Filozofia analityczna po logicyzmie Fregego i atomizmie logicznym Russella odziedziczyła szereg założeń związanych z istnieniem rodzajowej dziedziny bytów indywidualnych, których tożsamość i elementarne określenia już mamy zdefiniowane. Te „indywidua” istnieją tylko w idealnych „światach możliwych” i nie są niczym innym jak zbiorami posiadającymi strukturę bądź czystymi zbiorami matematycznymi. W przeciwieństwie do takich czysto abstrakcyjnych modeli, Hegel analizuje rolę pojęciowych rozróżnień i odpowiednich brakujących inferencji w rzeczywistym świecie. Tutaj wszystkie obiekty są przestrzennie i czasowo skończone. Nawet jeśli rzeczywiste rzeczy poruszają się (...) zgodnie z pewnymi formami, są tylko momentami w całościowym procesie. Wszelako, formy te nie są przedmiotami bezpośredniej, empirycznej obserwacji, lecz zakładają udane i powtarzalne działania i akty mowy. W rezultacie żadna semantyka odnoszącej się do świata referencji nie może obyć się bez kategorii Heglowskich, które wykraczają daleko poza narzędzia opartej wyłącznie na relacjach logiki matematycznej. (shrink)

Polskie przepisy prawne formułujące warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego, a więc ipso facto wyznaczające jego granice, można różnorako interpretować, zwłaszcza w tym zakresie, w jakim określają wymagany dla przeprowadzenia eksperymentu bilans związanych z nim możliwych korzyści i szkód. W artykułach prawniczych komentujących te przepisy w zasadzie jednak brak prób systematycznego i (na tyle, na ile pozwala na to sam przedmiot analizy) ścisłego wyróżnienia tych interpretacji w języku tzw. teorii racjonalnego wyboru (rational choice theory), teorii szczególnie przydatnej w tym kontekście z uwagi (...) na jej rozbudowany aparat pojęciowy pozwalający badać różnorakie konfiguracje relacji między costs i benefits. Artykuł próbuje wypełnić tę lukę: wyróżnione w nim zostały różne interpretacje przepisów prawnych określających warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego; interpretacje te zostały również poddane ocenie. (shrink)

W projekcie badawczym, który w zamyśle będzie składał się z dwóch merytorycznie i logicznie powiązanych artykułów, formułujemy taki schemat pojęciowy, w którym adekwatna staje się charakterystyka struktur fraktalnych w kategoriach filozoficznej koncepcji emergencji. W pracy pierwszej przedstawiamy główne idee filozofii emergencji oraz dokonujemy prób uchwycenia w procesie generowania fraktali jednostek emergentnych. Pozostajemy jednak w obrębie klasycznego rozumienia badanej relacji. W pracy drugiej, na podstawie zademonstrowanych słabości ujęć klasycznych, jako niewystarczających w specyficznym kontekście badanych struktur matematycznych, pokazujemy, że dyskurs nad (...) emergencją w matematyce staje się sensowny i uprawniony w ugruntowanym w filozofii nauk formalnych quasi-empirycznym podejściu do niektórych zagadnień w matematyce. (shrink)

Tematem artykułu jest eksplanacyjna rola jaką mogą pełnić teorie filozoficzne w badaniach z zakresu kognitywistyki. Wyróżnione zostają cztery uzupełniające się role, powiązane z różnymi koncepcjami wyjaśniania. Zgodnie z pierwszą rolą eksplanacyjną teorie filozoficzne wyjaśniają na sposób opisywany w koncepcjach naukowego wyjaśniania. Uzyskanie tego rodzaju wyjaśnień przy użyciu teorii filozoficznych wymaga jednak przeformułowania ich tez, przy użyciu pewnych rozumowań analogicznych, w twierdzenia mające charakter naukowy. Wedle drugiej roli ekplanacyjnej teorie filozoficzne wyjaśniają poprzez sformułowanie koniecznych i wystarczających warunków, które muszą być spełnione (...) przez schemat pojęciowy opisujący pewien stan rzeczy. Podobnie w przypadku trzeciej roli teoria filozoficzna wyjaśnia poprzez wskazanie koniecznych i wystarczających warunków zgodności pomiędzy pojęciami używanymi w teorii naukowej a strukturą tej teorii. Wreszcie zgodnie z czwartą rolą teorie filozoficzne wyjaśniają poprzez zastosowanie argumentacji transcendentalnej. W końcowej części artykułu zaprezentowane są wzajemne powiązania pomiędzy czterema powyższymi rolami eksplanacyjnymi. (shrink)

Tematyka pracy sytuuje się na pograniczu teorii psychologii i teorii języka. Celem jej jest pokazanie niespójności i niewspółmierności dwóch stylów myślenia o człowieku - kartezjańskiego i postfreudowskiego. Świadomość, tożsamość indywidualna, wolna wola, odpowiedzialność, intencjonalność, myśl - tworzą jeden zespół pojęć powiązanych ze sobą, a charakteryzujący kartezjanizm. Natomiast nieświadomość, automatyzm, determinizm, rekurencyjność - stanowią pojęciowy oręż freudyzmu. Nieświadomość jest w tej konwencji stanem pośredniczącym między mną a drugim. Autor twierdzi, że teksty Z. Freuda są dla współczesnych takimi samymi „narzędziami" inspiracji, (...) jakim niegdyś dla nowożytnych były teksty R. Descartes'a. Książka ma charakter rekonstrukcyjny, a działanie jej autora to w znacznej mierze praca detektywa, polega bowiem na wyśledzeniu i odkryciu inspiracji oraz korekt lub uściśleń, jakie współcześni myśliciele próbują odkryciu Freuda narzucić. Książka ma na celu wskazanie problemów filozoficznych w ramach empirystycznie zorientowanej dziś psychologii. Po pierwsze, autor stara się wykazać, że psychologia wraz ze swym klasycznym problemem ciała i umysłu jest produktem nowożytnym, tj. rodzi się wraz z tekstami Kartezjusza. Po drugie, autor krytycznie odnosi się do dwóch istotnych rozwinięć kartezjanizmu, tj. introspekcjonizmu i fenomenologii. Te¬mu pierwszemu zarzuca sprzeczność pomiędzy założeniami ontologicznymi (dyrektywa paralelizmu psychofizycznego) a praktyką badawczą (naturalizm epistemologiczny i fenomenalizm), fenomenologii zaś niekonsekwencję w ujęciu problemu świadomości. Łącząc te dwie krytyki autor stara się zburzyć zaufanie do równania: „psychiczne = świadome". Świadomość, że psychologia powinna odszukać inny od świadomości przedmiot badań, stanowi przesłankę główną poszukiwań intelektualnych zawartych w książce. Autor zwraca się w kierunku myślenia antykartezjańskiego, tj. psychoanalizy i kognitywistyki. Z tekstów S. Freuda autor stara się wyłuskać spójną teorię aparatu psychicznego. Tu jednak natrafia na pęknięcie, na pewną dwuznaczność; ów aparat można bowiem interpretować dwojako: albo jako system reprezentacji, albo jako maszynę. (shrink)

Artykuł stanowi próbę syntetycznego spojrzenia na filozofię polityki. Autorka porządkując sposoby rozumienia i opisywania tej dyscypliny dąży do umieszczenia filozofii polityki w całości myślenia filozoficznego (filozofia polityki jako metafizyka polityki, etyka polityczna czy refleksja metafizyczno-normatywna, filozofia polityki a filozofia społeczna), określenia jej przedmiotu (filozofia polityki sensu largo i sensu stricto) i problematyki (holizm – indywidualizm, elitaryzm – egalitaryzm, pesymizm – optymizm, racjonalizm – antyracjonalizm, monizm – pluralizm). Omawia także historyczny rozwój filozofii polityki (różnice między klasyczną, nowożytną a współczesną filozofią (...) polityki) oraz jej rolę w życiu ludzkim. (shrink)