Przyglądam się tej kognitywistycznej książce z kognitywistycznej perspektywy. Zastanawiam się nad recepcją wydanej przed pięciu laty pracy, jej aktualnością i wpływem na rozwój relacji między fenomenologią a kognitywistyką.

Artykuł dotyczy zagadnienia wolności indywidualnej i problemu zagrożeń, jakie może pociągać za sobą hołdowanie niektórym jej odmianom. Klasycznie pojmowana wolność, zwana negatywną, utożsamiana z brakiem zewnętrznego przymusu, może stać w opozycji do tak zwanej wolności pozytywnej. To ostatnie pojęcie definiowane jest na ogół poprzez możność, co przywodzi na myśl jego związek z pojęciem władzy. Punktem wyjścia rozważań stała się analiza wybranych aspektów obu wolności. Rozróżnienie tych dwóch fenomenów jest istotne dla zrozumienia niektórych procesów zachodzących we współczesnej wspólnocie politycznej. Konsekwentne odwoływanie (...) się do paradygmatu tzw. wolności pozytywnej może bowiem przynosić trudne do przewidzenia konsekwencje w postaci uzasadnianej ideologicznie ingerencji w wiele sfer ludzkiego działania. Za szczególnie brzemienne w skutki należy uważać konotacje tzw. wolności pozytywnej i równości. W istocie bowiem wolność pozytywna, a szczególnie jej postulat szerzenia równości, staje się pretekstem dla zwiększania zakresu politycznego panowania. Może to wyrażać się w dążności do urzeczywistniania aspiracji jednych grup społecznych kosztem innych. Takie podejście siłą rzeczy stoi w opozycji do poglądów upatrujących fundamentów społecznego porządku w prymacie wolności negatywnej i obowiązywaniu zasad sprawiedliwości. Wspomniana ingerencja instytucji państwa w ludzkie działanie, będąca skutkiem propagowania niektórych aspektów koncepcji „wolności do” może grozić redukcją podmiotowości moralnej osób. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest obrona internalizmu racji do działania. Zaczynam od omówienia internalizmu w wersji przedstawionej przez Bernarda Williamsa i przedstawiam główny argument na rzecz tego stanowiska. Następnie sprawdzam, czy ten rodzaj internalizmu prowadzi do relatywizmu. Twierdzę, że stanowisko to prowadzi do ograniczonego relatywizmu, ponieważ stwierdzenia dotyczące racji do działania nie są zrelatywizowane do wiedzy podmiotu działającego. Zwracam też uwagę na rozmaite ograniczenia relatywizacji subiektywnych układów motywacyjnych.

[Przekład] Autor komentuje zmiany w filozofii immunologii, które zaszły od czasu opublikowania jego książki The Immune Self: Theory or Metaphor?, a także istniejące w tej dziedzinie zagrożenia, nieporozumienia i oczekiwania. Wreszcie – przedstawia w tym kontekście własne ujęcie działania moralnego, odnosząc się do własnych prac.

W książce Źródło i noc. Wprowadzenie do współczesnego absconditeizmu (Kraków: Wydawnictwo WAM 2020) Miłosz Hołda wnikliwie przedstawia poruszaną problematykę i proponuje ciekawe rozwiązania. Stanowiąc ambitną próbę wypracowania oryginalnego stanowiska w ważnym obszarze myśli chrześcijańskiej, publikacja domaga się krytycznej refleksji i uwypuklenia istotnych problemów, co jest celem niniejszego tekstu. Chodzi zwłaszcza o dwie kwestie o kluczowym znaczeniu dla teizmu: (nie)działanie Boga w świecie oraz godzenie „Boga filozofii” z „Bogiem objawienia”. W pierwszym z wymienionych zagadnień podstawowym problemem jest (częściowo) niewłaściwe podejście do (...) przyrodniczego obrazu świata oraz do filozofii nauki i teologii nauki. W drugim obszarze głównym mankamentem analiz Hołdy jest rozbieżność między manifestowanym poparciem dla teizmu klasycznego a brakiem krytycznego spojrzenia na te jego elementy, które utrudniają, w niektórych zaś aspektach uniemożliwiają, wyrażenie istotnych treści judeo-chrześcijańskiego objawienia. Zawarte w artykule uwagi nie obalają w całości głównych tez stawianych przez Hołdę, lecz prowadzą do ich modyfikacji, dowartościowującej przyrodniczy obraz świata. (shrink)

W książce Źródło i noc. Wprowadzenie do współczesnego absconditeizmu (Kraków: Wydawnictwo WAM 2020) Miłosz Hołda wnikliwie przedstawia poruszaną problematykę i proponuje ciekawe rozwiązania. Stanowiąc ambitną próbę wypracowania oryginalnego stanowiska w ważnym obszarze myśli chrześcijańskiej, publikacja domaga się krytycznej refleksji i uwypuklenia istotnych problemów, co jest celem niniejszego tekstu. Chodzi zwłaszcza o dwie kwestie o kluczowym znaczeniu dla teizmu: (nie)działanie Boga w świecie oraz godzenie „Boga filozofii” z „Bogiem objawienia”. W pierwszym z wymienionych zagadnień podstawowym problemem jest (częściowo) niewłaściwe podejście do (...) przyrodniczego obrazu świata oraz do filozofii nauki i teologii nauki. W drugim obszarze głównym mankamentem analiz Hołdy jest rozbieżność między manifestowanym poparciem dla teizmu klasycznego a brakiem krytycznego spojrzenia na te jego elementy, które utrudniają, w niektórych zaś aspektach uniemożliwiają, wyrażenie istotnych treści judeochrześcijańskiego objawienia. Zawarte w artykule uwagi nie obalają w całości głównych tez stawianych przez Hołdę, lecz prowadzą do ich modyfikacji, dowartościowującej przyrodniczy obraz świata. (shrink)

W 1983 roku Benjamin Libet wraz ze współpracownikami po raz pierwszy wykazał, że w prostym działaniu dobrowolnym świadoma intencja nie pełni funkcji inicjującej. Czasowy przebieg tego typu działania wskazuje również, że intencja oraz samo działanie to produkty procesów nieświadomych. Na podstawie wyniku Libeta oraz wybranych koncepcji psychologicznych Daniel Wegner zaproponował teorię pozornej mentalnej przyczynowości, w ramach której intencja to rodzaj konstruktu umożliwiającego agentowi zrozumienie własnego zachowania w kategoriach przyczynowych, gdzie jego stan mentalny (intencja) jawi mu się jako przyczyna, a (...) działanie jako skutek. Ujęcie Wegnera rodzi jednak pytanie, jaka jest faktyczna relacja pomiędzy intencjami, a celami kształtującymi nasze decyzje. Biorąc pod uwagę wyjaśnienie amerykańskiego psychologa, nie możemy być pewni, że te dwa elementy mają ze sobą jakiś związek. Może to prowadzić do zaskakującego wniosku, że nasza świadoma wola jest w gruncie rzeczy iluzją. Korzystając z wyników badań Read’a Montague nad mechanizmami ustanawiania i osiągania celów wskazuję na alternatywną możliwość rozumienia roli intencji. Zgodnie z analizą Montague, możemy postulować, że przynajmniej w wybranych przypadkach treść intencji działania oraz przebieg zachowań celowych oparte są na tej samej abstrakcyjnej reprezentacji. Znaczy to, że interpretacja świadomej woli, jako przydatnej iluzji jest za szeroka, gdyż znamy (wskazane w tekście) przypadki, kiedy treść intencji jest tożsama z reprezentacją pełniącą rolę nagrody w systemie ustanawiania i osiągania celów. (shrink)

The paper explores the assertion about multi-faceted tools of impact used by large corporations that they aim to limit the subjectivity of consumers. It is based on the concept of ‘deep capture’ developed by Jon Hanson and David Yosifon. According to this concept consumers have only the idea of their own subjectivity. The authors’ basic assumption is that human behaviour is largely (but not completely) dependent on external situational factors rather than the individual dispositions of individuals. In this context we (...) analyse the role of large corporations in shaping the image of LGBT people in Poland. Noteworthy seems to be the consideration to build and strengthen the belief that LGBT people are a group which suffers discrimination, to which anyone should make gestures of support throughout consumer decisions. An overview of the activities of business entities for LGBT groups in Poland lets us say that they cannot be called large scale actions. The actions of Polish companies can be recognised as not very intensive. Western transnational corporations have huge experience in actions for LGBT people, but this is not necessarily the case in Poland. (shrink)

W artykule dyskutuję warunki decydujące o zakończeniu działania i kryteria, uzasadniające to zakończenie. W nawiązaniu do tradycji filozoficznej i tekstów literackich pokazuję niepewny status końca działania. Wychodzę od spostrzeżenia, że w filozofii działania poświęcono temu problemowi znacznie mniej uwagi niż problemowi początku działania, a to ze względu na moralne i polityczne implikacje początku działania, szczególnie powiązanie początku działania z wolną wolą. Argumentuję, że koniec działania jest problemem równie doniosłym. Proponuję performatywną interpretację aktu zakończenia. (...) Zgodnie z tą interpretacją racje zakończenia działania kształtują się wyraźnie i zobowiązująco dopiero w refleksji. ----------------------------------------- Zgłoszono: 19/10/2023. Zrecenzowano: 20/01/2024. Zaakceptowano do publikacji: 26/01/2024. (shrink)

FRANCIS SUÁREZ’S VIEWS ON THE RELATION BETWEEN THE ABSOLUTE POWER OF GOD AND THE NATURAL LAW The article presents Francis Suárez’s views concerning the problem of the possibility of granting dispensation from the natural law by the absolute power of God. Suárez’s opinions on this matter were shown in his comprehensive work on the philosophy of law: De legibus ac Deo legislatore, in Book II De lege aeterna, naturali, et jure gentium, chapter XV entitled Utrum Deus dispensare possit in lege (...) naturali etiam de absoluta potestate. Analyzing the notion of natural law Suárez accepts the Thomistic formula, according to which, the created world is a collection of things with invariable natures. These natures require us to fulfil certain moral obligations and to act in a proper manner. And for this reason, natural law, included in the Decalogue, is invariable and even God is not able to grant its dispensation. The commandments involve an intrinsic principle of justice and obligation and for this reason they are not liable to dispensation. God cannot act contrary to His own nature and His being just, so He would not order people to do something intrinsically unjust. Doctor Eximius justifies moral norms expressed in the Decalogue axiologically, not in a voluntaristic way, by referring to God’s will alone. Suárez criticises both strong theological voluntarism, attributed to Ockham, as well as weak theological voluntarism, attributed to John Duns Scotus. Keywords: FRANCIS SUÁREZ, ABSOLUTE POWER OF GOD, NATURAL LAW. (shrink)

The article analyzes and criticizes the assumptions of Peter Van Inwagen’s argument for the alleged contradiction of the foreknowledge of God and human freedom. The argument is based on the sine qua non condition of human freedom defined as access to possible worlds containing such a continuation of the present in which the agent implements a different action than will be realized de facto in the future. The condition also contains that in every possible continuation of the present state of (...) affairs, the same propositions about the ‘present past’ (the past before the present moment) are true as are true in the present state of affairs. The paper argues that Van Inwagen’s reasoning is inconclusive, it contains the type of mistake of confusing conditional impossibility with unconditional and presents a methodologically wrong method of solving a philosophical problem. It is because in the very construction of the problem determining the available solution. The article points to the possibility that the human freedom of some action is not excluded by the fact that specific past facts logically entail that this event will occur. (shrink)

The paper discusses the view of William James on the contribution of will to our decisions to act. According to James, our voluntary action, which for him is strongly connected with an intention to do something, occurs when the subject of the action knows its sensorimotor effects. An attempt has been made to defend James’ view and rebut popular criticisms aiming to undermine the role of knowledge in voluntary action. The paper also offers to identify a contemporary context for the (...) ideomotor theory of action. It is argued that such a context is provided by the enactive theory of perception. (shrink)

Niniejszy artykuł składa się z dwóch części. Pierwsza ma charakter wprowadzający i prowadzi do spostrzeżenia, że powstająca etyka hermeneutyczna winna uczynić zadość wezwaniu Nietzschego do „pozostawania wiernym ziemi”. Chodzi o ugruntowanie etyki w działaniu fizycznym. Pewne elementy takiej etyki znajdują się nie tylko w myśli Nietzschego, ale również Diltheya i Heideggera. Zwłaszcza myśl tego ostatniego, mimo jej zgoła „duchowego” charakteru, może stanowić dobry punkt wyjścia dla budowy etyki hermeneutycznej zanurzonej w ludzkiej fizyczności. Wskazując na ograniczenia „etyki hermeneutycznej” Heideggera i przekraczając (...) je, część druga artykułu próbuje ukazać związek hermeneutyki i etyki na poziomie działania fizycznego, odwołując się w tej kwestii do „antropologii teatru” J. Grotowskiego. Wypracowane w jej obrębie zasady dają możliwość działania autentycznego, rozpoczynającego się na poziomie „fizjologii” i kończącego się „duchowym” oświeceniem. (shrink)

Cypr zachował swoje bogate dziedzictwo kulturowe, a układ urbanistyczny i architektura w Nikozji są odzwierciedleniem zróżnicowanej historii stolicy. Nierozwiązany konflikt prowadzi do rywalizacji wokół kwestii kulturowych. To właśnie między innymi materialne dziedzictwo stało się „ofiarą” sytuacji politycznej i może być użyte do podsycania sporów i wzbogacania etnocentrycznych narracji. W takim przypadku jego ochrona może stać się selektywna. A z drugiej strony istnieje możliwość, że renowacje miejsc wspólnych lub istotnych dla innej grupy etnicznej staną się symbolem wysiłków na rzecz pojednania. Celem (...) artykułu jest przedstawienie, jak Cypryjczycy chronią osmańskie i brytyjskie dziedzictwo kulturowe w Nikozji. W artykule omówione zostały dwa projekty dwugminne: Nicosia Master Plan oraz Komitet Techniczny ds. Dziedzictwa Kulturowego. (shrink)

Artykuł poświęcony jest koncepcji pacjenta-eksperta i analizie podstawowych charakterystyk Uniwersytetu Pacjentów, istniejącego od roku akademickiego 2009/2010 na Sorbonie w Paryżu. Koncepcja pacjenta-eksperta jest pojęciem, które pojawia się w dyskusjach bioetycznych od lat 70. XX wieku. Mamy tu jednak do czynienia z projektem otwartym, którego ostateczna definicja wykuwa się na naszych oczach. Projekt Uniwersytetu Pacjentów zaproponowany przez filozofkę i pedagożkę Catherine Tourette-Turgis jest szczególnie ciekawym sposobem wykorzystania pojęcia pacjent-ekspert ze względu na swój wielowymiarowy charakter. Z jednej strony mamy rozwiązania podyktowane wymogami (...) praktycznymi, ale mamy też refleksje teoretyczną oraz implikacje polityczne. Francuski Uniwersytet Pacjentów jest zatem instytucją, która pozwala na pokazanie szerokiej skali możliwości zawartych w koncepcji pacjenta-eksperta. (shrink)

In the paper, I defend the claim that agent who caused unintentional loss should take responsibility for it. Such kind of responsibility is neither a result of being guilty, being moral responsible for the loss, nor is just the expression of one’s sensitivity to other people’s hurt, but it has proper objective reasons. Human being experiences unity of his agency both in intentional actions and in actions which result in unintended harm. Moral agent is not only autonomous author of the (...) action but also, through his corporeality, is somebody vulnerable to influence of accidental, unintended factors. In order to preserve personal integrity agent is obliged to admit the relation between his action and caused harm. Reasons to take responsibility for unintended results of action do not only relate to structure of human agency, but also relate to the structure of action itself and its relation to acting person. These issues are presented in two first paragraphs of the article. Characteristic features of obligation to take responsibility for unintended loss is presented in the last part of the article. Such responsibility is not a matter of voluntary agency, does not lie in the core of one’s agency but concerns what belong to “penumbra of agency.” Agent through act of his will makes himself responsible. Act of taking responsibility encompasses such behaviours like explanation, apology, help. (shrink)

Informatycy zajmujący się problematyką algorytmów ewolucyjnych twierdzą, że miał miejsce transfer idei z biologii do informatyki, tzn. że ustalenia biologii ewolucyjnej stały się inspiracją do powstania tych algorytmów i że działają one analogicznie do procesów ewolucyjnych zachodzących w świecie przyrody. Jeśli jest tak faktycznie, to warto odpowiedzieć na pytanie, w jakim zakresie następuje przeniesienie ustaleń z biologii ewolucyjnej do działu informatyki zajmującego się algorytmami ewolucyjnymi. Zadanie to stanie się możliwe po uprzednim zreferowaniu sposobu działania algorytmów ewolucyjnych.

Klemens Szaniawski, mimo że kojarzony z filozofią nauki i logiką, w swoich rozważaniach zajmuje się również teorią decyzji i wskazuje na jej związek z zagadnieniami etycznymi. Wychodząc od pojęciowego i językowego powiązania między teorią decyzji a etyką, poszukuje dalszych ich relacji, które poddaje analizie. W artykule pokazano przydatność twierdzeń teorii decyzji nie tylko do analizy zagadnień etycznych, ale także wyborów działania, które ściśle są związane z podmiotem etycznym. Po pierwsze, wskazano, że pojęcie racjonalności jest istotnym elementem wiążącym proces decyzyjny (...) z etyką. Po drugie, pojęcie decyzji zawiera dwa elementy: wybór działania i postanowienie jego realizacji. Decyzja jest zrelatywizowana do celu, cel zaś determinuje działanie podmiotu, a sam wybór uwzględnia przekonania i wartościowanie decydenta. Po trzecie, rozumienie pojęcia decyzji wiąże się z podmiotem, który posiada pewien charakter i formuje go podczas podejmowania decyzji. Co więcej, w konkretnych decyzjach podmiotu, uwidoczniają się jego cele, środki i motywy. Dlatego włączenie teorii decyzji do analizy osobowości podmiotu i definiowania tożsamości pozwala na uzyskanie wielostronnej wiedzy na temat człowieka. W nowym spojrzeniu na zagadnienie całego procesu decyzyjnego wskazano na możliwość pragmatycznego zastosowania pojęć teorii decyzji w etyce. By określić przydatność aparatury pojęciowej teorii decyzji w praktyce, posłużono się przykładami zaczerpniętymi z nauk prawnych i medycyny. (shrink)

Tematem wiodącym jest kwestia prawa do życia. Punkt wyjścia stanowi art. 3. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, który przypisuje to prawo wszystkim ludziom. Problem zaczyna się jednak, kiedy trzeba uściślić, czy w tekście Deklaracji chodzi o pojęcie "istoty ludzkiej", którego desygnatem jest istota ludzka w sensie czysto biologicznym, czy też chodzi raczej o pojęcie "osoby", a więc termin odnoszący się do sfery moralności. Współczesna definicja "osoby ludzkiej", jakiej używa bioetyka wywodzi się z filozofii nowożytnej: ta zaś za cechę konstytutywną ludzi uznaje (...) świadomość. Rozumowanie w tych kategoriach nieuchronnie oznacza kłopoty ze zdefiniowaniem moralnego statusu, a co za tym idzie, pozwala na zgłaszanie wątpliwości co do prawa do życia w przypadku embrionów i osób nieuleczalnie chorych, w stosunku do których rozważana bywa możliwość zastosowania eutanazji. Zagadnienie, które jest dyskutowane w niniejszym artykule, w kontekście prawa do życia dotyczy aborcji, a więc odnosi się do pierwszej z grup istot ludzkich, których osobowy status bywa podważony. Tytułowa dla artykułu moralna niepewność nie dotyczy częstokroć w kontekście dyskusji nad dopuszczalnością aborcji normy "nie zabijaj". Zwolennicy aborcji nie przeczą, że zabijanie ludzkich osób jest złem, wątpią jednak w możliwość uznania prenatalnych faz rozwojowych człowieka za fazy, w których mamy do czynienia z pełnoprawną ludzką osobą. Wątpliwość ta ma charakter moralny, a nie jedynie teoretyczny, decydując o aborcji nie ryzykujemy zatem błędnego sądu o charakterze teoretycznym, lecz spełnienie moralnie niesłusznego czynu. Jakkolwiek niepewność i ryzyko są nieodłącznymi elementami ludzkiego działania, to w przypadku gdy przedmiotem ryzyka jest moralnie doniosłe dobro, a takim jest ludzkie życie, stawiamy ryzyku granice: nie ryzykujemy życia drugich. W tradycyjnej teologii moralnej przywoływano tutaj zasadę tutioryzmu, nakazującą w przypadkach wątpliwych zawsze zachować odnośne prawo, czyli w dyskutowanym tu przypadku normę "nie zabijaj". Podobna intuicja towarzyszy współczesnemu kanadyjskiemu filozofowi, T. Lockhartowi. Autor zastrzega, że nie chce rozstrzygać, czy ludzki płód już jest, czy też jeszcze nie jest osobą wraz z przysługującym jej prawem do życia, przyjmuje jednak zasady działania w sytuacji niepewności, z których wynika, że niezależnie od przyjmowanych przez nas tutaj przekonań. wyborem racjonalnym jest zaniechanie aborcji. (shrink)

Formułowane w ostatnim czasie przez postępowych Amerykanów zarzuty wobec cynicznej, konserwatywnej „weaponizacji” wolności słowa trafnie zwracają uwagę na tkwiący w niej aspekt hipokryzji. Przesłankę tych oskarżeń często stanowi jednak wolność słowa rozumiana „absolutystycznie” jako bezwzględne dobro. W istocie należy ją zawsze rozumieć jako coś, co prowadzi do innego celu: mającego wymiar obiektywny, subiektywny bądź intersubiektywny. Najczęstszą funkcją wolności słowa jest tworzenie warunków dla epistemologicznego poszukiwania prawdy. Zwracali na to uwagę liberałowie, tacy jak John Stuart Mill, oraz marksiści, tacy jak Herbert (...) Marcuse – twierdzący, że realizację tego celu utrudnia „represywna tolerancja” dla szkodliwych lub błędnych idei. Wolności słowa można bronić również ze względu na wpisaną w nią możliwość wyrażania indywidualnych opinii i uczuć, bez której nie ma mowy o jednostkowej autonomii. Trzecia funkcja wolności słowa ma charakter performatywny: język może służyć do działania w świecie. Współcześnie najczęściej mówi się w tym kontekście o ograniczaniu „mowy nienawiści” jako aktu przemocy symbolicznej, jednak konsekwencje tak rozumianej wolności słowa mogą być również pozytywne. Czwarty telos wolności wypowiedzi – semantyczny raczej niż epistemologiczny, ekspresywny czy performatywny – to tworzenie nowych znaczeń kulturowych bądź krytyka konwencjonalnych. Ponieważ wolność słowa może służyć jednej lub większej liczbie z tych funkcji, warto jej bronić również w niedoskonałym społeczeństwie, niezależnie od tego (przy całym szacunku dla Marcusego), że nie ma ona wartości bezwzględnej. (shrink)

Celem artykułu jest przedstawienie aktualnego stanu wiedzy na temat spektrum ludzkich reakcji poznawczych, afektywnych oraz wyrażonych behawioralnie w obliczu kryzysu klimatycznego. Różnorodność postaw wobec zmian klimatu i stopień zaangażowania w działania, by tym zmianom przeciwdziałać, wynika z poziomu wiedzy i przekonań na temat aktualnej sytuacji, w tym stopnia wiary w mity klimatyczne. Konsekwencją świadomości niebezpieczeństwa, jakie stanowi postępujący kryzys ekologiczno-klimatyczny, jest nasilenie trudnych emocji i złożonych stanów uczuciowych, takich jak solastalgia, depresja klimatyczna czy ekożałoba. W odniesieniu do tej wiedzy (...) wskazano, w jaki sposób można zapobiegać doświadczaniu kryzysu klimatycznego w kategoriach osobistego kryzysu i jak mobilizować do działania w odpowiedzi na wyzwania sytuacji klimatycznej. (shrink)

Ludwig von Mises jest głównym przedstawicielem tzw. Ekonomicznej Szkoły Austriackiej, autorem monumentalnego dzieła Ludzkie działanie. Mises opowiadał się za stanowiskiem leseferyzmem w dziedzinie ekonomii, a zatem za wolnym rynkiem, indywidualną wolnością oraz ograniczonym państwem. Niniejszy tekst jest próbą syntetycznego ujęcia rozumienia wolności w myśli Misesa.Austriacki ekonomista podkreśla znaczenie wolnych działań społecznych oraz naturalnych więzi, które inspirują ludzi do działania. Działania te są dużo bardziej skuteczne aniżeli inicjatywy inspirowane i kontrolowane przez państwo. Mises podkreśla znaczenie wolności negatywnej, a zatem (...) wolności politycznej dla rozwoju społecznego. Państwo jest potrzebne, ale w ograniczonych obszarach - obronności oraz wymierzania sprawiedliwości. Poza tymi dziedzinami samorządne społeczeństwo organizuje się dużo bardziej efektywnie. (shrink)

W niniejszym artykule przedstawiam lub rekonstruuję oraz krytycznie komentuję argumenty za istnieniem Boga podane przez Stanisława Ziemiańskiego SJ. Wśród tych argumentów odróżniam argumenty ogólnometafizyczne, metafizyczno-przyrodnicze oraz metafizyczno-antropologiczne. Głównym założeniem argumentów ogólnometafizycznych jest teza o niekonieczności powiązania istnienia z różnymi treściami/istotami bytów (przygodność istnieniowa/radykalna) oraz form substancjalnych lub przypadłościowych z ich podmiotami (przygodność istotowa/częściowa). Gwarantem zachodzenia tego powiązania ma być Bóg jako byt, w którym związek między wymienionymi czynnikami przyjmuje charakter konieczny. Argumenty metafizyczno-przyrodnicze nie są aż tak abstrakcyjne, lecz odwołują się (...) do pewnych danych kosmologii (Wielki Wybuch, negentropia) i biologii (powstanie organizmów żywych jako samopowielających się całości funkcjonalnych). Odwołanie się do działania Boga ma wyjaśniać te (same w sobie) jednorazowe lub znikomo prawdopodobne zdarzenia lub zjawiska. Na inne dane zwracają uwagę argumenty metafizyczno-antropologiczne. Są to mianowicie następujące, powszechnie występujące wśród ludzi, fenomeny: pragnienie szczęścia, poczucie prawa moralnego, oddawanie czci istocie najwyższej. Według omawianego Autora wyjaśnienie tych fenomenów jedynie w odwołaniu do czynników psychologicznych i społecznych jest niesprawne. Natomiast stają się one zrozumiałe, gdy potraktujemy je jako odmiany ludzkich odniesień do realnie istniejącego Boga. Dyskutując powyższe argumenty, zwracam uwagę na szanse i ograniczenia argumentacji teistycznej we współczesnych dyskusjach filozoficznych. Wartość argumentów metafizyczno-przyrodniczych zależy od zmieniającego się stanu wiedzy naukowej, a argumentów metafizyczno-antropologicznych – od zmieniających się ludzkich nastawień. Od powyższych zależności wolne są argumenty ogólnometafizyczne, jednak wydają się one zbyt abstrakcyjne dla współczesnego czytelnika. (shrink)

Artykuł omawia problemy związane z użyciem słowa pomoc w odniesieniu do tych działań lekarzy, które obejmują leczenie i ratowanie życia. Autorki rozważają rozmaite modele relacji lekarz–pacjent na tle szeroko podzielanych wartości obecnych we współczesnych, pluralistycznych społeczeństwach liberalnych. Autorki twierdzą, że wypełnianie obowiązków lekarza, które są określone w umowie z pacjentem, nie wymaga działań altruistycznych i że wobec tego nie można go nazwać pomocą. Termin ten można jednak poprawnie zastosować do tych specjalności medycznych, w których pacjenci są szczególnie podatni na skrzywdzenie (...) oraz w długoterminowej opiece medycznej. W takich dziedzinach medycyny moralnie dobra praktyka polega na gotowości do wykraczania poza obowiązki kodeksu medycznego. Gotowość taka wyraża się w trwałej dyspozycji do działania dla dobra pacjentów, a nawet w gotowości do poświęcenia części własnego dobra. (shrink)

David Hume jest powszechnie uważany za prekursora metaetycznego nonkognitywizmu, a jego filozofia moralności jest traktowana jako klasyczny przykład motywacyjnego internalizmu. W artykule omawiam poglądy Hume'a na problem motywacji do działania moralnego odwołując się do cnót naturalnych i sztucznych. Dochodzę do wniosku, że choć Hume może być traktowany jako nonkognitywista, to jest to nonkognitywizm bardzo różny od współczesnych wersji tego stanowiska. Główna różnica polega na tym, że Hume nie uważał, by poczucie powinności z konieczności motywowało do działania.

Artykuł poświęcony jest omówieniu i krytyce stanowiska motywacyjnego internalizmu przekonań, które głosi, że przekonania moralne z konieczności motywują do działania. Teza ta odróżniona zostaje od innych stanowisk metaetycznych, które czasami także określa się jako "internalizm". Pokazany zostaje też związek powyższej tezy z ważnymi sporami metaetycznymi. Zasadnicza część artykułu poświęcona jest przedstawieniu pewnego typu argumentów odwołujących się do przypadków indyferentyzmu moralnego, które wymierzone są w tak rozumianą tezę internalizmu.

Tezy B. Williamsa z artykułu Wewnętrzne i zewnętrzne racje do działania bywają odrzucane jako zbyt trywialne, aby mieć jakąś doniosłość; czasem są odrzucane jako zbyt niebezpieczne, aby być prawdziwymi. Prawda, jak zwykle, leży gdzieś pośrodku. Williams ma coś ważnego do powiedzenia nam, lecz nie jest to coś, co mogłoby przewrócić nasz świat do góry nogami. Przeciwnie, może dostarczyć mu bardziej stabilnego fundamentu.

Lęk egzystencjalny stanowi podstawową właściwość człowieka. Jest bezprzedmiotowy, człowiek nie do końca jest w stanie określić przyczyny jego występowania, dlatego też uciekamy, chowamy się i nie potrafimy sobie z nim poradzić. Lęk doprowadza do zahamowania naszych funkcji poznawczych oraz obniża motywację do działania. Jego oddziaływanie ma znaczący wpływ na zdrowie psychicznie i relacje interpersonalne. Świadomość lęku przed śmiercią może konstruktywnie wpłynąć na jakość ludzkiej egzystencji. Niepokój natury egzystencjalnej może doprowadzić do obniżenia własnej wartości, by go zniwelować i neutralizować jego (...) skutki należy przyjąć postawę zdystansowanego obserwatora. (shrink)

Artykuł jest efektem krytycznej analizy rozważań Francisco Suareza nt. aktów ludzkich i ich współdziałania w procesie stanowienia prawa. Celem jest uporządkowanie, rozproszonych w różnych dziełach, rozważań jezuity. Tekst inspirowany był brakiem opracowań specjalistycznych w polskojęzycznej literaturze naukowej. Badania prowadzone były na tekstach źródłowych Hiszpana: De legibus ac Deo legislatore, De anima oraz De voluntario et involuntario in genere, deque actibus voluntariis in speciali. Suarez, jako jeden z najwybitniejszych filozofów renesansowych, wywarł olbrzymi wpływ na rozwój etyki i jurysprudencji. Sam temat jest (...) ciekawy i wymagający. Wymaga m.in. zrozumienia zasad i form działania głównych władz człowieka — intelektu i woli. Na kartach De Legibus jezuita rozpatruje czynność stanowienia prawa jako złożony akt ludzki prawodawcy. Hiszpan wyróżnia łącznie 6 aktów intelektu i woli, w następstwie których może powstać prawo oraz wiele aktów pośrednich, które mają wpływ na proces. Zdaniem filozofa tworzenie prawa dokonuje się poprzez wzajemne oddziaływanie na siebie aktów intelektu, który kieruje środki do celu, oraz woli, dążącej ku temu celowi zgodnie z kierownictwem intelektu. (shrink)

Artykuł, opublikowany po raz pierwszy w 1979 r., jest jednym z najczęściej cytowanych tekstów filozoficznych z drugiej połowy XX wieku. Tekst Bernarda Williamsa zainicjował kilka ważnych debat, toczących się do dziś w etyce i filozofii działania. Zaproponowana przez niego interpretacja pojęcia racji działania jest, z jednej strony, niezwykle wpływowa, ale z drugiej bardzo niejednoznaczna i często krytykowana. Williams broni stanowiska, które z czasem zaczęto określać jako internalizm racji: pewne względy są racjami działania dla danego podmiotu tylko wtedy, (...) gdy mają ścisły związek z "subiektywnym układem motywacyjnym" tego podmiotu, czyli z jakimiś aspektami jego psychiki, charakteru, celów, pragnień, planów, relacji z innymi itd. Stwierdzenie, że ktoś ma rację, by coś zrobić (a jeśli uznajemy, że jest to racja przeważająca - to, że powinien to coś zrobić), znaczy więc wedle tego stanowiska tyle, że ten ktoś jest w stanie być motywowany, by to coś zrobić. W przeciwieństwie do tego stanowisko określane obecnie ako eksternalizm racji głosi, że pewne względy mogą być racjami działania dla danego podmiotu także wtedy, gdy odwołują się do niezależnych od jego układu motywacyjnego własności świata. Williams wychodzi od modelu działania nawiązującego do koncepcji Hume'owskiej, następnie przedstawia jego bardziej rozbudowaną wersję, omawia rolę namysłu, naturę potrzeb, a także przedstawia argument za internalizmem racji, określany jako argument z wyjaśniania działania. Głosi on, że nawet gdyby istniały zewnętrzne racje działania, niezwiązane z subiektywnym układem motywacyjnym danego podmiotu, to odwołanie się do nich nie byłoby w stanie wyjaśnić, dlaczego dany podmiot postąpił tak, a nie inaczej, gdyż "nic nie jest w stanie wyjaśnić (zamierzonych) działań podmiotu za wyjątkiem czegoś, co motywuje go działania". (shrink)

Koncepcja ryzyka należy do podstawowych kategorii współczesnej medycyny. Wskazując na trzy typy ryzyka: środowiskowe, związane ze stylem życia i genetyczne, medycyna podkreśla zarazem osobistą odpowiedzialność za zdrowie i zarządzanie ryzykiem. Efektem jest redukcja złożonych problemów społecznych do perspektywy jednostkowej. Taka polityka kozła ofiarnego jest wzmacniana przez genetykę, która kreuje swoistą „optykę molekularną”. Akcentuje ona genetyczne predyspozycje chorób organicznych, zaburzeń psychicznych i zachowań ludzkich, przerzucając odpowiedzialność za zdrowie z państwa na jednostki. Twierdzi bowiem, że zdrowie czy choroba zależą zarówno od (...) praw biochemicznych i genetycznych, jak i od osobistych wyborów. Powszechność informacji sprawia, że trudno być nieświadomym ryzyka, zaś bierność i obojętność uznaje się za przejaw nieodpowiedzialności. I tak medycyna szerzy ideę, że choroby można uniknąć, i obliguje w ten sposób jednostki do poszukiwania wiedzy i niwelacji ryzyka. Odwraca to jednak uwagę od społecznych uwarunkowań chorób i maskuje konieczność reform. (shrink)

Od grudnia 2012 roku do stycznia 201 3 Fundacja „SocLab" i Fundacja „Ortus" zrealizowały badanie oceniaj¸a}ce działania na rzecz budowy stałych instytucji typu medialab. Projekt był współfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przeprowadzono ankiety wśród osób uczestnicz¸a}cych w warsztatach medialabowych Fundacji „Ortus" w latach 2010-2012 i deklaruj¸acych chȩć udziału w takich warsztatach w przyszłości. Badanie objȩło 52 osoby: 34 uczestników i 18 nie-uczestników.

Tematem artykułu są nowe założenia w nauczaniu wiedzy okrajach niemieckiego obszaru językowego, zawarte w najnowszym curriculum dotyczącym tego przedmiotu. Cele, treści, metody, mierzenie postępu w nauce opierają się na czterech podstawowych zasadach: - integralności, która oznacza łączenie przekazywanych informacji z kompetencją językową i metodyczno-dydaktyczną; - łączenia i wzajemnego powiązania wiedzy z różnych dziedzin, np. realioznawstwo, kulturoznawstwo, historia itp.; - interkulturowości, tzn. rozwijania kompetencji, umiejętności, strategii w kontakcie z innymi kulturami; - ukierunkowania na działania, tzn. przekazywanie wiedzy nie w formie (...) prezentacji faktów, lecz na drodze indukcyjnej, także w formie projektów, wyjazdów studyjnych, kontaktów w kraju i za granicą. Nadrzędnym celem jest wykształcenie człowieka, który będzie dysponował nie tylko wiedzą z zakresu przedmiotu, ale także kompetencją fachowo-dydaktyczną, interkulturową i będzie w stanie samodzielnie interpretować zjawiska społeczne, polityczne i kulturowe w krajach niemieckiego obszaru językowego, a także we własnym zakresie uzupełniać swoją wiedzę. Ponieważ zjawiska te są w ciągłym rozwoju, nie należy zakładać, iż ogarnięty zostanie ich całokształt. Należy dążyć do naświetlenia różnorakich aspektów rzeczywistości społecznej z takich zakresów, jak np. jednostka i społeczeństwo, państwo i społeczeństwo, gospodarka, życie kulturalne itp. Przy ich omawianiu punktem wyjścia są doświadczenia i zainteresowania uczących się. Znajdują oni wspólnie takie tematy, które dają się rozbudowywać w różnych kierunkach w zależności od potrzeb i zainteresowań. Efektem takiego postępowania jest stworzenie nie listy obowiązujących tematów, lecz pewnej sieci wzajemnie z siebie wynikających problemów, którą ciągle można rozszerzać. Wdrożenie takiej drogi musi iść w parze z zastosowaniem różnorakich technik i metod. Powyższe curriculum uwzględnia także powstałą w ostatnich latach koncepcję nauczania wiedzy okrajach niemieckiego obszaru językowego nie w sposób sumaryczny, czyli omawiając kolejno te kraje i występujące w nich zjawiska, lecz w sposób zintegrowany i ukierunkowany na problem, tzn. odnosząc omawiane zjawiska do wszystkich krajów jednocześnie. (shrink)

Polemizując z poglądami Kanta i Hegla, Goethe stworzył własną filozofię przyrody i filozofię człowieka. Jego zdaniem ludzie są cząstkami świata przyrody, dlatego poznają siebie w takiej mierze, w jakiej poznają przyrodę. Humanistyczny światopogląd Goethego jest trudny do pogodzenia z doktryną chrześcijańską, ponieważ sprzeciwia się dualizmowi ciała i ducha oraz zakłada istnienie pełnej wolności, będącej podstawą autonomicznego kształtowania przez człowieka własnego środowiska życiowego. Tym niemniej Goethe nie zamykał się na pewne treści religijne, które poszerzają perspektywę widzenia świata, a nawet dość chętnie (...) wypowiadał się językiem mistyki religijnej i korzystał z bogatej symboliki chrześcijańskiej. To człowiek jednak jest dla niego wyłącznym panem Ziemi i tylko od niego zależy, jak będą przebiegać na niej procesy rozwoju. Główny bohater Fausta uosabia niezbywalną życiowo potrzebę czynnego poznania i działania oraz metafizyczną potrzebę wieczności, respektującej wymogi skończoności i czasowości wszelkiego istnienia. W oczach Lowitha Goethe jest myślicielem zawsze aktualnym, bo jego poglądy są zgodne z duchem każdego czasu. Mimo, że przedstawi on najgłębsze prawdy o człowieku i świecie, to pozostał – niestety – w dużej mierze nierozpoznany i niedoceniony przez współczesnych mu intelektualistów i działaczy społeczno – politycznych. (shrink)

Podstawowym warunkiem udanej komunikacji za pomocą języka jest opanowanie sprawności mówienia. Z tego względu rozwój języka mówionego stanowić powinien nadrzędny cel również w kształceniu obcojęzycznym. Mówienie, które uchodzi za bardzo złożony fenomen ludzkiego działania, obejmuje w pierwszym rzędzie tzw. procesy elementarne: oddychanie, artykulację, prozodię, myślenie-mówienie, rozumienie ze słuchu oraz głośne czytanie. Ich poprawny przebieg wpływa z kolei pozytywnie na tzw. procesy kompleksowe, czyli formy dialogowe oraz monologowe w aspekcie retorycznym, a także na warunki produkcji oraz percepcji języka mówionego. Jednym (...) z elementów mówienia jest zatem głośne czytanie tekstów własnych bądź obcych, którego sukces uwarunkowany jest z jednej strony poprawnością fonetyczną, a z drugiej wynikającą z tekstu realizacją struktur rytmiczno-prozodycznych. Mimo ogromnego znaczenia głośnego czytania zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym wykształcenie tej umiejętności w języku docelowym w praktyce często jest pomijane. Celem niniejszego artykułu jest zatem przedstawienie sekwencji ćwiczeń, która w sposób systematyczny pozwoli opanować sztukę głośnego czytania. Jako materiał ćwiczeniowy posłuży temu celowi autentyczne teksty z gatunku "wiadomości prasowe", które z kolei ze względu na różnorodność poruszanej w nich aktualnej problematyki stanowią punkt wyjścia do wyrażania własnej opinii oraz dyskusji. (shrink)

Cultural images of the world as a condition for the autonomy of music. The general aim of the essay is to pose the question of the relationship between the elements of a socially shared, general image of the world (using Aaron Gurevich’s terminology) and the possibility of constructing the idea of autonomous music. Musical autonomy is understood here as the thesis that the order of music is independent from any other order, e.g. social, cultural etc. Hence the focus of these (...) considerations is on cultural images of music that situate music beyond external social conditions. Several possibilities of this type are considered, such as the Pythagorean connection between music and the cosmic order, the Iranian concept of Aša, and the ancient Chinese connection between music and the cosmo-political order. Shamanism is considered as a possible archaic source for this kind of mental operation. These considerations do not aim at any kind of archaistic reduction, but rather at describing the cultural-historical conditions that made the very idea of autonomous music possible. Elementy kulturowego obrazu świata jako warunek autonomizacji muzyki. Celem artykułu jest postawienie pytania o zależność między elementami społecznie podzielanego, ogólnego obrazu świata (w terminologii Aarona Gurevicha) a możliwością ukonstytuowania idei autonomii muzyki. Autonomia ta rozumiana jest jako teza o niewywiedlności zasad muzyki z odmiennych względem niej porządków: społecznych, kulturowych, itp. Przedmiotem rozważań są zatem takie kulturowe obrazy muzyki, które usuwają ją ze społecznej empirii poprzez powiązanie z porządkiem innego rodzaju. Omówionych zostaje kilka możliwości tego typu, w tym pitagorejskie skojarzenie muzyki z ideą kosmosu, perskie z ideą Aša, czy chińskie z porządkiem kosmogonicznym i politycznym zarazem. Jako możliwe archaiczne podłoże dla tego rodzaju operacji podany zostaje przykład szamanizmu. Celem rozważań nie jest przy tym redukcja autonomistycznego myślenia o muzyce do archaicznych obrazów świata, lecz poszukiwanie historyczno-kulturowych warunków, które umożliwiły późniejszą konstrukcję idei muzyki autonomicznej. (shrink)

Celem artykułu jest ukazanie podstaw prawnych i przebiegu sporu prawnego między królami Polski a władcami Hiszpanii dotyczącego praw do neapolitańskiego dziedzictwa królowej Bony, na które składały się księstwa Bari i Rossano, majątek ruchomy oraz pożyczka udzielona przez Bonę królowi Hiszpanii w wysokości 430 tys. dukatów zabezpieczona na komorze celnej w Foggii (tzw. sumy neapolitańskie). Skomplikowany i trwający półtora wieku spór dynastyczny dokumentuje kilka tysięcy różnego typu źródeł rozsianych po archiwach całej Europy od Krakowa po Simancas i od Neapolu po Sztokholm. (...) Część z nich, zwłaszcza z lat 1548–1572, została opublikowana w polskich i włoskich wydawnictwach źródłowych. Całość działań królów polskich w sprawie odzyskania spadku Bony nie doczekała się nowoczesnego opracowania, a jedynym pełnym opracowaniem jest popularnonaukowa książka Klemensa Kanteckiego wydana w 1881 r. Temat ten pojawiał się na marginesie w wielu pracach dotyczących Bony i Zygmunta Augusta, dziejów dyplomacji za ostatniego Jagiellona oraz w pracach dotyczących relacji polsko-hiszpańskich w XVI i XVII w. Punktem wyjścia analizy jest ustalenie sytuacji prawnej, w jakiej znajdowały się neapolitańskie posiadłości królowej w momencie podejmowania przez nią decyzji o wyjeździe z Polski. Na tym tle wskazano najważniejsze elementy gry dyplomatycznej, jaką Bona prowadziła z cesarzem Karolem V i królem Filipem II, oraz uwarunkowania jej powrotu do Bari. Śmierć królowej w listopadzie 1557 r. i jej testament, w którym księstwa Bari i Rossano zapisywała Filipowi II, a Zygmunt August dziedziczył jedynie dobra ruchome i sumy neapolitańskie, otworzyły nowy etap w dziejach sporu polsko-hiszpańskiego. Na potrzeby rokowań mających na celu odzyskanie całego spadku po matce Zygmunt August zbudował wyjątkowo rozległą i dobrze funkcjonującą sieć dyplomatyczną. Niepowodzenia w odzyskaniu Bari i Rossano spowodowały, że król zdecydował się na mediację cesarza w toczonym sporze z królem Hiszpanii. Arbitraż stwarzał dla Zygmunta Augusta nową sytuację prawną i modyfikował sposób i zakres działania. Wydaje się, że król nie do końca uświadamiał sobie, w jak skomplikowany labirynt prawno-administracyjny wprowadza sprawę spadku po matce i wkracza w świat odmiennych obyczajów i mentalności. Ostatecznie królowi udało się odzyskać jedynie część majątku ruchomego i zachować prawo do sum neapolitańskich, które wraz ze śmiercią Anny Jagiellonki przeszły na własność Rzeczypospolitej. W konsekwencji kolejni królowie elekcyjni aż do czasu wojny o sukcesję hiszpańską zabiegali w Madrycie i Neapolu o regularną wypłatę odsetek z sum neapolitańskich. (shrink)

Artykuł ma na celu porównanie dwóch współczesnych nurtów postrzegania człowieka. Posthumanizm, oparty na zasadach naturalnych i biologicznych, rozumie człowieka jako projekt podległy nieustannym zmianom. Usiłuje nakreślić perspektywy jego rozwoju poprzez działania techniczne i biotechnologiczne. Zasadniczymi postulatami tego nurtu są: wydłużanie życia biologicznego, poprawa zdrowia oraz samopoczucia, fuzja ludzkiego mózgu ze sztuczną inteligencją oraz przeniesienie ludzkiej świadomości na niebiologiczny nośnik w celu uczynienia jej nieśmiertelną. Plushumanizm, oparty na personalistycznej koncepcji osoby ludzkiej oraz przesłankach nadprzyrodzonych, formułuje odpowiedź na postulaty posthumanistyczne, ukazując (...) człowieka jako byt ontologiczny, jedność psychofizyczną, cechującą się niezmienną naturą duchową oraz dziecko Boże. Człowiek powołany jest do pełni swego rozwoju nie tylko na płaszczyźnie naturalnej, lecz także nadprzyrodzonej. Możliwe jest osiągnięcie przez wszystkich ludzi swej pełni oraz nieśmiertelności na podstawie historycznego faktu zmartwychwstania Chrystusa oraz prawd zawartych w Piśmie Świętym. Ostatecznym przeznaczeniem człowieka jest nieśmiertelność oraz pełnia szczęścia w królestwie niebieskim, do którego nie wchodzi on jako _anima separata_, lecz jedność duszy z ciałem uwielbionym (_soma pneumatikon_). O wzroście jego człowieczeństwa nie decyduje genetyczne czy farmakologiczne wzmocnienie, lecz duchowe bogactwo, przejawiające się w miłości i postawie podarowania siebie drugim. (shrink)

Według standardowej koncepcji krzywdy, inkorporującej test kontrfaktyczny, osoba B została skrzywdzona, jeśli na skutek działania x osoby A znalazła się w gorszej sytuacji niż ta, w której znajdowałaby się, gdyby osoba A nie zrealizowała tego działania. Zastosowanie tej koncepcji do wyborów prokreacyjnych napotyka jednak dwa poważne problemy teoretyczne: tzw. problem nie-istnienia, będący także istotą spraw sądowych z tytułu „wrongful life”, oraz problem nie-tożsamości, opisany przez Derka Parfita. Problemy te ujawniają, że standardowa koncepcja krzywdy prowadzi do wniosków, które są (...) całkowicie sprzeczne z powszechnie podzielanymi intuicjami dotyczącymi obowiązków moralnych rodziców wobec przyszłych dzieci. Celem niniejszego artykułu jest analiza alternatywnej koncepcji krzywdy – tzw. krzywdy progowej. Wykazane zostanie, że koncepcja ta jest oporna na problem nie-istnienie, ale nie jest w stanie w sposób satysfakcjonujący rozwiązać problemu nie-tożsamości. (shrink)

W niniejszej analizie poddane badaniu zostały szczególne działania państwa, które przeciwdziałają szkodzeniu dobru wspólnoty, a mianowicie śmiercionośne działania funkcjonariuszy policyjnych. W tym celu pokazano najpierw, czym odróżniają się one od innych typów państwowego zabijania, a mianowicie zabijania wskutek wyroku sądowego oraz zabijania w ramach konfliktu zbrojnego. Następnie, rozważone zostały dwa główne typy śmiercionośnych działań policyjnych: (1) działania niosące ryzyko pozbawienia kogoś życia oraz (2) działania zmierzające bezpośrednio do śmierci jednostki. Wskazano szczegółowo, kiedy policjanci mają uprawnienie do (...) podjęcia się takich działań. Zagadnienie śmiercionośnych działań policyjnych zostało przeanalizowane z perspektywy tomistycznej. Poza odwoływaniem się do pism Akwinaty, poddane krytycznej analizie zostały stanowiska współczesnych badaczy, czerpiących z tradycji tomistycznej – Johna Finnisa, Edwarda Fesera, Gregory’ego Reichberga, Wendy Hicks oraz Benjamina Wisniewskiego. (shrink)

Dźwięk możemy postrzegać i odczuwać poprzez percepcję wzrokową i emocjonalną. Dźwięki kształtują materię. Mają zdolność do tworzenia geometrycznych wzorów. Za pomocą cymatyki można zwizualizować kształty tworzone przez określone częstotliwości dźwiękowe. Efekty działania dźwięków można więc oglądać. Są nimi wzory, które powstają z zagęszczającej się materii pod wpływem wibracji dźwiękowych. Dźwięk jest odwzorowany poprzez określony kształt, poprzez formę szeroko pojętego obiektu. W całym świecie ożywionym i nieożywionym istnieją wzorce powtarzających się rytmów, w których wszystko istnieje w stanie ciągłej wibracji, oscylacji (...) i pulsacji. Nikola Tesla mawiał: „Jeżeli chcesz zrozumieć Wszechświat, zacznij myśleć w kategoriach energii, częstotliwości i wibracji”. Świat, w którym żyjemy, można zdefiniować jako interakcję częstotliwości wibracyjnych. Dźwięki kreują kształty (formy). Kształty struktur fizycznych również wytwarzają dźwięki (wibracje) zazwyczaj w postaci infradźwięków niesłyszalnych dla ludzkiego ucha. Takie dźwięki mają dużą przenikliwość i silne oddziaływanie na materię nieożywioną i ożywioną. Wpływ tej energii determinuje zachowanie człowieka i warunkuje stan jego zdrowia. Harmonijny przepływ energii życiowej wspomagają kształty o łagodnych, obłych liniach, tworzone zgodnie z zasadami Świętej Geometrii. Podobne działanie mają kształty w postaci znaków graficznych oraz motywów zdobniczych utrwalanych w tradycjach wielu kultur. W architekturze można odkryć zależności z figurami powstałymi podczas oddziaływania dźwięku na materię. Niektóre z tych kształtów są odwzorowaniem rozety występującej m.in. w świątyniach chrześcijańskich. Praca ta stanowi próbę interpretacji znaczeń tego powszechnie występującego kształtu. Każdy obiekt może być generatorem bądź wzmacniaczem energii fal dźwiękowych. Środowisko akustyczne stanowi o specyfice danej przestrzeni. Rozeta jest specyficznym elementem architektury z wielu powodów. Jest zarówno oknem, przez które wpada do wnętrza filtrowane barwami światło, stanowi swego rodzaju moderator przestrzeni środowiska akustycznego wnętrza, posiada znaczenie symboliczne, kodowanej dotychczas nie w pełni poznanej rzeczywistości szeroko pojmowanego środowiska człowieka. (shrink)

Celem artykułu jest przedstawienie wyzwań i trudności, jakie mogą pojawić się w procesie oceny przez komisje etyczne projektów badawczych bazujących na jakościowych technikach gromadzenia danych uzyskiwanych od osób świadczących różnego rodzaju usługi seksualne. Badania te zwykle podlegają ocenie komisji etycznych ze względu na ryzyko krzywdy dla uczestników, którzy postrzegani są jako szczególnie „podatni na zranienie”. Jednocześnie ze względu na stygmatyzację społeczną, jaka wiąże się ze świadczeniem usług seksualnych, zarówno badacze, jak i osoby uczestniczące w badaniu i wchodzące w skład komisji (...) etycznych mogą mieć swoje wyobrażenia i oczekiwania co do tego, jak powinny przebiegać etyczne badania w tym obszarze. Odwołując się do doświadczeń badaczek anglosaskich, omówię, jak te oczekiwania oraz wymagania komisji etycznych zderzają się, stawiając badaczy przed koniecznością spełniania rozbieżnych czy wręcz sprzecznych oczekiwań różnych aktorów społecznych. Zaproponuję także, w jakim kierunku mógłby zmienić się sposób działania rodzimych komisji etycznych, aby proces uzyskiwania ich aprobaty był bardziej demokratyczny i otwarty na zróżnicowane potrzeby tak badaczy, jak i osób uczestniczących w badaniach. (shrink)

Rozważane są dwie kwestie podstawowe dla oceny strukturalistycznej koncepcji nauk empirycznych: 1) czy możliwa jest i realizowalna logicyzacja filozofii nauki, w szczególności, czy możliwa jest redukcja strukturalistycznej koncepcji teorii empirycznej do logiki, oraz 2) jaki aktualny charakter i perspektywy ma strukturalistyczna niezdaniowa koncepcja wiedzy? Rozważania oparte są na wynikach pracy: Modele semantyczne w filozofii nauk empirycznych po pół wieku. Część I. Filozoficzne wątpliwości.

Prezentowana tu książka jest poświęcona relacjom między filozofią a polityką, politycznemu zaangażowaniu filozofii bądź jej ucieczce przed owym zaangażowaniem. W moim ujęciu pytania o autowizerunek filozofa w XX wieku są pytaniami o jego uwikłania, i uwikłania jego filozofii, w politykę. Nigdy wcześniej filozofowie nie żywili takich nadziei na przemodelowanie społeczeństwa z pomocą polityki (i tym się różnili od licznych wcześniejszych utopistów) zgodnie ze swoją filozoficzną wizją jak właśnie w XX wieku. Jest to zarazem książka o tradycyjnych antynomiach i opozycjach filozoficznych: (...) bios teoretikos i bios praktikos, teoria i praktyka, myśl i działanie, interpretowanie świata i jego zmienianie, człowiek kontemplacji i człowiek czynu, wieża z kości słoniowej i zaangażowanie etc. etc. I dlatego, pisząc tu o autowizerunku filozofa, mam na myśli jego autowizerunek ujmowany z punktu widzenia polityki. Interesują mnie tu odpowiedzi na pytanie o stosunek między filozofią a polityką, bowiem to pytanie uważam dzisiaj z racji historycznych za fundamentalne. Dlaczego pytam tu o autowizerunek filozofa? Uważam, że w filozofii (pytającej o swoje uwikłania w politykę) sposób ujmowania siebie determinuje sposób ujmowania świata. Im bardziej filozofia zostaje odniesiona do „teraz”, tym wymaga większej precyzji, dokładniejszego usytuowania siebie w ramach dostępnych bądź wyobrażonych w kulturze możliwości. Autowizerunek to platforma, z której korzysta filozof, to pewien horyzont konstytuujący jego tożsamość, podający zakres możliwych do przyjęcia ról w kulturze. Zupełnie inny jest autowizerunek filozofa w filozofii odniesionej do „teraz”, a zupełnie inny w filozofii nastawionej na uniwersalność, wieczne i niezmienne prawa, na spoglądanie na świat sub specie aeternitatis. Kluczowe słowa w takiej perspektywie to choćby rewolucja intelektualna, przemoc, nowy świat, nowy człowiek, nowa era, zmiana, postęp, konstruktywny wkład, przyłączenie się i zaangażowanie czy wymogi chwili. Pytam tutaj o chęć wywoływania zmian politycznych mocą filozofii i poprzez filozofię jako narzędzie, pytam o filozofa jako politycznego „zbawcę” (Habermas o Martinie Heideggerze), o filozofa jako egzekutora wyroków historii dysponującego pełną świadomością doniosłości chwili, która nikomu poza filozofami nie może się w pełni odsłonić i ujawnić. Dlaczego jednak filozofia potrzebuje siły? Skąd bierze się jej odwieczne marzenie o wykroczeniu poza uniwersum teorii, myśli, kontemplacji - ku realnemu światu, w którym filozof działa? Książka ta w pewnej mierze stanowi analizę marzeń o filozofii działającej, o filozofii czynu - o filozofie przekonanym o swoim posłannictwie jako posłannictwie człowieka działania. Filozof działający to człowiek oddany wspólnocie - przekonany o politycznie sprawczej roli wypowiadanego, filozoficznego słowa; zwierciadlanym odbiciem tego ideału jest filozof oddany tekstowi, czyli (bezpośrednio) lekceważący społeczne powinności i zobowiązania — przekonany o politycznej i społecznej bezsilności tegoż słowa, skoncentrowany na dostarczaniu interpretacji kolejnych interpretacji tekstów filozoficznych. Jednak oprócz nich w perspektywie autowizerunku politycznego pojawiają się i inni: tekstualiści marzący o drobnych, choć społecznie wpływowych wspólnotach czytelników; wspólnotowcy pragnący działać poprzez filozoficzne słowo, a jednak zarazem pozbawieni złudzeń co do swojej historycznej skuteczności, poniekąd z góry świadomi, że tą drogą świata (przynajmniej w przewidywalnym horyzoncie czasowym) zmienić się nie da; miłośnicy tekstu budujący programy społecznej naprawy świata, a poszukujący wśród tekstualistów (na przykład genealogicznej czy dekonstrukcjonistycznej) „metody”, którą można by wprost zastosować w praktyce, na sposób działających w historii wspólnotowców. Tekst, wspólnota - to jedynie ogólne hasła wywoławcze mające ewokować pewne marzenia o miejscu filozofii i filozofa w kulturze. Z jednej strony stoi autowizerunek, w ramach którego naczelnym hasłem jest „robienie historii” (Emil Cioran) czy „robienie rewolucji”, z drugiej autowizerunek z naczelnym hasłem „robienia tekstów”, czyli bycia uważnym czytelnikiem tekstów filozoficznych i uważnym ich autorem. A oprócz tego, pomiędzy nimi, jest miejsce na autowizerunki pośrednie, mieszane i mniej czy bardziej skłaniające się ku któremuś ze skrajnych wyborów oraz na autowizerunki, których powyższe przeciwstawienie nie uchwytuje. Oba motywy mają do pewnego stopnia organizować prezentowaną książkę, ale nie mają stać się jakimś nowym kluczem pozwalającym na zupełnie nową odsłonę filozoficznego pejzażu. Stoi przecież za nimi długa, filozoficzna tradycja, korzystająca na przestrzeni dziejów z określeń pochodzących z różnych słowników. Kto powiedział, że filozofia ma „robić rewolucję”, tzn. gruntować ją i przygotowywać, promować i usprawiedliwiać, znajdować dla niej wielki intelektualny kontekst, stanowić jej awangardę i magazyn niezbędnych pojęć, legitymizować jej przemoc i uzasadniać jej terror, dawać jej broń w walce i podtrzymywać marzenia o jej nieuchronności, wyjątkowości, celowości i wartości? Kojeve, Heidegger, de Man, Sartre, Bataille (w analizowanych tu przeze mnie tekstach i w ściśle określonych okresach) - byli o tym przekonani. Dlaczego odpowiadał im właśnie taki autowizerunek? Co więcej - albo co innego - daje filozofowi „filozofia wspólnoty” niż „filozofia tekstu”, by sięgnąć do dwóch skrajności w ramach długiego continuum? Czym jest owa nadwyżka? Uczuciem spełnienia, świadomością realizacji marzeń, wcielenia w życie filozoficznych ideałów? Przejściem do świata rzeczywistego - a może wreszcie „pracą”, w mocnym sensie tego terminu? Jednak im filozofia była bliżej świata, tym większe rodziła napięcia. Tym większe miała wyrzuty sumienia. Kluczowy problem analizowanych tu propozycji filozoficznych można by podsumować tak: czy szukać przejść — a jeśli tak, to jakie powinny one przyjmować formy - między uniwersum. zagadnień filozoficznych a światem rzeczywistym? Jaka relacja wiąże filozofa ze światem realnym: z historią, postępem, zmianą? Kim jest filozof zanurzony w historii, kim jest filozof „robiący historię”? W jakiej mierze filozofia jest niezbędnym fundamentem społecznych transformacji i społecznych rewolucji? Jak związać filozofię z czynem i z działaniem? Jak związać spekulację i kontemplację z aktywizmem? Jaki stosunek wobec gwałtownych i radykalnych zmian w świecie społecznym ma zajmować filozof - i w jakim charakterze? Filozofa? Obywatela? Obywatela-filozofa? Czy umieszczać filozofię w głównym nurcie zmian społecznych - w ramach toczących się rewolucji — czy przyjmować w niej postawę wyczekującą, obserwującą, niezaangażowaną, która pozwala spoglądać na akcydentalne zawirowania świata rzeczywistego z perspektywy jego istoty? Czy filozofia ma brać na siebie odpowiedzialność za zmienianie świata? Czy ma się do niego dostosowywać, czy może wręcz je ugruntowywać, znajdując dla niego szeroki, metafizyczny kontekst? Spis treści Wprowadzenie. „TYRANIA HEGLA” I MYŚLENIE PONOWOCZESNE W KONTEKŚCIE PYTAŃ 0 AUTO WIZERUNEK FILOZOFA (9) „Uwolnić się od Hegla”? (10) Panorama (15) „Przyszłość świata” a „interpretacja pism Hegla” (24) Podsumowanie: filozof czynu, filozofia działania (27) Rozdział 1. Przykład wspólnotowy: Alexandre’a KOJEVE’A filozof zmieniający świat (FRANCUSKI HEGEL) (37) Antropologia, panowanie, niewola (41) Kojeve-Strauss: debata stulecia? (44) Filozof wedle Straussa (47) Filozof wedle Kojeve’a (50) Historia, filozofia, przemoc. „Humanizm” i „terror” (57) Rządzenie: zdolności i powinności (61) Kres historii (63) Podsumowanie (68) Rozdział 2. PRZYKŁAD TEKSTUALNY: DELEUZE’A 1 KLOSSOWSKIEGO FILOZOF TWORZĄCY TEKST (francuski Nietzsche) (70) „Jakiegoż to adwersarza, jakiegoś wroga należy pokonać?” (73) „Między Heglem a Nietzschem nie może być kompromisu” 77 Nietzsche, Freud, Marks 90 Historia i genealogia 96 Kwestia stylu 99 Rozdział 3. PRZYPADEK GEORGESA BATAILLE’A: MIĘDZY HEGLEM A NlETZSCHEM? 106 „Człowiek integralny” a działanie 110 Rewolucja, ekstaza, krew 115 W towarzystwie Nietzschego 124 Ekonomia nadmiaru 128 Rozdział 4. WOKÓŁ ZAANGAŻOWANIA. OD WSPÓLNOTY DO TEKSTU I DALEJ: SARTRE, BARTHES, BLANCHOT, FOUCAULT 133 „Umiłowanie mądrości” a polityka 133 Filozofia, polityka - tekst, wspólnota 136 Pisarze i piszący 138 „Co to znaczy pisać?”142 Pisanie - czysta bierność na marginesie historii? 151 Poza opozycję esteta/pisarz zaangażowany 157 Intelektualiści - władza 161 Książki-doświadczenia i książki-prawdy 166 „Tyrania prawdy”168 Rozdział 5. FILOZOF A CZASY PRZEŁOMU. FRANCUSKIE BURZE WOKÓŁ MARTINA HEIDEGGERA W PERSPEKTYWIE SPORU O MIEJSCE FILOZOFII W SFERZE OBYWATELSKOŚCI. 172 Początki 172 Heidegger - francuski „mistrz myślenia”180 „Czy można jeszcze wierzyć filozofom?” 184 Heideggera sen o przywództwie 188 Dyskusje, dyskusje 205 Specyficzna aura filozofa? 210 „Przyjdźcie do nas, a będziecie mogli przekuć waszą myśl w czyn” 230 Rozdział 6. WOKÓŁ PAULA DE MANA - EUROPEJSKIE PYTANIA O SŁOWA JAKO CZYNY 233 Kontekst europejski - rewolucja intelektualna 238 Nowy porządek, nowy początek 248 „Konstruktywne” podejście do rewolucji a „humanizm” 255 Europejski cień człowieka czynu 257 Ideologia estetyczna 262 Rozdział 7. W STRONĘ ESTETYKI EGZYSTENCJI: MICHEL FOUCAULT 266 „Dać żyjącym exempla...” 271 Kanta i Nietzschego „troska o siebie” 272 Etyka jako estetyka 283 Foucault, Kant i „ontologia teraźniejszości” 291 „Troska o siebie” jako praktyka wolności 302 Myślenie - niebezpiecznym aktem? 310 Bibliografia 313 SUMMARY 331 CONTENTS. (shrink)

W chwilach szczególnego zagrożenia ludzie zwykle błagają Boga o pomoc dla siebie lub swoich bliskich, modląc się na przykład, żeby lawina zmieniła kierunek lub żeby znalazł się dawca organów dla czyjegoś umierającego dziecka. Taka modlitwa wydaje się naturalna, a dla wierzących nawet rozumna i akceptowalna. Niestosowne wydaje się potępianie takiej typowej modlitwy jako czegoś złego. Ale kiedy dokładnie zbadać, co się rzeczywiście dzieje w takich sytuacjach, to okazuję się, że często tego rodzaju modlitwa jest moralnie dyskusyjna. Autor twierdzi, że taka (...) modlitwa powinna być postrzegana jako forma działania, a tym samym powinna spełniać wysokie standardy moralne, które odnoszą się do działań; ponadto autor twierdzi, że założenie dobroczynności Bóstwa nie wystarcza, aby taką modlitwę legitymizować. (shrink)