Ercan Çelik, Çocuk, Suç ve Din İlişkisi isimli kitabında sosyolojik bir olgu olarak tanımladığı “suç olgusu” ile toplumun bir parçası olan çocuk ögesi arasındaki ilişkiyi incelerken dinin muhtemel fonksiyonlarına odaklanmaktadır. Yazar bunu gerçekleştirirken “suç” ve “suçluluk” kavramlarının muhtevasına değindikten sonra “suç ve suç olgusuna dair muhtelif teorileri okuyucunun bilgisine sunmaktadır. Ardından, suç olgusunun toplumsal çerçevesini irdeleyip özellikle “çocuk suçlular” veya “suça sürüklenen çocuklar” özelinde çocukların “suçlu mu” yoksa “suça itilmiş/sürüklenmiş mi” oldukları sorgulanmaktadır. Cezaevinde çocuk suçlular ile (...) yapmış olduğu mülakatlara yer vererek, çocukların dindarlık düzeyleri ile suç arasındaki korelâsyona dikkat çekerek suçun oluşumunda dinin caydırıcı rolüne dair bulgular paylaşmaktadır. (shrink)

Çocuk evliliği, tarih boyunca farklı toplumlarda bilinen ve uygulanan sosyal bir olgu olsa da son zamanlarda, modern duyarlılıkları giderek daha fazla rahatsız eden bir hal almıştır. Son iki asır öncesine kadar, Avrupa hukuki düşüncesinde çocuklar yargı önünde farklı bir muamele görmelerine imkan veren istisnai bir statüye sahip değildi. Diğer taraftan, İslam hukukunun çocuklara, özel bir hukuki statü kazandırma konusunda bazı öncü adımlar attığını söyleyebiliriz. Nitekim, en eski İslam hukuku kitaplarının bile, insanın fiziksel ve zihinsel gelişim aşamalarına ve her bir (...) aşamada ortaya çıkan hukuki hükümlere dair son derece teknik ayrıntılarla dolu olduğunu görebiliriz. Ancak çocuk hakları konusundaki bu erken farkındalığa rağmen, çocuk evliliği olgusu hem İslam toplumlarında hem de İslam hukukunda kendini gösterebilmiştir. Çünkü, İslam çocuk hukuku, ilk ortaya çıktığı dönemin kültürel şartlarından ciddi şekilde etkilenmiştir. Üstelik bu kültürel şartlar, İslam dünyası boyunca İslam çocuk hukukunun temel zemini olma işlevini sürdüre gelmiştir. Bu çalışma, alimlerin çocuk evliliğini delillendirmek üzere yapageldikleri bazı aşırı yorumları ortaya koymaya ve konuyla ilgili âyetleri metinsel bağlamıyla daha uyumlu bir şekilde okumaya çalışmaktadır.Özet: Her bağlam için geçerli olabilecek, standart bir çocuk tanımı yapmak göründüğünden daha güçtür. Bu nedenle çocuk araştırmaları sahasında çalışan akademisyenlerin, muhtelif sosyal disiplinler tarafından yapılacak herhangi bir çocuk tarifi konusunda memnuniyetsizlik içinde olması doğaldır. Diğer yandan, İslam hukukunda baştan beri ayrıntılı bir çocuk hukuku teorisi mevcuttur. İslam hukuk düşüncesinde, insanlar doğum ile yetişkinlik arasındaki gelişim döneminde üç aşamadan geçerler: Çocukluk (küçüklük), buluğ ve rüşt. Bütün fıkıh mezhepleri, insanın doğumu ile ergenliği arasındaki dönemde küçük çocuk sayılacağı kanaatindedirler. Bu çocukların mallarının en iyi şekilde idare edilebilmesi için yasal temsilcileri bulunmak zorundadır. Fakîhler çocuğun velisinin, özellikle de baba veya baba tarafından dedenin, velâyeti altındaki küçük çocuklar üzerinde mücbir bir yetkisi olduğu (velâyet-i mücbire) konusunda geniş bir fikir birliğine sahiptirler. Buna göre veliler, velâyetleri altında bulunan çocukları uygun gördükleri kişilerle evlendirme yetkisine de sahiptirler. Fakat zaman zaman beşik kertmesi olarak da anılan bu uygulama bir ön sözleşmeden ibarettir. Yani bu sözleşme doğrudan doğruya fiziksel boyutları da olan müşterek bir evlilik hayatını meşru kılmamaktadır. Çünkü cinsel hayatın ancak buluğdan sonra gerçekleşmesi ön görülmektedir. Modernite öncesi İslam tarihi boyunca, İbn Şubrume (ö. 144/761), Ebû Bekr el-Esamm (ö. 200/816) ve Osman el-Bettî (ö. 143/760) gibi bir kaç fakih dışında küçük çocukların evlenmesine kategorik olarak karşı çıkan kimselere pek rast gelinmemektedir.Hanefi mezhebinde, herhangi bir zihinsel özrü olmaksızın buluğa eren erkek ve kız çocuklar evlilik konusunda mücbir velâyetin kapsamı dışına çıkarlar. Bu, evlilik sözleşmelerini bizzat gerçekleştirebilecekleri anlamına gelmektedir. Fakat veli, uygunsuz bulduğu evliliğe karşı dava açarak bunu yargı yoluyla geçersiz kılma yoluna gidebilir. Diğer üç Sunnî mezhep ise erkek ve kız çocuklar arasında bir ayrım yapar: Buluğa eren erkek kendi evlilik akdini yapabilme hakkını elde ederken aynı durumdaki kız çocuklar velâyet altında kalmaya devam ederler. Şâfiʿî mezhebine göre, velâyeti gerekli kılan illet (bekaret) hâlâ geçerliliğini korumaktadır. Dolayısıyla veli, kızları evlendirme konusundaki icbâri yetkisini elinde tutmaya devam etmektedir. Bu durumda kızın rızasının alınması, akdin geçerliliği için şart olmaktan ziyade sadece nezaket gereğidir. Rüşte ulaşmak veya fizyolojik olgunlaşma sürecini tamamlamak ise İslam hukukunda evlilik için şart görülmemiştir.Modern zamanlara kadar geleneksel İslam hukukunun erken evlilik lehinde gösterdiği bu yaklaşımda herhangi bir değişiklik olmamıştır. 1917 yılında çıkan Hukuk-ı Aile Kararnamesi daha önce benzeri görülmemiş bir dizi düzenleme getirmiştir: İlk olarak, evlilik yaşı erkek için on sekiz kız için ise on yedi olarak belirlenmiştir. On sekiz yaşın altındaki erkeklerin hakimden evlenme izni alması; on yedi yaşından küçük kızların ise hem veli onayı hem de hakim iznine sahip olması zorunlu hale getirilmiştir. On iki yaşın altındaki erkekler ile dokuz yaşından küçük kızların ise asla evlendirilemeyeceği kararlaştırılmıştır.Mantıkî bağlam ve sentaktik yapı elverişli olmamasına rağmen fakihler çocuk evliliğini desteklemek üzere bazı Kur’ân âyetlerine (Nisâ 4/3-6, Nisâ 4/127, Talâk 65/4) referansta bulunmuşlardır. Makale içeriğinde detaylı şekilde açıklandığı üzere zorlama yorumlamalarda bulunmuşlardır. Bu makale, söz konusu âyetlere daha tutarlı bir yorum getirmeye çalışmaktadır. Aynı şekilde, Kur’an’ın çocuk evliliğini kolaylaştırıcı bir tavır içerisinde olmadığını, çocukların evlendirilebilmesi yönündeki yaklaşımların tarihsel ve kültürel şartlara bağlı olarak yapılan bazı zorlama yorumlara dayandığını ileri sürmektedir.Hz. ʿÂişe’nin Hz. Peygamber ile oldukça erken bir yaşta evlendiğine dair nakledilen rivâyet de konuyla ilgili olarak ileri sürülen başka bir argümandır. Bu rivâyetin sahih olduğuna inanılmaktadır. Buna rağmen ilginç bir şekilde bu rivâyet çok az fakih tarafından kullanılmıştır. Bunun sebebi, fakîhlerin Hz. Peygamberin mahremiyetinden bahsetmek istememeleri olabilir. Rivâyetin hücciyeti konusuna kuşkuya kapılmış olmaları da mümkündür. Söz konusu rivâyete daha yakından bakıldığında, ifadedeki menfi üslup hemen dikkat çekmektedir. Çünkü rivâyette Hz. ʿÂişe, Hz. Peygamberle evlendiği günü anlatırken sürekli olarak fizyolojik ve psikolojik açıdan olumsuz koşullardan bahsetmektedir. Nitekim Hz. ʿÂişe birden bire oynamakta olduğu salıncaktan alınmakta ve kendisinin de bilmediği bir yere doğru götürülmektedir. Rivâyet, sadece çocuk evliliğinin cevazını ortaya koymakla yetinmemekte, sanki aynı zamanda çocukların uygunsuz koşullardaki evlilik taleplerine bile itaatkar olmaları gerektiğini salık vermektedir. İçerik yanında teknik olarak bakıldığında bu rivâyet, haber-i vâhiddir. Çünkü rivâyet, sadece Hz. ʿÂişe tarafından bilinebilecek detayları içermektedir. Tarihî açıdan bir öneme sahip olmasına rağmen dinî hükümlere kanıt olma niteliğinden yoksundur. Çünkü bu rivâyette, râvi konuyla ilgili Hz. Peygamber’e ait resmi bir açıklamayı nakletmemekte; sadece kendi zaviyesinden maruz kaldığı bir durumdan bahsetmektedir. (shrink)

Bu çalışmada üç aylık bir süreli yayın olan Türk Standartları Enstitüsü Öncü Çocuk Dergisi, tipografik özellikleri bakımından incelenmiştir. Yapılan çalışmada, tipografik öğelerin görsel iletişime olan etkilerini ortaya koymak amaçlanmış ve bu kapsamda söz konusu tasarım problemleri ile çözüm önerileri ele alınmaya çalışılmıştır. İncelenen dergi dahilinde, grafik iletişimin başlıca öğesi olan tipografi ile ilgili olarak okunurluk, yazı hiyerarşisi, font seçimi, bloklama gibi unsurlar üzerine tartışılmıştır. Verilerin nitel olarak değerlendirildiği bu betimsel çalışmada örneklem olarak derginin 2016 yılı sayıları seçilmiştir. Çalışmanın sonuç (...) kısmında derginin tasarımında tespit edilen bulgulara yönelik öneriler getirilmiştir. (shrink)

yüzyılda teknolojinin, değişen doğa ve insan anlayışlarının, dönüşen tarihsel ve kültürel kodların etkisi altında aile, ebeveynlik ve çocuk kavramlarının yeniden düşünülüp sorgulanması ihtiyacı doğmuştur. Endüstriyel üretim ve tüketimin farklı boyutlarda nesnesi haline getirilen çocuğun kim ve ne olduğuna dair tartışmaların yanı sıra anne-baba olmanın kültürel, tarihsel, dini, fiziki, hukukî ve ekonomik boyutları ve sorumlulukları açısından yeni tartışmalar birbirini takip etmektedir. Farklı boyutlarıyla bütün bu tartışmalar özerklik-özgürlük, insanlık onuru ve kendilik bilinci açısından çocuk-ebeveyn ilişkisinin doğum öncesi-sonrası fiziksel süreçler, temel (...) eğitim ve aile, ebeveyn konumları açısından yeni bir çalışma yöntemiyle birlikte araştırmacıların gündemini şekillendirmektedir. Cinsiyet tartışmaları, iklim değişimleri, ekonomik-politik örgütlenme biçimleri, yeni nesil teknolojiler ve biyomedikal uygulamalar ile ölçeği gittikçe küçülen ve fakat problem boyutu derinleşen bir manzara biyoetiğin sınırlarında ele alındığında yeni tartışma zemininin açılabileceğini göstermektedir. Bu çalışmada ortaya çıkan ya da çıkması muhtemel olan problemler, deontolojik etik argümanlar ve yeni biyoetik tartışmalar bağlamında fenomenolojik bir yöntemle analiz edilmiştir. (shrink)

Okul öncesi çağı, çocuk için önemli bir zaman aralığıdır. Altın çağ olarak ifade edilen söz konusu dönemde çocuğun gelişimsel özellikleri dikkate alınarak bilişsel, fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının giderilmesi önem arz etmektedir. Eğer bu dönemde giderilmesi gereken ihtiyaçlar giderilmez veya geciktirilse bu durum çocuğun gelişimini olumsuz etkileyebilir. Bireyin bu dönemde yaşadığı tecrübelerin sıklığı ve niteliği onun kimlik, kişilik ve benliğinin temelini oluşturmaktadır. Bu dönem kritik dönem olarak adlandırılmaktadır. Çocukluk döneminde kazanılması gereken bilgi ve davranışlar kazanılmazsa telafisi zor olabilir. Eğer yanlış (...) öğrenilmiş ise düzeltilmesi güç olabilir. O halde öncelikle çocuğa kazandırılacak bilgilerin doğru ve çocuğun yaşına uygun olması önemlidir. Okul öncesi dönemi çocukları için çevre önemlidir. Onlar öğrenmelerini etrafını gözlemleyerek, gördüklerini ve duyduklarını tecrübe ederek gerçekleştirmektedir. Bu dönemde çocuğun yaşadığı çevrede, aile ortamında kullanılan kelimeler, kavramlar, deyimler ve anne-babanın davranışları onun zihin şemasını oluşturmaktadır. Çocukların erken yaşta dini kavramları duyması, telaffuz etmesi ve kullanması onların din duygusunun ve din dillerinin gelişimine katkı sağlayabilir. Söz konusu dönemde çocuklar bu kavramların ne anlama geldiğini anlayamayabilir. Belki bu kavramları yanlış da kullanabilir. Ancak söz konusu tecrübeler çocuğun yetişkinlik döneminde vereceği kararlarını etkileyebilir. Çocukluk dönemindeki yaşantının çeşitliliği ve niteliği onun sağlıklı bir kimlik, kişilik ve benlik oluşumu için çok değerlidir. Bu dönemde çocukların maddi, manevi ihtiyaçları gelişim seviyelerine uygun ve dengeli bir şekilde giderildiği zaman ilerleyen yaş döneminde kendisiyle ve çevresiyle barışık bir birey yetişmiş olacaktır. Çalışmanın problemini çocukların din dili ve dini duygularının gelişiminde ninnilerin yeri ve önemi nedir? sorusu oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı ise çocukluk döneminde anneler tarafından söylenen ninnilerin çocukların dini duygu, din dili ve dil gelişimindeki yerini ve önemini var olan alanyazın üzerinden ortaya koymaktır. Çalışma özellikle çocukluk döneminde anneler tarafından söylenen ninnilerin çocukların din dili ve dini duygu gelişimine etkisi ile sınırlandırılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden belge tarama tekniği kullanılmıştır. Ninnilerin anne ile çocuk arasında sevgi, bağlanma, güvenme gibi duyguların gelişmesine de katkı sağladığı görülmüştür. Ninnilerin çocukların erken yaşta konuşmalarına ve kelimeleri doğru telaffuz etmelerine katkı sağladığı tespit edilmiştir. Ninnilerin sadece çocukları uyutmak veya uykudan uyandırmak için değil aynı zamanda annelerin sevinç, mutluluk, hüzün ve kederlerini çocukları ile paylaşma aracı olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Ninnilerin çocukların din dili ve dini duygularının gelişimine katkı sağladığı çalışmanın tespitleri arasında yer almaktadır. (shrink)

Ülkemiz yayın sektöründe farklı yaş seviyelerinden çocuklara hitap eden dinî muhtevalı çeşitli çocuk kitapları bulunmaktadır. Türkiye’de din hizmetlerini resmî olarak yürüten kurum olan Diyanet İşleri Başkanlığı da bu alanda çeşitli kitaplar hazırlatmakta ve Kur’an kurslarında bu kaynakların materyal olarak kullanılmasını beklemektedir. Bu çalışmada Diyanet İşleri Başkanlığı’nca okul öncesi çocuklara yönelik hazırlatılan materyallerden biri olan Hikâyeler ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti I-II çocuğun din eğitimini destekleme durumu açısından incelenecektir. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada doküman incelemesi yolu tercih edilmiştir. Çalışmanın örneklemi (...) ise amaçlı örnekleme türlerinden ölçüt örnekleme ile belirlenmiş, elde edilen veriler içerik analizinin açık kodlama yolu ile çözümlenmiştir. Çalışmanın analiz kategorileri 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursları Öğretim Programında yer alan ünite isimlerinden hareketle sekiz başlık olarak belirlenmiştir: Allah sevgisi, bayram sevgisi, dua, din sevgisi, dinî mekân sevgisi, kâinat sevgisi, kitap (Kur’an-ı Kerim) sevgisi, peygamber sevgisi. Çalışmada kitaplarda en fazla Allah sevgisi, en az din sevgisine ilişkin dinî motiflerin yer aldığı tespit edilmiştir. Kitaplarda tespit edilen motiflerden en fazla bayram sevgisi, en az peygamber sevgisi temasındaki içerikler ilgili öğretim programındaki kazanımları destekler niteliktedir. Kitaplarda en yoğun işlenen Allah sevgisine ilişkin motiflerle pozitif, sevgi dolu bir Allah imajının ortaya konulduğu tespit edilmiştir. Allah sevgisi ve kâinat sevgisinin içerik olarak birbirini desteklediği görülmüştür. Bu bağlamda, Allah’ın her şeyi belli bir düzen içerisinde ve ayrı güzelliklerde yaratması kâinattan çok sayıda örnek eşliğinde merak, hayret ve hayranlık ifadeleri ile desteklenerek işlenmiştir. Netice itibarıyla Hikâyeler ve Etkinliklerle Değerler Eğitimi Seti I-II’nin, başta Allah inancı olmak üzere çocuğun din eğitimini destekleyen bir içeriğe sahip olduğu ortaya konulmuştur. Bununla birlikte gerek çocukların dini anlayarak ve kavrayarak öğrenebilmeleri gerekse kitaplarda işlenen dinî motiflerin zenginleştirilmesi açısından çalışmada birtakım öneriler ortaya konulmuştur. (shrink)