlarda ve toplumlarda insanların üzerinde düşündükleri bir olgu olmuştur. Düşünürler bunun için çeşitli iddialar ileri sürmüşlerdir. Bu iddialardan biri, bilginin kaynağının kalp olduğudur. Kalp ise duygu kavramıyla ilişkilendirilmiş ve bilginin kaynağı bu şekilde duygu temelli açıklanmaya çalışılmıştır. Duygu ise ‘sezgisel bir yetenek’ olarak tanımlanmış ve duygunun sezgiyle ilişkisine vurgu yapılmıştır. Antik Yunan’da Homeros ve Sokrat öncesi düşünürler ve Aristoteles düşünmenin ve bilincin merkezi olarak kalbi kabul etmiştir. Eski Mısır medeniyetinde de (...) kalp ön plandadır ve ölen firavunların kalbi çıkarılarak özel bir kâsede muhafaza edilmiştir. Kutsal kitaplarda bilgi verici bir organ olarak kalbe vurgu yapılmıştır. İbn Sina ve Farabi, Aristoteles’ten etkilendikleri için kalbe ağırlık veren açıklamalar yapmıştır. İbn Sina, kalbin beyne önceliği olduğunu söyler: “Kalbin duyusu, özellikle de dokunmanın duyusu, bizatihi beynin duyusundan daha büyüktür. Bu yüzden de kalbin ağrılarına tahammül edilemez.. Sonuç olarak kalp kendisinden güçlerin beyne feyezan ettiği ilk ilkedir. Bu güçlerin bazılarının fiilleri de beyinde ve beynin parçalarında tamam olur.” . (shrink)

Makalede İlâhî vahyin insanın ontolojik gerçekliğini göz ardı etmediğini, ontolojik gerçekliği üzerinden insanlara mesaj verdiği konusu ele alınmıştır. Bu durum, rüya ve şeriatlerin farklılığıyla ispat edilmeye, bu fikre temayül gösteren ancak Kur’ân hakkında olumsuz bir argüman olarak kullanan Montgomery Watt gibi müsteşriklere de cevap verilmeye çalışılmıştır. Bu yapılırken ilk önce bilinçaltının anlaşılması hususunda bazı örnekler verilmiş sonra rüya sembollerinde baskın olan kültürel unsurlara temas edilmiştir. Rüyalardaki sembollerin şekillenmesinde mantıksal bağı irdeleyen İslam ulemasının açıklamalarına ve rüya tevillerine de yer verilmiştir. Bu (...) yorum ve tevillerden anlaşıldığı kadarıyla insanlarda ortak görülen sembollerin Jung’un arketip, İslam ulemasının ise zihinsel kalıp ve manaların elbisesi dediği bir nevi kültürün kodlarından oluşan bilinçaltı alfabesi tarafından formlaştığı anlaşılmaktadır. Dini değer ve ifadeler Müslüman kültürde en dominant öğeler olduğundan Müslüman yorumcular genelde rüya sembollerini Kur’an ve hadisteki sözler veya bu sembolleri çağrıştıran ifadelerle yorumlamaya çalışmışlardır. Bu mantıktan hareketle tefsirde büyük problem olarak görülen Hz. İbrahim’in, oğlu İsmail’i kurban etme olayı ele alınmış ve nasıl anlaşılmasının gerektiği üzerinde durulmuştur. Bunun, baskın kültür altında sembolleşen bir rüya olduğu ve İsrail Oğullarına ‘Bakar’ kesme emriyle toplumun yanlış algısının değiştirilmesinin amaçlanması gibi çocukların tanrılara kurban edildiği ortamdaki yanlışlığın giderilmesi, kurban ritüelini tebdil edilmesinin amaçlandığı ifade edilmiştir. Daha sonra şeriat-ontolojik gerçeklik ilişkisi irdelenmiş, dinde bütün insanların ortak fıtratının esas alındığı ve bundan dolayı dinin bütün insanlar için değişmeyen bir olgu, şeriatlerin ise kültürün baskın olduğu ve dolayısıyla bir yönüyle ilişki içinde olduğu toplumsal bilinçaltı olduğu vurgulanmıştır. Kur’ân’da, dinin temel prensipleri ve resullerin üzerine birleştikleri kapsamlı şeriat kanunları dile getirilmiştir. Genel hatlarıyla din, Allah’ın varlıkları üzerine yarattığı (insanın tabiatının kolektif değişmezliğine dayalı) ve bütün mahlûkata sevimli geleni, marufu emretmeyi, münkerden nehyi, temiz şeyleri helal eden, zararlı olan şeyleri haramı eden emirleri içermektedir. İslam ulemasına göre bütün semavi dinlerde esas olan Allah’a, meleklerine, resullerine, kitaplarına ve ahiret gününe iman etmek, insanın yaptığı takdirde Müslüman olacağı fiilleri işlemektir. Bu iman da doğal olarak dünyadan yüz çevirmeyi, ahirete yönelmeyi, güzel ahlakı edinmeyi ve kötü ahlaktan da kaçınmayı gerektirir. Ancak şeriatlar ise birbirinden farklılık gösterebilir. Çünkü şeriatlar dinin indiği toplumun hallerini ve maslahatlarını esas aldığından değişiklik arz eder. Şeriatların farklılaşmasında toplumsal bilinçaltının göz ardı edilmediğini göstermek bağlamında Kur’ân’dan örnekler verilmek suretiyle savunulan tez ispat edilmeye çalışılmıştır. Bunlardan birisi, Kur’ân’da Arapların ortak duygularının esas alınması, kültürel bazı unsurların kullanılması, bir diğeri de yabancı isimlerin Arapların ifade ettiği şekliyle, ümmi anlayışa uygun kullanılmasıdır. Ayrıca bu konuda bazı helal yiyeceklerin Yahudilere haram kılınması ve diğer şeriatlerde yer alan bazı farklılıklar üzerinde durulmuştur. Helal yiyeceklerin haram kılınması konusunda Hz. Yakub’un yakalandığı ağır hastalıktan iyileştiği takdirde sevdiği yiyecekleri yememeyi nezretmesi, buna bağlı olarak iyileşince deve eti ve sütünü yiyip içmemesi, daha sonra çocukları ve ümmetinin de bu yiyeceklerden uzak durması sonucunda Tevrat’ta bunların haram kılınması örneği üzerinde durulmuştur. Bu örnek, şeriatlerin farklılaşmasının nedeninin bir şeye karşı tavrın toplumsal bir alışkanlık halini almasının sonucu olduğu ifade edilmiştir. Nitekim teravih namazının Müslümanlarca toplu kılınması ve buna devam edilmesi durumunda farz kılınır endişesiyle evlerinde kılmalarını tavsiye eden Allah Resulünün endişesinin de bunu pekiştirdiği dile getirilmiştir. Diğer şeriatlerde bazı farklılıklar konusunda ise orucun öncekilere farz kılınmasına rağmen keyfiyetinin farklı olması üzerinde durulmuştur. Aynı şekilde namaz, zekât ve haccın semavî dinlerinin hepsinde olmasına rağmen keyfiyetinin değiştiği örneklerle izah edilmiştir. Bu doğrultuda milletlerin yaşam tarzlarının ve kültürünün dolayısıyla toplumsal bilinçaltı şeriatlerin farklılığında gözönüne alındığı ifade edilmiştir. Nitekim İsâ peygambere tabi olanların kendilerine emredilmemekle birlikte Allah’ın rızasını elde etmek için ruhbanlığı kendilerine farz kılmaları ve buna devam etmeleri karşısında Allah’ın buna itibar ederek, ruhbanlıkta bulunanlara ücretlerini verdiğini ifade etmesi de bu durumu pekiştirmektedir. Sonuç olarak din ve dine taalluk eden her şeyin insanlığın ortak fıtratını esas aldığını, şeriatten şeriate değişiklik gösteren unsurların da kültürel ve bir yönüyle toplumsal bilinçaltıyla ilgili olan hususlar olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. (shrink)

İslam inancının “aslü’l-usûlü”nü teşkil eden ilâhiyât bahsi, kelâm ilminin en önemli ve karmaşık konularındandır. İlk dönemlerden itibaren Allah’ın zatı, sıfatları ve fiilleri başta olmak üzere ulûhiyet meselelerine dair farklı görüşler ileri sürülmüş ve mühim düşünce ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Sünnî kelâmı tesis edenlerden biri olan Ebû Mansûr el-Mâtürîdî de ilâhiyât alanına giren bu hususlarda geniş bir perspektifle özgün fikirler ortaya koymuştur. Mâtürîdî, Allah’ın zâtı ve sıfatları alanına giren mevzularda büyük ölçüde nakle bağlı kalmış, te’vilde bulunması gerektiğinde de özellikle “Allah’tan teşbihin (...) nefyi” hususuna ayrı bir önem vermiştir. O, Allah’ın evrendeki tasarruflarını ifade eden ilahî fiiller konusunda ise sık sık ilahî hikmete vurguda bulunmuş ve Allah’ın kâinatı yaratma amacı gibi insan idrakini aşan hususlarda mutlaka derin ilahî hikmetlerin bulunduğunu bilmemiz gerektiğini belirtmiştir. Bu çalışmada ulûhiyet meselelerinden olan rü’yetullah, Allah’ın arşa istivâsı, Allah’ın kâinatı yaratma amacı, Allah’ın zararlı nesneleri ve şerri yaratmasının hikmeti ve Allah’ın mekânla sınırlandırılamayacağı konularına dair İmam Mâtürîdî’nin yaklaşımlarına yer verilecektir. (shrink)

In this paper we aim to offer a balanced argument to motivate (re)thinking about the mental illness clause within the insanity defence. This is the clause that states that mental illness should have a relevant causal or explanatory role for the presence of the incapacities or limited capacities that are covered by this defence. We offer three main considerations showing the important legal and epistemological roles that the mental illness clause plays in the evaluation of legal responsibility. Although we acknowledge (...) that these advantages could be preserved without having this clause explicitly stated in the law, we resist proposals that deny the importance of mental illness in exculpation. We argue, thus, that any attempt at removing the mental illness clause from legal formulations of the insanity defence should offer alternative ways of keeping in place these advantages. (shrink)

Susan Wolf objects to the Real Self View (RSV) of moral responsibility that it is insufficient, that even if one’s actions are expressions of one’s deepest or “real” self, one might still not be morally responsible for one’s actions. As a counterexample to the RSV, Wolf offers the case of JoJo, the son of a dictator, who endorses his father’s (evil) values, but who is insane and is thus not responsible for his actions. Wolf’s data for this conclusion derives from (...) what she takes to be our “pretheoretic intuitions” about JoJo. As it turns out, though, experimental data on actual pretheoretic intuitions does not seem to support Wolf’s claim. In this paper, we present such data and argue that, at least with respect to this particular objection, the RSV can survive Wolf’s attack intact. (shrink)

This chapter argues that a successful plea of legal insanity ought to rest upon proof that a criminal act is causally related to symptoms of a mental disorder. Diagnosis of a mental disorder can signal to the court that the defendant had very little control over relevant moral ignorance or incompetence. Must we draw the same conclusion for defendants who lack moral knowledge due to miseducation or other extreme environmental conditions, unrelated to a mental disorder? Adults who were brainwashed as (...) children, for example, might seem “insane” due to their lack of moral knowledge. However, since legal culpability rests on the capacity to understand the criminal law’s moral demands, to reflect on these demands across time, and to control one’s behavior in light of them, simple ignorance of morality's demands does not excuse. (shrink)

800x600 In our book _Global Insanity_ we argued that the existential predicament faced by humanity is a predictable consequence of Western Enlightenment thinking and the resulting world model, whose ascendance with the Industrial Revolution entrained development of the global consumer Economy that is destroying the biosphere. This situation extends from a dominant mindset based on the philosophy of reductionism. The problem was recognized and characterized by Robert M. Hutchins. In 1985, Hutchins ideas were discussed by Robert Rosen in Chapter 1 (...) of _Anticipatory Systems: Philosophical, Mathematical & Methodological Foundations_._ _Building on Hutchins' ideas, Rosen laid the foundation for an entire new, non-reductionist paradigm, which he called "complexity theory". This new paradigm is what we are further developing here. One has to recognize that a paradigm shift is needed to overcome the entrenched mindset and world model that reductionism has created. Here we explore the myriad interconnected ways-psychological, social, cultural, political, and technological-that the Western world model and consumer economy works as a complex system to thwart, neutralize, or co-opt for its own ends any effort to bring about the kind of radical change that is needed to avert global ecological catastrophe and societal collapse. This resistance to change stems from the need, inherent in the Western model, to continually grow the consumer economy. The media's continued portrayal of consumptive economic growth as a good thing, the widely held belief that the Economy is paramount, and current political and technological trends all manifest the system's active resistance to change. From the perspective of the mature economic system, any work that does not serve to grow the Economy is counterproductive, and viewed as unnecessary, a luxury, or subversive. The potential for real change is thus inversely related to the viability of the Economy, which will eventually decline as the system develops into senescence. To the extent that the fragile metastability of senescence affords opportunity for radical change, economic decline can be viewed as a hopeful sign. But taking maximum advantage of that opportunity will be extraordinarily difficult, as it will require widespread recognition of the problem, major voluntary sacrifice by the relatively large numbers of people who still benefit from the system, and concerted "grassroots" efforts. It can be expected that the system will resist those efforts until the end, becoming increasingly reliant on media-enabled distraction and divisive politics, as well as violent coercion, to maintain itself. Investment in education and science is widely touted as necessary for improving our situation, but this is misguided as long as the educational system and scientific enterprise continue to work in collusion with the larger system, as they currently do. Until the reductionist mindset and world model that drives the system is effectively challenged, there can be little hope for the kind of change needed to avert the catastrophic collapse of civilization. Normal 0 false false false EN-AU X-NONE X-NONE MicrosoftInternetExplorer4. (shrink)

In this chapter we will argue that the capacities necessary to moral and legal agency can be understood as executive functions in the brain. Executive functions underwrite both the cognitive and volitional capacities that give agents a fair opportunity to avoid wrongdoing: to recognize their acts as immoral and/or illegal, and to act or refrain from acting based upon this recognition. When a person’s mental illness is serious enough to cause severe disruption of executive functions, she is very likely to (...) lack substantial capacities necessary to be law-abiding. Our analysis supports the Model Penal Code test for legal insanity over the traditional M’Naghten test, because the Model Penal Code test allows either severely diminished cognitive or volitional capacities to warrant an excuse to criminal culpability. We will provide a nuanced account of the ways in which mental illness can erode executive function, as well as an explanation as to why severe diminishment of executive functions caused by mental illness, but not some other causes, is exculpatory. (shrink)

We explicate and evaluate arguments both for and against the insanity defense itself, different versions of the insanity defense (M'Naghten, Model Penal Code, and Durham (or Product)), the Irresistible Impulse rule, and various reform proposals.

Is insanity a myth? Does it exist merely to keep psychiatrists in business? In Insanity: The Idea and Its Consequences, Dr. Szasz challenges the way both science and society define insanity; in the process, he helps us better understand this often misunderstood condition. Dr. Szasz presents a carefully crafted account of the insanity concept and shows how it relates to and differs from three closely allied ideas—bodily illness, social deviance, and the sick role.

The question of whether psychopaths are criminally and morally responsible has generated significant controversy in the literature. In this paper, we discuss what relevance a psychopathy diagnosis has for criminal responsibility. It has been argued that figuring out whether psychopathy is a mental illness is of fundamental importance, because it is a precondition for psychopaths’ eligibility to be excused via the legal insanity defense. But even if psychopathy counts as a mental illness, this alone is not sufficient to show the (...) insanity defense is applicable; it must also be shown that, as a result of the illness, specific deficits in moral understanding or control are present. In this paper, we show that a diagnosis of psychopathy will generally not indicate that a defendant is eligible for an insanity defense. This is because the group of individuals subsumed under the diagnosis is so heterogeneous that while some psychopaths do show significant impairments in affect and control which may impact on their responsibility, many psychopaths are not incapacitated in a way relevant to responsibility. (shrink)

In The Rules of Insanity, Carl Elliott draws on philosophy and psychiatry to develop a conceptual framework for judging the moral responsibility of mentally ill offenders. Arguing that there is little useful that can be said about the responsibility of mentally ill offenders in general, Elliott looks at specific mental illnesses in detail; among them schizophrenia, manic-depressive disorders, psychosexual disorders such as exhibitionism and voyeurism, personality disorders, and impulse control disorders such as kleptomania and pyromania. He takes a particularly hard (...) look at the psychopath or sociopath, who many have argued is incapable of understanding morality. Making extensive use of psychiatric case histories, Elliott explores the various ways in which mental illness can affect a person's intentions and thus excuse him or her from moral responsibility. (shrink)

This is a book about the role that psychological impairment should play in a theory of criminal liability. Criminal guilt in the Anglo-American legal tradition requires both that the defendant committed some proscribed act and did so with intent, knowledge, or recklessness. The second requirement corresponds to the intuitive idea that people should not be punished for something they did not do 'on purpose' or if they 'did not realize what they were doing'. Unlike many works in this area, this (...) book addresses the automatism and insanity defences by examining the types of functional impairment that typical candidates for these defences actually suffer. What emerges is a much wider conceptual framework that allows us to understand the significance of psychological states and processes for the attribution of criminal responsibility in a manner that is logically coherent, morally defensible, and consistent with research in psychopathology. (shrink)

Unlike the criminal law, tort law does not recognize insanity as an answer to liability. The fact that a defendant was insane at the time of his impugned conduct is essentially ignored by tort law's liability rules. It will be argued that this situation is unsatisfactory. A person should not incur liability in tort in respect of acts committed while insane. This result should be realized by providing for a generally applicable affirmative defence of insanity.

The traditional legal verdict of not guilty by reason of insanity as well as the more recent verdict of guilty but mentally ill rest on often unquestioned epistemological assumptions about human behavior and its causes, unjustified reliance on forensic psychiatrists, and questionable, if not deplorable ethical standards. This paper offers a critique of legal perspectives on insanity, historical and current, based on the altermative epistemological and ethical assumptions of Thomas S. Szasz. In addition, we examine Szasz''s unique rhetorical analysis of (...) mental illness and its implications for forensic psychiatry. (shrink)

Erken modern Avrupa'nın seçkin bir tarihçisi olarak uzun kariyerine dayanan John Miles Headley, yakın zamanda bakışlarını Avrupa'nın daha geniş dünyadaki etkisine çevirdi. “Dünyanın Avrupalılaşması” adlı kitabında Headley, Avrupa değerlerinin - özellikle insan hakları ve demokrasinin - benzersizliği konusunda ısrarcı bir açıklama yapıyor ve bu değerlerin Avrupa'nın daha geniş dünyaya en değerli armağanları olduğunu savunuyor. Avrupa halklarının dikkate değer entelektüel ve kültürel başarılarını küçültmeye çalışmadan, bu sunum Avrupa ve daha geniş dünya arasındaki ilişkilere daha incelikli bir bakış açısı önerecektir. İnsan (...) hakları ve demokrasi, farklı zamanlarda farklı bağlamlarda farklı insanlar için farklı şeyler ifade eder ve aslında Avrupa dışındaki toplumlarda her ikisinin de sayısız ifadesi vardır. Dahası, Avrupalı insan hakları ve demokrasi teorisyenleri Avrupa'nın ötesindeki toplumlardan da etkilendiler. Bu bağlamda dünyanın Avrupalılaşmasının ikna edici bir fikir olması, ancak Avrupa'nın önceden küreselleşmesi sebebiyle mümkündür. (shrink)

This book examines core issues related to legal insanity, integrating perspectives from psychiatry, law, and ethics. Various criteria for insanity are analyzed and recommendations for forensic psychiatric and legal practice are offered. Many legal systems have an insanity defense, in one form or another. Still, it remains unclear exactly when and why mental disorders affect a person’s moral or criminal responsibility. Questions addressed in this book include: Why should insanity be a component of our legal system? What should be the (...) criteria for an insanity defense? What would be the reasons for abolishing it? Who should bear the burden of proof? Furthermore, the book discusses the impact neurosciences may have on psychiatric and psychological evaluations of defendants as well as on legal decisions about insanity. (shrink)

We often hear the term “dignity” in our age. Especially in societies with multicultural and multi-faith, peace, respect, tolerance and human rights ideas are associated with human precious beings. However, understanding what dignity is and which rights it includes are difficult. Because human dignity has social, philosophical, theological and legal dimensions in which its content changes in historical process. Dignity is a term discussed in western societies and has a place in international contexts. That’s why the emphasis is on its (...) naming in western thought and conceptualization types. The definitions of term in terms of legal, moral and cultural are analyzed. This analysis shows it is described as classical and modern with different meanings. It is thought that perceiving the term as classical far from modern meaning results from monotheistic religions. But it is also expected that these religions contribute to social peace. Therefore, in order to understand the monotheistic religions’ attitude towards human and human rights, Holy Scriptures should be reviewed. Analyzing the dignity in Holy Scriptures is out of our studies. Our purpose is to discuss how Islamic attitude towards this term should be in accordance with understanding types of the term. (shrink)

In this article I argue that insanity defences such as M’Nagten should be abolished in favour of a defence of failed agency. It is not insanity per se, or any other empirical condition, which constitutes the moral reason for exculpation. Rather, we should first recognize the conditions for being a responsible moral agent. These include some capacity to direct and control one’s behavior, a non-delusional component, and the capacity to recognize that one’s behavior is expressive of what they have reason (...) to be doing. When either of these fail in a case involving alleged criminal behavior the defence of failed agency may be appealed to. There may be many causes, including and besides insanity, that give rise to use of the defence of failed agency. (shrink)

How close is spirituality to psychosis? Covering the interrelation of psychosis and spirituality from a number of angles, _Insanity and Divinity_ will generate dialogue and discussion, aid critical reflection and stimulate creative approaches to clinical work for those interested in the connections between religious studies, psychoanalysis, anthropology and hagiography. Bringing together an international range of contributors and covering many different types of religious experience, this book presents its theme in three parts: Psychoanalysis, belief and mysticism Anthropology, history and hagiography Psychology, (...) psychosis and religious experience. Each section includes discussion of the hinterland between madness and religious experience from the perspective of a number of religions, autobiographical accounts of those who have experienced a psychosis in which spirituality played a key part and a comprehensive review of the position of psychology research into the meaning and function of spirituality in relation to the psychoses. Insightful, enlightening and wide-ranging, _Insanity and Divinity_ is ideal for clinicians, academics and chaplains working in clinical settings. (shrink)

This paper attempts to set forth, in the context of Anglo-U.S. criminal law, the meaning of the concept of insanity, its necessary relation to absence of responsibility, and its bearing on some relevant psychiatric concepts and legal controversies. Irrationality is a distinctive and necessary (but not sufficient) condition for insanity. Irrationality consists in failure even to grasp the relevance of what is 'essentially' relevant. To that extent there obviously can be no responsibility. A mental makeup which renders one (who would (...) not normally be so) substantially incapable of rational conduct constitutes insanity, and in that respect renders the person non-responsible. Much more broadly and roughly speaking, the mind that is ill is the mind that is irrational (and hence in that respect non-responsible). (shrink)

Book reviewed in this article: Madness and the Criminal Law. By Norval Morris. The Insanity Plea: The Uses and Abuses of the Insanity Defense. By William J. Winslade and Judith Wilson Ross.

The McNaughton Rules, which are used when someone pleads insanity at the time of a homicide, are out of date and unsatisfactory. Suggestions have been made about how the insanity defence can be reformulated. The preference of a defence of diminished responsibility means abandoning an ancient and humane principle of not convicting those who are so mentally disordered as not to be responsible for their actions. There is a need for Parliament to consider changes to the law both to prevent (...) the mentally disordered being sent to prison inappropriately, and because the Mental Health Act 1983 has not taken account of rare cases where an offender such as an epileptic might be found legally insane but not mentally disordered. (shrink)

Throughout its history, the insanity defense specifically and the more general concept of mental defect or incompetence have been grounded in the assumption that those people fit for the rule of law are able to give and to comprehend reasons for their actions. This chapter traces the evolution of perspectives on the nature of mental illness and the manner in which cultural and extra-scientific influences have shaped perspectives. These perspectives are most saliently expressed in statutory provisions and relevant case law (...) summarized here and covering historical developments from ancient Greece and Rome to the present. Significant interactions between law and psychiatry are further highlighted and informed by core and controversial philosophical assumptions. Attention is given to differences between juridical and medical conceptions of responsibility. (shrink)

The insanity defense presents many difficult questions for the legal system. It attracts attention beyond its practical significance (it is seldom used successfully) because it goes to the heart of the concept of legal responsibility. “Not guilty by reason of insanity” generally requires that as a result of mental illness the defendant was unable to distinguish right from wrong at the time of the crime. The many difficult and complex questions presented by the insanity defense have led some in the (...) legal community to hope that neuroscience might help resolve some of these problems, but that hope is not likely to be realized. (shrink)

Düşünce tarihi boyunca ilk insanın nasıl var olduğu ve varlığının anlamı zihinleri hep meşgul etmiştir. İnsanın nasıl ve niçin yaratıldığı konusu varlığını anlamlı kılma açısından insan için hayati öneme sahiptir. Bu bağlamda en eski uygarlıklarda yaratılışa dair anlatıların olduğunu görmekteyiz. Çeşitli kültür ve coğrafyalarda toplumsal zihnin inşa ettiği bu yaratılış mitoslarında farklılıklar olduğu gibi benzer noktalar da tespit etmek mümkündür. İlahî dinlerde de ilk insanın yaratılış anlatıları ayrı bir önemi haizdir. Bu çalışmada mitolojilerle ilahî dinlerin yaratılış anlatıları arasındaki benzerliklerin ortaya (...) konması ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada yöntem olarak öncelikle Sümer, Babil, İran ve Türk mitolojilerindeki yaratılış anlatıları incelenmiş daha sonra Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslamiyet’te ilk insanın yaratılışı ortaya konarak benzerlikler tespit edilmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Sümer, Babil, İran ve Türk mitolojilerinde ilk insanın yaratılışında kullanılan en temel maddenin toprak olduğu görülmektedir. Bazı mitolojilerde toprakla birlikte tanrılara ait kan ve gözyaşı insanın yaratılışında hammadde olmuştur. İlahî dinlerde de ilk insan topraktan yaratılmış ve ona Tanrı tarafından ruh üflenmiştir. Hem mitolojilerde hem de dinlerde ilk insanın yaratılış gayesi en genel anlamda Tanrı’ya ya da tanrılara hizmet etmektir. Mitolojilerle ilahî dinlerin yaratılış anlatıları arasındaki benzerlikleri Allah’ın her topluma elçiler göndermesi dolayısıyla aynı kaynaktan bilgilendirilmiş olması gerçeğiyle açıklamak mümkün görünmektedir. (shrink)

İnsanın yaratılması, dünyaya gönderilmesi ve iradesiyle birlikte sorumlu kılınması âlemde mevcut iyilik ve kötülüğü anlama ve anlamlandırma çabasını da kapsamaktadır. Bu açıdan âlemde iyilik ve kötülük meselesi ile ilintili olarak insanın ne olduğu ya da insanın iyilik ve kötülük vasıflarını barındırmasının ne anlama geldiği ilâhî dinlerin de sorduğu ortak sorulardandır. Dînî disiplinler içerisinde insanın ne olduğu, iyi ve kötü eylemleri bir mesele olarak Hâlık-mahlûk ilişkisi açısından tasavvufun da konusu olmuştur ve Mevlânâ da (öl. 672/1273) eserlerinde insanın iyi ve kötü vasıflarını, (...) bir yandan insanın seçkinliği bir yandan özgürlüğü ve sorumluluğu bağlamında irdeleyen bir mutasavvıf olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu düşünme biçimi aynı zamanda onun Tanrı, âlem, aşk, âşık, mâşuk, hayat, ölüm insanın iradesi gibi konularını da kapsayan bir yaklaşımdır. Dolayısıyla insandan bahsetmek bazen doğrudan bazen de dolaylı olarak birbiriyle ilintili farklı meseleleri de konu edinmeyi zorunlu kılmaktadır. Bununla birlikte insanın irade edebilmesi onun bir takım yerilen ve övülen vasıfları da kendinde barındıran bir varlık olduğu anlamına gelmektedir. Çünkü temyiz edebilmek iyilik ile kötülüğün birlikte var olması anlamına gelmekte olup kötülüğün de iyilikle birlikte konu edilmesini gerektirir. Bu durumda insanın seçkinliği ile onun kötülüğe olan meyli ya da kötülüğü tercih etmesi nasıl açıklanabilir? Âlemde sadece iyiliğin değil kötülüğün de mevcut olması yanında insana irade ve ihtiyar verilmesi bir lütuf olarak tasavvur edilebilir mi? Mevlânâ’nın düşüncesinde iyilik ve kötülük ya da âlemde iyilik ve kötülüğün mevcudiyeti ne anlama gelmektedir? Bu makalede insanın yaratılışı, irâdî eylemleri ve âlemde iyilik-kötülük meselesi rahmet kavramı etrafında teklif, irade ve sorumluluk açısından irdelenmekte; söz konusu meseleler Mevlânâ’nın Mesnevî’si başta olmak üzere Fîhi Mâ Fîh isimli eserleri bağlamında analiz edilmektedir. Sonuç itibariyle Mevlânâ insanın ve âlemin yaratılmasını rahmet ve lütuf olarak görürken insana irade verilmesini de onun seçkin kılınması olarak yorumlamaktadır. Bu seçkinlik ilk olarak Hakk’ı bilmeye ve insanın Hakk’a karşı sorumlu kılınmasına mâtuftur. Nitekim iyilik ve kötülük ya da hastalık ve şifa gibi zıtları barındıran bu kesret âlemi zıddı olmayan bir varlık olarak Yaratıcı’ya işaret etmektedir. Böylelikle Mevlânâ bir yandan âlemdeki delil ve işaretleri Hakk’ın kudret ve rahmetine tevdi ederken bir yandan da âlemde mevcut iyilik ve kötülüğü insanın iradesiyle bağlantılı olarak anlamlandırmaya çalışır. (shrink)

The subject of the paper is the moral aspect of interpretations of dejectedness and insanity in the treatises Abhidharmakośa-bhāṣya by Vasubandhu and Sphuṭārtha-abhidharmakośa-vyākhyā by Yaśomitra. Buddhist interpretation of these phenomena is based on the canonical postulate that only corporeal suffering is a karmic retribution. Dejectedness is treated by Buddhist exegetics as a peculiar trait of imagination manifesting in the moment of mental construction of evil projective situations. Dejectedness can be good and evil dependent on personal moral position. Good dejectedness is (...) repentance for an undone good deed or sin done. Opposite to it is evil dejectedness. Insanity is treated as destruction of predicative and mnestic functions of consciousness. This mental suffering is determined by karma in cases when attempts to destroy others consciousness had place in the past. Karmic retribution in these cases is corporeal suffering, or disbalance of gross elements, and insanity is the consequence of this disbalance. (shrink)