Nieprzezwyciężona wola Boga i tajemnica wolności stworzonych bytów. Komentarz do książki Opatrzność Boża, wolność, przypadek Dariusza Łukasiewicza Artykuł jest komentarzem do książki Dariusza Łukasiewicza Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Zasadniczą jego tezą jest to, że nie istnieje wolność ludzka jako nie-kauzalny generator wolnych aktów. Prawdziwej wolności doświadczymy tylko w życiu wiecznym, a stanie się ona dla nas czymś realnym dopiero wtedy, gdy zostanie nam ujawniona nasza indywidualna istota. Życie wieczne polegać będzie, między innymi, na ujrzeniu, w jaki sposób wszystkie nasze działania (...) wypływają z naszej indywidualnej istoty. (shrink)

There are three main ways to acquire the knowledge of the existence of God and the knowledge of His nature. These are either the arguments taking into account the nature of the world and our thinking about the world, or it is the argumentation trying to prove the authenticity of certain historical events, or it is a reference to particular types of experiences, called mystical experiences. In the case of Christian philosophy we will have to consider, firstly, the cosmological and (...) ontological arguments for the existence of God, and, secondly, the attempts to show the authenticity of reports of the events regarding Jesus of Nazareth and, thirdly, the arguments in favor of the objectivity of mystical experiences recorded in the history of Christian religion. In regard to all of the above-mentioned three sources of knowledge about God, I would like to ask the following questions. How do we know that all of them refer to the same object? On what basis can we say that even if these three 'ways to God' are correct, they refer us to the same being? Are they independent of each other, and if they depend on each other in some way, what are the relationships among them? If we were not able to demonstrate that the item referred to by the term 'God' in all of these three ways is the same object or being, it would represent a significant weakness in Christian theology and philosophy. I will try to outline what relationship may exist between these three sources of knowledge about God. Then I will attempt to describe the criteria connecting all these sources of knowledge. (shrink)

Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej części pod uwagę brana jest możliwość, że ludzie, a być może także wszystkie inne skończone podmioty poznające, które dysponują zdolnością do formułowania ocen moralnych, podlegają uniwersalnemu złudzeniu co do hierarchizacji wartości moralnych, według których działają, a więc że mają odwrócone spektrum aksjologiczne. W części drugiej jest uzasadniana teza, że jedynym środkiem, pozwalającym wykluczyć możliwość podlegania radykalnej iluzji aksjologicznej przez skończone podmioty poznające, jest odwołanie się do metafizycznego pojęcia Boga, rozumianego jako pojęcie istoty (...) najdoskonalszej, i do Jego wiedzy na temat tego, co jest dobre, a co jest złe. Kwestia istnienia Boga oraz wskazanie, w jaki sposób należałoby religijnie konkretyzować pojęcie Boga, nie są podejmowane. Do przeprowadzenia prezentowanej w artykule argumentacji wystarczy, że Bóg będzie rozumiany jako osoba dysponująca atrybutem wszechwiedzy. Część trzecia jest poświęcona uwagom na temat relatywizmu moralnego, zagadnieniu tzw. dylematów moralnych oraz pojęciu istoty dobra moralnego. (shrink)

The article presents the philosopher A. B. Stępień (born 1931). In the first part, against the background of philosophical trends of the 20th century, the main components of A. B. Stępień’s philosophical standpoint are characterised. The author of the article includes among them: in epistemology − anti-sceptical, anti-relativist and realist views; in metaphysics − theism and stress on the possibility of rational argumentation for existence of God; in axiology − objectivist views, especially in the field of existence of moral values (...) and norms derived from them. The next part of the article is devoted to a discussion of A. B. Stępień’s didactic activities with a special stress on his contribution to the development of Polish philosophy after World War II. (shrink)

The article concerns the epistemological views of Adam Grobler contained in his book Epistemologia (2019). The first part of the article lists the basic goals that were set for the philosophical theory of knowledge, namely, distinguishing types of knowledge, discovering the essence of knowledge, describing and assessing human epistemic situation in the world, considering the most general idea of knowledge, confronting the issue of global skepticism, grounding human knowledge, considering the issue of starting point in philosophy, showing the genesis of (...) human knowledge (Kant, Husserl), considering the phenomenon–reality opposition and the opposition of categories of being and categories of thinking, abandoning the maximalistic epistemology in favour of naturalized epistemology. In the second part of the text, Adam Grobler’s epistemological position is diagnosed as (pragmatically motivated) skepticism. (shrink)

The paper presents some principal motives that made I. Kant take the position of transcendental idealism. They are the following: the question of a priori synthetic judgements, the question of the cognitive and ontic status of space and time, the problem of the constitution of the phenomenal world, and the problem of the objectivity of empirical judgments (the so-called transcendental deduction). In relation to Kant’s solutions some objections have been formulated and a thesis that neither separately nor in combination can (...) the main four motives be treated as conditions sufficient for idealism and agnosticism. The author also seeks to show the relationship between transcendental idealism and Kant’s belief of the impossibility to solve the “great” metaphysical problems, therefore the problem of the existence of God, soul, and freedom. (shrink)

Temptation and Free Will. A Solution to the Problem of the Relationship Between Human Free Will and God’s Omniscience The article aims to show that none of the today discussed positions concerning the relationship between human free will and God’s omniscience—determinism, compatibilism, molinism and libertarianian revisionism—is an adequate solution and proposes a position to some extent resembling Kant’s solution to his Third Antinomy, where he made the distinction between subject as causa phenomenon and subject as causanoumenon. God possesses not only (...) an absolute knowledge concerning all processes and events in the world, but He also has a full knowledge concerning what all human subjects will decide to do. Nevertheless, His absolute knowledge in this sense is compatible with human freedom, because ‘real freedom’ is ‘located’—as a causality of freedom—in individual human natures which already exist in eternity and of which our actual inner experience gives us only a ‘sensual scheme’ (Kant). Human persons are tempted by different life experiences which they receive, i.e. they are tested by God and it cannot be excluded that some of these personal essences will turn out to be only illusory and in this sense will be condemned. For all other persons worldly experience was planned by God as a necessary element of their future eternal life. Keywords:God, omniscience, freedom, determinism, eternal life, persons. (shrink)

The paper deals with the nature of internal experience. The views on this subject appear in I. Kant, J.G. Fichte, E. Husserl, and K. Rahner. The author seeks to prove that internal experience is an intuitive experience in which the subject presents to himself or herself in the so-called intellectual inspection (intellektuelle Anschaung). The subject has the feature of atemporality (nunc status) and is capable of transcending each content while preserving its identity. ..Speculation\" means reflection: the structure of the person (...) of God is reflected in internal experience. He is semper stans. These views are compared with the standpoint of fourteenth-century mystics (J. Eckhart, J. Tauler, H. Suzo) about the so-called ground of the soul (Seelengrund). (shrink)

This paper addresses two issues in Richard Swinburne’s book Are We Bodies or Souls? I interpret Swinburne’s modal argument as an example of a priori synthetic knowledge. Swinburne’s thesis that every person possesses “thisness” is compared with Kant’s distinction between the empirical character and the intelligible character.

W niniejszym tekście przedstawiam sylwetkę filozoficzną Stanisława Judyckiego. Odwołując się do koncepcji filozofii zarysowanej w tekście prof. Judyckiego zatytułowanym „Dlaczego filozofia jest trudna?” staram się pokazać w jaki sposób autor tejże koncepcji pozostał jej wierny w swojej oryginalnej twórczości filozoficznej. Staram się zatem wydobyć i omówić najważniejsze cechy sposobu uprawiania filozofii przez Stanisława Judyckiego jak i charakterystyczne cechy filozofii, która jest jego efektem. Omawiam również w skrótowej formie niektóre z najważniejszych wątków i problemów podejmowanych przez Stanisława Judyckiego oraz charakterystyczne cechy (...) jego pisarstwa filozoficznego. (shrink)

Artykuł konfrontuje stanowisko Stanisława Judyckiego na temat prawdy ze zjawiskiem post-prawdy. Stanisław Judycki broni koncepcji prawdy radykalnie obiektywnej, lokalizując nośniki prawdziwości w boskim umyśle. Słabą stroną takiego stanowiska jest między innymi brak wyjaśnienia zjawiska post-prawdy. Autorka twierdzi, że trzeba odróżnić prawdę idealną i prawdę społeczną, ponieważ post-prawda jest generowana na poziomie prawdy społecznej i żywi się brakiem rozróżnienia tych dwu warstw. Zjawisko post-prawdy wyjaśnia się na gruncie konsensualnej teorii prawdy (Bufacchi 2021) jako konstruowanie alternatywnego konsensusu, które odbywa się (...) w atmosferze podważania znaczenia prawdy (i jest czymś innym niż kłamstwo lub ignorancja). Autorka uważa, że lepsze w tym kontekście jest pojęcie społecznego konstruktu niż pojęcie konsensusu. Podziela jednak opinię Bufacchiego, że lekarstwem na post-prawdę jest odrzucenie binarnego podziału na prawdę i post-prawdę (prawdy uznawane przez ludzi są też społecznymi konstruktami) oraz zastępowanie w miarę możliwości słowa „prawda” terminami odnoszącymi się do ludzkich ocen i czynności poznawczych. (shrink)

Artykuł jest próbą rekonstrukcji poglądów Stanisława Judyckiego na temat człowieka. Zdaniem Judyckiego główną cechą charakteryzującą ludzki byt jest niezgoda na skończoność i śmierć, podstawowym zaś dążeniem — życie wieczne po śmierci. Drogę ku temu celowi wskazuje religia chrześcijańska, zwłaszcza idea Wcielenia Chrystusa, objawiająca z jednej strony uczłowieczenie Boga, z drugiej — przebóstwienie człowieka. Można zatem powiedzieć, że Judycki uprawia chrystologię filozoficzną, chcąc uczynić z chrześcijaństwa religię racjonalną i uniwersalną. Autor artykułu nie podziela religijnego i filozoficznego optymizmu Judyckiego, opowiadając się (...) za sceptycyzmem (w epistemologii), materializmem (w filozofii człowieka), panteizmem (w metafizyce) oraz moralnym sceptycyzmem w religii (zło istniejące w świecie falsyfikuje wiarę w istnienie doskonale dobrego Boga); równocześnie jednak autor podziwia intelektualny wysiłek racjonalizacji wiary chrześcijańskiej, podjęty przez Stanisława Judyckiego, który jest jednym z najbardziej oryginalnych filozofów religii w ostatnich latach. (shrink)

Koncepcja wszechmocy absolutnej (lub maksymalnej mocy) Boga, prezentowana przez Stanisława Judyckiego, odwołuje się do intuicji bytu najdoskonalszego Anzelma z Canterbury oraz bytu nieskończonego Kartezjusza. Poprzez swój radykalizm narusza jednak podstawowe intuicje klasycznego teizmu, dotyczące rozumności i dobroci bytu Bożego, realizującego te atrybuty w swoim stworzeniu. Wydaje się, że intelektualna cena tej koncepcji jest dosyć wysoka dla racjonalnego rozumienia Boga w doktrynie chrześcijańskiej. Znacznym zrównoważeniem tej koncepcji byłaby propozycja doktryny o prostocie Boga, prezentowana przez Tomasza z Akwinu.

W niniejszym tekście analizuję wybrane fragmenty Epistemologii Stanisława Judyckiego. Tę wielowarstwową książkę traktuję jako wykładnię jego systemu filozoficznego, który nazywam teizmem epistemologicznym. W tym systemie teza teistyczna (uzasadniona za pomocą argumentu ontologicznego) stanowi zarówno warunek odrzucenia sceptycyzmu i ugruntowania wiedzy ludzkiej, jak i czynnik wyjaśniający oraz unifikujący rozmaite fenomeny poznawcze. W tekście próbuję krytycznie zrekonstruować strukturę, główne metody i rozumowania oraz wybrane przęsła dzieła Judyckiego. Szczególną uwagę zwracam na procedurę obalenia sceptycyzmu, dowód ontologiczny i teorię jakości zmysłowych. Choć w opracowaniu (...) każdego z tych tematów znajduję pewne nieścisłości i luki, cały projekt Judyckiego oceniam jako szczególnie inspirujący oraz filozoficznie bogaty. (shrink)

W artykule przedstawiam główne przesłanki metafizycznego optymizmu obecne w filozofii Stanisława Judyckiego. Należą do nich: argument causa totalis za istnieniem bytu najwyższego, który nazywam modalnym, argument za osobową naturą bytu najwyższego, argumenty za doskonałą dobrocią bytu najwyższego oraz uniwersalistyczna (inkluzyjna) eschatologia. Wszystkie te przesłanki metafizycznego optymizmu uważam za zasadniczo trafne. Inaczej, mocniej niż Stanisław Judycki rozumiem wszechmoc Bożą. W zasięgu wszechmocnej woli Bożej leżą wszystkie Boże przymioty w tym doskonała dobroć, która została wyrażona działaniem Boga takim, jak Wcielenie (...) i zniszczenie wszelkiego zła. (shrink)

In the article, I respond to the objections and comments to my book Epistemologia. Sandwiczowa teoria wiedzy [Epistemology: A Sandwich Theory of Knowledge] formulated by the participants of the seminar held in October 2021, namely Stanisław Judycki, Damian Leszczyński, Rafał Palczewski, Wojciech Sady, Tadeusz Szubka, Włodzimierz Zięba.

Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie osiągnięć Stanisława Judyckiego w dziedzinie antropologii filozoficznej. Zajmuje on stanowisko dualizmu absolutnego, głoszącego istnienie duszy jako bytu samodzielnego (prostej, niematerialnej i atemporalnej substancji), typu augustyńsko-kartezjańskiego (stwierdzającego możliwość uchwycenia „ja” w strumieniu własnej świadomości, choć za zasłoną ogółu semantycznego). W tekście przedstawiam argumenty Judyckiego na wsparcie tego stanowiska: (a) wyjaśnienie takich cech doświadczenia wewnętrznego, jak jedność strumienia świadomości, jest możliwe tylko w dualizmie, (b) argument modalny, (c) argumenty przeciw naturalizmowi (według Judyckiego jedyną alternatywą wobec materializmu jest dualizm.

W niniejszym artykule proponuję odczytanie antropologii filozoficznej Stanisława Judyckiego jako rodzaj eksperymentu myślowego, polegającego na próbie wyznaczenia optymalnego ze względu na najsłabsze jednostki ludzkie metafizycznego kształtu świata. Odwołując się do jego tekstów, będę chciał pokazać, dlaczego zza „metafizycznej zasłony niewiedzy” powinniśmy wybrać świat, który ma określone własności, pozwalające najsłabszym z ludzkich osób żyć spełnionym życiem. Następnie, posługując się argumentami, które można znaleźć w tekstach Judyckiego, pokażę, iż taki pożądany ze względu na egzystencjalnie najsłabsze osoby kształt świata jest możliwy jedynie przy (...) założeniu, iż istnieje Bóg. Będę sugerował, iż nawet jeśli ktoś nie chciałby zgodzić się z argumentami Judyckiego na rzecz tezy o istnieniu Bogu, powinien, biorąc pod uwagę ten postulowany kształt świata, stać się pro-teistą, a zatem chcieć, aby Bóg istniał. Na koniec spróbuję pokazać, iż w tekstach Judyckiego widać wyraźnie, iż opis doktryny chrześcijańskiej pokrywa się z zawartością tego, co należałoby wybrać zza „metafizycznej zasłony niewiedzy”. Jeśli tak, to nawet jeśli w tekstach Judyckiego nie znajdujemy wystarczająco mocnych uzasadnień prawdziwości chrześcijańskiego teizmu, to otrzymujemy bardzo mocne argumenty na rzecz tezy, iż powinniśmy chcieć, aby istniał Bóg, o jakim mówi chrześcijaństwo. (shrink)

Celem artykułu jest ukazanie złożonego i w dotychczasowych dyskusjach rzadko analizowanego charakteru niewiary religijnej. Artykuł dotyczy pojęć wiary i niewiary religijnej w ujęciu Stanisława Judyckiego i św. Tomasza z Akwinu. Ukazano, że między ich poglądami zachodzi spora zbieżność, mimo odmiennych punktów wyjścia ich filozofowania. Omówiono cztery składniki wiary religijnej wyróżnione przez Judyckiego (przekonania o istnieniu Boga, postawę moralną polegającą na pragnieniu dobra, zaufanie do Boga i świadomość obecności Boga), a następnie pokazano złożony charakter niewiary religijnej, którą może determinować brak przynajmniej (...) jednego ze składników wiary. (shrink)

The article reviews the book Philosophia Vitam Alere. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Darowskiemu SJ z okazji 70-lecia urodzin, edited by Stanisław Ziemiański S.J.

The book by professor Stanisław Kowalczyk, renowned scholar in the field of social philosophy, is, without doubt, one of the most important studies on the idea of freedom. The concept of freedom is as old as mankind. It has many meanings and has been interpreted in many different ways. For instance, we also have the word „liberty," which means „freedom or right" and is synonymous with the word freedom, which means „the condition of being free." The author indicates that (...) in our times the notion of freedom is most frequently used; however, it is often misused or deceptive. Mass media and people of all walks of life talk of liberty; everyone talks of freedom and, for many, it is the highest value. Longing for freedom is rooted in the heart of every human being, for freedom is an existential correlate and the fulfilment of the rational human being. The semantic confusion about the notion of freedom leads to many misuses of the concept. Personalism, as a philosophical concept in which a person stands in the centre of all discussion, serves as a framework for the author's delineation on the concept of freedom. He further states that the appropriate understanding of this value is possible in the context of the personalistic interpretation of a human being. This is the focus of this informative and insightful book. (shrink)