Analitik psikoloji 20. yüzyılda İsviçreli psikoterapist Carl Gustav Jung tarafından oluşturulmuş kuramdır. Kuram sadece psikoterapi alanını değil psikolojiden teoloji, etnografi, edebiyat ve güzel sanatlara kadar pek çok bilim dalını da etkilemiştir. Jung’un kuramındaki en önemli başarısı; bilinçdışı ile bireysel bilinçdışı ve kolektif bilinçdışının keşfidir. Bu keşifle sadece çeşitli bilim dalları edebî metinlerde geçen kolektif imgeler ve onların kolektif simgelerinin neler olduğunu değil insanlar da ruhun ihtiyacının ne olduğunu öğrenmiştir. Jung’un kuramının birincil maddesi ontolojik açıdan insanın kendisinden daha güçlü bir varlığa (...) bağlanma ihtiyacıyla doğmasıdır. İnsan bu temel ihtiyacını göz ardı ederek yaşamını sürdürdüğünde enerjisini yapısına ters yönde isteklere harcayarak giderir. Nitekim insan doğası gereği hayatın çeşitli yönlerine ilgi duyan, onları gerçekleştirmede istekli olan varlıktır. Bu istekler bazen toplumun refahını engelleyici dolayısıyla dinî emirlere aykırı olabilir. Böylece gerek toplumun kurallarına gerek dinin buyruklarına ters düşülür. Bu durumda dinen istenilen insan olunamadığı gibi psikolojik açıdan da bireyselleşme gerçekleştirilememiş olur. Bireyselliğini gerçekleştirememiş insanlar Jung’un kuramında isimlendirdiği gibi gölgelerinin farkına varamamış kişilerdir. Analitik psikolojide insanlık adına çok önemli olan gölgelerin farkına varılması oldukça zordur. Klinik gözlemlerinden hareketle kuramını oluşturan Jung’a göre hayatı boyunca gölgelerinin farkına varamayan insanlar olduğu gibi hayatlarının bazı evrelerinde yaşadıkları tecrübe neticesinde kendilerini bitkin, yorgun hatta hasta hisseden insanların olması da mümkündür. Jung kuramında gölgelerinin farkına varamayan insanların; bireyselleşmelerinin gerçekleşmediğini belirtir. Ona göre insanlığın en büyük yıkımı bireyselleşmenin gerçekleşmediği toplumlardan kaynaklanacaktır. Makale; analitik psikolojide gölge arketipinin tasavvufî görüşte arzu, istek, hayatın ilkeleri manalarına da gelen nefs teriminin benzeşik oluşu üzerine kaleme alınmıştır. Bu sebeple makalede on bir tane mutasavvıf şairin dîvânında zikredilen nefs kelimesi kuram doğrultusunda titizlikle incelenmiştir. Makale Jung’un kuramı ışığında bir arketip olan gölge ibaresinin mutasavvıf şairlerin dîvânlarında incelenen nefs ibaresine karşılık geldiği elli bir manzumenin açıklanmasından oluşmaktadır. Elde edilen veriler neticesinde makale gölgenin tanımı, bilinçlenmeye başlama, gölgeleri tanıma, bireyselleşme ve gölge çeşitleri olmak üzere beş bölümdür. Makalede yer alan gölge çeşitleri; acelecilik, hırs, kibir ve kin alt bölümlerini ihtiva etmektedir. Bu alt bölümlerde insanın olumsuz özelliklerini anlatan gölge çeşitlerini bildiren manzumelerin aynı zamanda insanın bu kötü hasletleriyle nasıl mücadele edeceğine dair öğütleri, çözüm önerilerini içerdiği tespit edilmiştir. Mutasavvıf şairler tarafından okuyucusuna verilen bu öğütler Jung’un da kuramında özellikle üzerinde durduğu hasletlerdir. Çalışmayla gerek klasik Türk edebiyatı gerek Türk İslâm edebiyatı alanına metinlerde zikredilen kelimelerin sembolik anlamlarının kazandırılması, farklı bir derinlik getirilmesinin yanında teoloji bilim dallarına da katkı sağlaması ümit edilmektedir. (shrink)

I reconstruct the background of ideas, concerns and intentions out of which Moore’s early essays, the preliminary version, and then the final version of Principia Ethica originated. I stress the role of religious concerns, as well as that of the Idealist legacy. I argue that PE is more a patchwork of rather diverging contributions than a unitary work, not to say the paradigm of a new school in Ethics. I add a comparison with Rashdall’s almost contemporary ethical work, suggesting that (...) the latter defends the same general claims in a different way, one that manages to pave decisive objections in a more plausible way. I end by suggesting that the emergence of Analytic Ethics was a more ambiguous phenomenon than the received view would make us believe, and that the wheat (or some other gluten-free grain) of this tradition, that is, what logic can do for philosophy, has to be separated from the chaff, that is, the confused and mutually incompatible legacies of Utilitarianism and Idealism. (shrink)

Yüzyılın başından itibaren, kıta felsefesi ve analitik felsefe arasındaki tartışmalı ayrımın ötesine geçmeye çalışan ve özellikle fenomenolojinin birleştirici bir rol oynadığı girişimlere daha çok rastlamaya başladık. İki gelenek arasındaki köprünün fenomenoloji üzerinden kurulması, fenomenoloji ve analitik felsefenin kökende ortak sorulardan yola çıkmış olmalarına, tarihsel gelişimleri boyunca yollarının çeşitli şekillerde tekrar tekrar kesişmesine ve kısmen de felsefeden beklentilerin benzerliğine bağlanabilir. Makale iki felsefe arasındaki gelgitli ilişkiyi “anlam” sorusu üzerinden ele alıyor ve son yıllarda özellikle zihin felsefesi alanında ortaya çıkan işbirliğinin arka (...) planını açık kılmaya çalışıyor. İlk bölüm doğuşlarında aynı sorundan yola çıkan, ama biri dilsel anlamı ve dilsel analizi merkeze alan, diğeri dilsel anlamın içinde ortaya çıktığı dilsel bilinç yaşantılarının analizine dayanan iki felsefeyi karşı karşıya koyuyor. İkinci bölüm fenomenolojide anlamın, sadece ifade yaşantılarına özgü olarak değil de tüm bilinç yaşantılarına içkin bir şey olarak kavrandığını; anlam kavramının bu şekilde genişlemesinin, analitik felsefeden gelen bir ilhamla nasıl bir yönelimsellik yorumuna yol açtığını açıklıyor. Üçüncü ve son bölüm ise fenomenolojinin, dilsel anlam ile dolaysız deneyimde kurulan dilöncesi anlam arasında varolduğunu ileri sürdüğü genetik ilişkiyi ele alıyor. Ayrıca sadece dilsel anlamı açık kılmayı amaçlayan dilsel bir analizle sınırlı bir felsefenin, bir deneyim kuramıyla tamamlanması gerektiği öne sürüyor. Fenomenoloji, bilinçdünya korelasyonunun özsel yapılarını ve bunların genetik kuruluşunu betimleyen bir felsefe olmasıyla, dilsel anlam sorusunu önceleyen, dolayısıyla da olanaklı bir dil felsefesini tamamlayacak olan bir deneyim kuramını ortaya koyma görevini üstlenebilir. Analitik zihin felsefesinde yürütülen güncel tartışmalarda fenomenolojinin bu olası katkısı fark edilmiş görünmektedir. (shrink)

Prof. Dr. Muhammed İffet Şarkavî, Çağdaş Dinî Düşünce (Modern Dönem Tefsir Akımlarının Analitik İncelenmesi) adlı çalışmasında “çağdaş sorunlar karşısında dinî düşüncenin vereceği cevaplar neler olabilir?” sorusuna cevap aramaktadır. Eserin temel gayesi genelde tüm müslümanların bu sorunlara çözüm üretebilmek için sergiledikleri felsefî, kelâmî, hukukî gayretleri incelemek; özelde ise çağın problemleri karşısında müslüman müfessirlerin konumunu ortaya koymaktır diyebiliriz. Müellif müfessirlerin özellikle on dokuzuncu ve yirminci yüzyıllarda yoğunlaşan sömürgecilik faaliyetlerinin İslam coğrafyasında sebep olduğu siyasî, ekonomik, kültürel bunalımlara çözüm sadedinde ortaya koydukları fikir akımlarıyla (...) ilk dönem İslamî kaynaklarında geçen düşünce esasları arasında çok önemli ortak noktalar bulunduğu kabulünden hareket etmektedir. (shrink)

Son yıllarda ülkemizde Din Psikolojisi alanında veriye dayalı dindarlık araştırmaları artış göstermektedir. Dindarlığın pek çok bağımlı ve bağımsız değişkenle birlikte araştırıldığı görülmektedir. Dindarlığı konu edinen çalışmalardaki artış, bu konuda meta analitik çalışmaların yapılması gerekliliğini göstermektedir. Ancak yerli alanyazında özellikle cinsiyet değişkenini ele alan birkaç meta-analitik çalışma dışında diğer değişkenlerle dindarlık ilişkisini inceleyen meta-analiz çalışması bulunmamaktadır. Bu çalışmada dindarlık üzerinde medeni durum değişkeninin etkisini anlamak için meta-analiz araştırması yapılmıştır. Medeni durum-dindarlık ilişkisini ele alan ilk meta-analiz araştırması olması, çalışmanın önemini artırmaktadır. Bu (...) meta-analiz araştırması için öncelikle anahtar kelimeler ve dâhil edilme kriterleri belirlendi ve Ulusal Tez Merkezi veri tabanında bu kriterlere göre arama yapıldı. 11 doktora, 59 yüksek lisans ve 1 tıpta uzmanlık tezi olmak üzere toplamda 71 tezin dâhil edilme kriterlerine uyduğu ve meta-analiz için uygun veriler içerdiği görüldü. Bu tezlerden 4’ünün iki farklı veri içerdiği için her bir veri seti ayrı bir çalışma olarak araştırmaya dâhil edildi. Böylece meta-analize dâhil edilen çalışma sayısı 75’e yükseldi. Araştırma örneklemi 19346’sı evli (% 55,8), 15307’si bekâr (% 44,2) olmak üzere toplam 34653 kişiden oluşmaktadır. Çalışmada genel dindarlık puanları esas alınmış olup, etki büyüklüğü (Hedges’s g), yayın yanlılığı ve heterojenlik testi CMA v.4 analiz programı aracılığıyla hesaplanmıştır. Araştırma bulgularına göre meta-analiz, genel dindarlık boyutunda heterojen bir dağılımla anlamlı istatistiksel değerler ortaya çıkarmıştır (p. (shrink)

Matematiğe, mantığa ve bilimlere gereğinde başvuran çözümleyici felsefenin en temel amacı herhangi bir dilsel anlam bulanıklığından arınmış şekilde felsefe yapmak ve felsefede varolan anlam bulanıklıklarını ortadan kaldırmaktır.

İhsan, bir eylem olarak “iyilik etmek” ve “yaptığı işi güzel yapmak [itkân]” şeklinde kısmen farklı iki anlamda kullanılmaktadır. Cibril hadisinin delaletiyle ihsan kelimesinin yüklendiği üçüncü anlam ise Allah’ı görüyormuş gibi ibadet etmektir. Bu son anlam, ahlâkî vurgusunun yanında bir taraftan insanın ibadette ihlaslı olması gereğine göndermede bulunmakta, diğer taraftan ise beşerî varlığın ontolojik ve epistemolojik derinliğine işaret etmektedir. Bu çerçevede ihsan ve onunla bağlantılı olan adalet, Allah’ın Esmâ-i Hüsnâ’sı içerisinde birer niteliktir. İslâm düşüncesinde, özellikle tasavvufî bağlamda bu düşünüşün özelliklerine uygun (...) semantik ilişkiler ağı oluşturulmuştur. Terminoloji alanında otoritelerden biri olan Ebü’l-Bekâ el-Kefevî’nin (öl. 1095/1684) kavram şemasında adalet, ihsandan üstünken, Râgıb el-İsfahânî’nin şemasında adalet, ihsandan sonra gelmektedir. Ne var ki bu son şemada adalet ve ihsan kavramlarının sadece i‘tâ’ (verme) edimi üzerinden inşa edildiği, kavramının rü’yet ve Müşâhede bağlantısının devre dışı bırakıldığı anlaşılmaktadır. Tasavvuf düşüncesinin oluşturduğu kavram şemasında ise ihsan kavramı, adaletten sonra yerleştirilmiş ve Müşâhede, hayâ ve inzi‘âc gibi kavramlarla bağlantılı değerlendirilmiştir. (shrink)

Analitik felsefe özellikle metafizik karşıtı bir yaklaşım içerisinde olmakla nitelendirilmiştir. Ancak 20.yüzyılda bu gelenekte önemli dönüşümler yaşanmıştır. Dile dönüş ile başlayan tartışmalar sonrasında metafiziğe dönüşü ortaya çıkarmıştır. Bugün açık bir biçimde analitik metafizik ya da ontolojilerden söz edilebilmektedir. Elbette farklı ontolojiler farklı varolanlar ve farklı kategorileştirmeleri merkezlerine koymaktadırlar. 20. yüzyılın başında değişimin ne olduğu konusunda ortaya konan görüşler de çağdaş ontoloji tartışmalarında değişim konusunun ayrı bir başlık olarak ele alınabilmesi için bir zemin yaratmıştır. Farklı felsefi yaklaşım içerisinde olmalarına rağmen McTaggart (...) ve Russell benzer bir felsefe yapma tarzı içerisindedirler. Bu kısmi benzerlik Geach’in her iki düşünürün değişim konusundaki yaklaşımlarını tek bir başlık altında, aynı şekilde değerlendirmesine yol açmıştır. Geach bu filozofların değişim tanımlarını her iki filozofun da Cambridge Üniversitesinde olmalarından kaynaklı Cambridge Değişimi olarak adlandırmış ve görüşlerini eleştirmiştir. Geach Cambridge Değişiminin gerçek değişimleri gölgede bıraktığını, tüm değişimleri aynılaştırdığını iddia etmektedir. Bu yazıda Geach’in eleştirisinin haklı olmadığı, kendi önerisinin başka bazı öncüllere gerek duyduğu üzerinden gösterilmeye çalışılmaktadır. Geach gerçek değişimleri nesnede bir farklılık yaratan değişimler olarak tanımlamaktadır. Ancak bu tanım şu soruyu sormamızı gerektirir: Dilde özne yerindeki terimin gönderimi durumundaki nesne nedir? Nasıl bireyleşir ve bireyleşiminde hangi ontolojik varolanlar etkilidir? Bu sorular analitik metafizikte nesne kuramlarının ele alınmasını gerektirir. Dayanak ve Demet kuramlarının ele alınmasıyla ontolojik olarak özelliklerin önemi ortaya çıkmaktadır ancak bu Geach’in iddiasının yerinde olmadığını açık kılmaktadır. Bir nesne tartışması yapmadan bir değişim tartışması ve ona bağlı olarak özelliklerin derecelendirilmesinden söz edilemez. (shrink)

Bu çalışma, çağdaş din felsefesini, felsefedeki çağdaş eğilimlerin metafilozofik açıdan değerlendirilmesi yoluyla ele almaya çalışır. Bunu yaparken temel olarak şu iki sorudan hareket edilir: Acaba felsefe, özü itibariyle sadece salt rasyonel bir tutum olarak mı değerlendirilmelidir? Yoksa felsefe, varoluşsal bir yöne sahip olarak varlığı bir algılayış biçimi, ona bir anlam verme şekli midir? Genel olarak felsefe yapma tarzımızın nasıllığını da belirleyen bu soruların cevabı aranırken bu çalışma boyunca günümüz felsefesinin iki büyük felsefi geleneği olan Kıta Avrupa’sı felsefesi ve Analitik felsefe (...) geleneği arasındaki benzerlikler, farklılıklar ve özgünlüklerden hareket edilmeye çalışılacaktır. Kıta Avrupa’sı felsefesi ve Analitik felsefe geleneği arasındaki benzerlikler, farklılıklar ve özgünlükler; konu, yöntem ve yaklaşım tarzları olarak ortaya konmaya çalışılacaktır. Bunu yaparken çeşitli felsefe yapma tanımlarından ve felsefeye yüklenen farklı anlamlardan hareket edilecek, bu iki geleneğin birbirinden farkı ortaya konularak felsefi gayretin temel özellikleri belirlenmeye çalışılacaktır. Elde edilen neticelerden yola çıkılarak çağdaş din felsefesi yapma tarzları; bu iki büyük gelenek açısından değerlendirilmeye çalışılacaktır. Sonuç itibariyle de çağdaş din felsefesindeki eksiklik ya da yetersizliklerden hareketle çağdaş din felsefesinin nasıl olması gerektiği konusu ile ilgili elde edilen neticeler göz önünde bulundurularak tespit ve tavsiyelerde bulunulmaya çalışılacaktır. (shrink)

Batı’da teorik felsefe; Analitik Felsefe (AF), Kıta Felsefesi (KF) ve Felsefe Tarihi (FT) olmak üzere üçe ayrılır. Fakat üçünde de işler yolunda değildir. AF, felsefenin bir bilim olabileceği iddiasından kuşku duyduğu için gerçek dünyayla ilgilenmiyorken başından beri uygun bir teorik yöntem izlemeyen Kıta Felsefesinin uygulanışı, belirli politik ve etik yargılara hizmet edecek şekilde özelleştirilmiştir. FT çalışmalarının gidişatı ise eldeki eserin nesnel değerinden daha çok ilgili filozofun ait olduğu ulus veya kültüre göre bölgesel bir temelde gelişmiştir. Felsefede ilerleme sağlanacaksa bu ancak (...) bahsi geçen tuzaklardan kaçınılarak gerçekleşebilir. (shrink)

This research examines the descriptive and textual contexts of the Rashidun caliphs Hazrat Abu Bakr (d. 13/634), Hazrat Omar (d. 23/644), Hazrat Othman (35/656) and Hazrat Ali (d. 40/661) in the examples of signatures. However, it examines the general contexts of these signatures and aims to relate these detachment examples with their senders who have the qualifications of authority, eloquence and justice. These signature texts must be handled with full grace, awareness, forethought and responsibility, without any additions or reductions to (...) the text by the recipient. The research deals with the production area of signature and examines the forms of expression in terms of the interpretation and testify (istishad) included in these texts. In addition to these features, the research has applied to the texts of signature, which express a certain treatise, in order to express their expressions and to reveal the rhetorical aspects and textual differences they contain. As a result of the research, it has been seen that the Rashidun caliphs wrote the texts of signature with such qualities as wisdom, persuasion, lacotical (îcâz), suggestion, concentration, open-mindedness and avoidance of closedness, and in accordance with a goal. As a result of the research, it was seen that the signatures revolved around a pattern of focusing and concentrating on the meaning, combining the filtered beautiful words and the clarity of the wording and the literary aspect of the meaning. Finally, the caliphs used these signatures in line with a certain goal to solve many political and social issues. (shrink)

Kant’ın (ö.1804) felsefesi eklektik bir felsefedir ve Aydınlanma felsefesinin devamı niteliğindedir. Aydınlanma felsefesine benzer şekilde felsefesinin temeli akıldır ve aklın sınırları ve kullanımı hakkında fikirler ileri sürmüştür. Kant, dini ele alırken Tanrı’nın varlığının saf akılla ispatlanamayacağı sonucuna varmıştır. Çünkü akılla yapılan ispatlarda Tanrı’nın varlığına getirilen deliller kadar yokluğuna da eşit derecede deliller getirilebilir. O nedenle Tanrı’nın varlığının ispatında saf aklın değil pratik aklın önemli olduğunu ve ahlâksal yasaların bizi Tanrı’nın varlığına götüreceğini ileri sürer. Bu görüşünü desteklemek için eserlerinde teistik delillerin (...) akla uygun olmadığını ve akılla bilinemeyeceğini ispatlamaya çalışmıştır. Ona göre ontolojik, kozmolojik, teleolojik.. vb. teistik delillerin işlevi zihni tanrıbilim için hazırlamaktan ibarettir. Fakat tek başına Tanrı’nın varlığını ispat etmekten uzaktır. Ontolojik delili Tanrı’nın varlığının ispatı ile ilgili belli bir felsefi delilin adı olarak kullanan ilk kişi 18.yy. filozoflarından Christian Wolff’tur (ö.1754). Ontolojik delil, diğer deliler gibi ‘olgulara dayalı’ değildir. Bu delil tamamen kavramsal ve a priori önermelere dayanır. Delil, Tanrı’nın doğrudan doğruya ve hiçbir vasıtaya gerek kalmadan bilineceği üzerine kurgulanmıştır. Tanrı’nın mükemmelliği, ‘Tanrı vardır’ önermesinin sadece düşünsel bir önerme mi yoksa dış varlığa karşılık gelen bir önerme mi olduğu, Tanrı’nın varlığının zorunluluğu meselesi ontolojik delil içinde tartışılan konulardır. Ontolojik delilde ‘Tanrı vardır’ önermesi a priori ve analitik bir önerme olarak kabul edilmektedir. Analitik önermeler ise Tanrı’nın varlığının zorunluluğunu gösterir. Kant’ın eleştirisine göre a priori kavramlar yoluyla her şeyi olanaklı düşünebiliriz ve bunun için zihnimizde herhangi bir sınırlama olamaz. Tanrı ve zorunlu varlık kavramlarını zihnimizde düşündüğümüz gibi Anka Kuşu, Kaf dağı, Pamuk Prenses..vb. kavramların da var olduğu düşünülebilir ve bizim düşünmemiz bunları zorunlu yapmaz, tıpkı Tanrı’yı düşündüğümüzde Tanrı’yı zorunlu var kılmadığı gibi. Bu bildiride Kant’ın düşüncesi ortaya konulduktan sonra onun düşüncesindeki tutarlılık ve tutarsızlıklara değinilecektir. Anka Kuşu, Kaf Dağı, Pamuk Prenses ..vb. gibi hayali kavramlarla Tanrı kıyaslanabilir mi? Biz hayali varlıkları zihnimizde oluştururken yine duyu verilerinden yararlanır ve dış dünyada gözlemlediğimiz canlılara benzer ‘hayali varlıklar’ üretiriz. Dış dünyada, kuş, dağ ve prenses vardır. Bizim tek yaptığımız bunu hayali adlar takmaktır. Fakat Tanrı söz konusu olduğunda dış dünyada gözlem yaparak bir Tanrı’ya şahit olmayız ve bu şahit olduğumuz Tanrı’ya benzer bir Tanrı’yı hayal ederek zihnimizde hayali bir varlık oluşturmayız. Tam tersine Tanrı kavramını zihnimizde oluştururken hiçbir şeye benzemeyen, sebebi olmayan, her şeyi varlığa getiren, mükemmel bir varlık çıkarımını akıl ve mantığımızın bizi götürdüğü sonuçla ortaya koyarız. Çünkü insan olarak biz birbirimize benzeriz, bizim bir sebebimiz vardır, hiçbir şey yaratamayız ve mükemmel değilizdir. Ve evrenin sonsuzluğu, yıldızlar, gezegenler, insanın biyolojik yapısı, matematiksel düzen bizi zorunlu olarak ‘sebebi olmayan mükemmel bir sebep’ aramaya iter. Ve Ontolojik Delil ortaya çıkar. Bu bakımdan Kant’ın eleştirisini kabul etmek mümkün değildir. (shrink)

Kant metafiziğin temel meseleleri olan Tanrı, ruh ve özgürlük gibi ideaların bilgisi ya da varlığı tartışmalarının bir çözüme kavuşması gerektiğini düşünür. Ona gelene kadar sorunun çözülmemesinin sebebi olarak da metafiziksel bilgiye kaynaklık eden felsefi bilginin matematikten temelde farklı olduğunun ortaya konulamamasını göstermektedir. Kant daha önceki filozoflardan farklı olarak matematiğin temellendiği önerme türünü sentetik apriori olduğunu iddia eder. Bu nedenle de, matematiksel önermelerin felsefi bilginin temellendiği analitik önermelerden yapı itibariyle farklı olduğunu düşünür. Kant ideaların teorik olarak ortaya konulamayacağını gösterdikten sonra bunların (...) pratik alanda en yüksek iyinin gerçekleşmesinin nedenleri olarak varsayılması gerektiğini ortaya koymuştur. O, bu ideaların geçerli olduğu alanın pratik alan olduğunu göstermekle metafiziği bir yönteme kavuşturduğunu ve böylece aklın önüne geçilemez yönelimin sonucunda içine düştüğü yanılsamalardan kurtulduğunu düşünür. Bu çalışmamızda Kant’ın ideaların varlığına dair ortaya koyduğu metafiziksel yöntemin ne olduğu ve Kant’ın daha önceki filozofların yanılsamaya düşmesine sebep olarak gördüğü felsefi bilgi ile matematiksel bilgi arasındaki farklılıkların ne olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. (shrink)

Alvin Plantinga, analitik felsefe düşüncesi içerisinde yetişmiş ve bu gelenek içinde teistik din felsefesinin oluşumuna katkıda bulunmuş bir filozoftur. Ayrıca teizmin savunusu için yaptığı çalışmalarla, çeşitli üniversitelerden aldığı onur ödülleri ve 2017 yılında kazandığı Templeton Prize ödülüyle, haklı bir üne kavuşmuş bir şahsiyettir. Bu çalışmayı yapmamızdaki en önemli amaç, Plantinga’nın dini epistemoloji üzerine yaptığı çalışmaları analiz edip bu düşüncelerinin ardalanına dair bir tespitte bulunmaktır. Bu çalışmada yararlandığımız öncelikli kaynaklar, Plantinga’nın Nicholas Wolterstorff ile birlikte kaleme aldığı “Faith and Rationality” adlı eser (...) ile birlikte son dönem epistemik fikirlerinin çerçevesini belirleyen üç ciltlik “Warrant and Proper Function”, “Warrant: The Current Debate”, “Warranted: Christian Belief” isimli eserler olmuştur. Plantinga’nın ilk dönem epistemoloji çalışmalarının gayesini bir tür olumsuzlama diyebileceğimiz klasik temelciliğin ve evidentializmin eleştirisi oluştururken, ikinci döneminde bu eleştirilerden yola çıkarak Tanrı inancının haklı bir temelde ve güvenceye sahip olduğunu gösterme amacına yönelmiştir. Plantinga’nın teolojik fikirlerini oluşturan Kalvinci ekol, onun dini epistemolojisinin de özünü oluşturmaktadır. Plantinga’nın dini epistemolojisini iki boyutlu olarak değerlendirdiğimizde, içe dönük olarak Hristiyan inancıyla ilgilense de çalışmalarının dışsal yönünü daha genel olarak teizmin Tanrı’sı ve onun rasyonelliği oluşturmaktadır. Açıkçası Plantinga’nın epistemolojik külliyatı bir tür kavram zenginliğini de beraberinde getirmektedir. Çalışmamız içerisinde ele aldığımız kadarıyla uygun işlevsellik, tasarım planı, güvence (warrant) gibi kavramlar onun Tanrı inancının epistemik mahiyetini ortaya koymak için ne derece kararlı olduğunu göstermektedir. Netice itibariyle Tanrı inancının ve onun bilgisinin rasyonel olabileceğini ifade eden Plantinga, her ne kadar Hristiyan inancının belli bir koluna mensup olsa da diğer mezhepleri dışlamaz. Ayrıca Plantinga, birçok çalışmasında belirttiği üzere projesinin Yahudilik, İslam gibi diğer teistik dinlere yönelik olduğunu da belirtmektedir. (shrink)

Ming Hanedanlığı'nın sonlarında ve 17. yüzyılın ortalarındaki Qig Hanedanlığı'nın başlarında yaşamış olan Şeyh Wang Daiyu, Çinli Muhammed b. Abdullah b. Elias'tan sonra Çin'deki en meşhur Müslüman alimlerden biridir. Şeyh'in yaşadığı dönem, İslam'ın Çin'de yükselişe geçtiği bir döneme karşılık gelmektedir. Bu dönemde Şeyh Wang Daiyu; bilimsel makaleler ve kitaplar yazmaya başlamış, Kur'ân-ı Kerim ve Hz. Peygamber’in sünnetindeki İslami fikirleri açıklamak için bazı Konfüçyüsçü terimler almış ve Konfüçyüsçü fikirleri İslami fikirlerle uzlaştırmaya çalışmıştır. Aynı zamanda İslam'a davet, İslam kültürünü yayma ve İslami yükseliş (...) hakkında sistematik fikirler ortaya koyma vazifesini üstlenmiştir. Bu makale temel olarak Şeyh'in biyografisine, tarihsel arka planına ve Çin medeniyeti ile İslam medeniyetinin nasıl uzlaştırılacağına dair analitik bir araştırmaya odaklanmaktadır. Nitekim onun döneminde İslam büyük bir gelişme ve canlılık kazanmıştır. Buradan hareketle Şeyh Wang Daiyu'nun İslam kültürü ile Çin kültürünün etkileşimine büyük katkı sağladığını söyleyebiliriz. Bu makale, -dünyanın Çin’i (ve Çin’li Müslüman âlimleri) daha iyi tanıması maksadıyla- “Çin hikayelerini iyi anlatın” milli sloganını gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca araştırmacı, bin yılı aşkın bir süredir Çin'de İslam'a davet etmek ve İslam medeniyetini yaymak için koşturan, vatana ve millete büyük katkılar sunan Müslüman alimleri dünyaya tanıtmayı hedeflemektedir. Araştırmanın mümkün olduğunca eksiksiz olabilmesi için tarihsel ve analitik yöntem bir arada kullanılmıştır. Araştırmada; Şeyh Wang Daiyu’nun hayatı, eserleri, İslâm’ın onun dönemindeki özellikleri ve Şeyh’in, Çin medeniyeti ile İslam medeniyetini nasıl uzlaştırdığı gibi hususlar ele alınacaktır. (shrink)

Spor alanında çağının sorunlarını ve konularını güncelliği içinde, bilim ve felsefenin temel ilkeleri doğrultusunda takip edebilmek ve yorumlayabilmek önemli bir beceridir. Çünkü sportif olay ve olgular, sadece bilim ve felsefenin yol göstericiliğinde daha net şekilde yorumlanabilinir ve değerlendirilebilinir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı, spor ve felsefe ilişkisini konu ile ilgili olan literatürü imkân dâhilinde tarayıp elde edilen verileri birbiri ile ilişkilendirerek değerlendirmektir. Bu bağlamda çalışma, analitik metot kullanılarak yürütülmüştür. Filozoflar ve felsefeciler, özellikle Aydınlanma Felsefesinin başladığı Aydınlanma Çağı denilen 18.yüzyıldan itibaren toplum, (...) hukuk, tarih, fizik, metafizik, bilgi, bilim, din, ahlak, sanat, siyaset ve spor gibi alanlara yönelip bu alanların kavramlarını sorgulayarak yeni anlamlar yüklemeye başlamışlardır. Böylece felsefenin bilim felsefesi, bilgi felsefesi, ontoloji, din felsefesi, ahlak felsefesi, sanat felsefesi, tarih felsefesi, siyaset felsefesi ve spor felsefesi gibi alt dalları ortaya çıkmaya başlamıştır. Haliyle, spor felsefesi de felsefenin spora uyarlanmasıyla ortaya çıkan bir felsefe dalı olmuştur. Sonuç olarak; spor felsefesi çoğu kişinin zannettiği gibi bir spor dalı değil, bir felsefe dalıdır. Bir felsefe dalı olarak spor felsefesinin çeşitli boyutları bulunmaktadır. Spora felsefi bir bakış açısı ile bakmak olan bu boyutlar hakkında genel bir bilgi sahibi olmak, her spor insanı için gerekli ve faydalı bir durumdur. Çünkü bu şekilde spor felsefesinin temel işlevleri ortaya konulabilinir. Anahtar Kelimeler: Spor, Felsefe, Spor Felsefesi, Spor İnsanı. (shrink)

Bu metnin gayesi, dil felsefesi, mantık ve ontoloji alanlarında ortak olarak karşılaşılan boş adlar problemini ele almaktır. Metinde, çağdaş semantik kuramlarının ve dil felsefesinin ortaya çıkışında önemli rolü olan J. S. Mill’in özel adlar üzerine düşüncelerinden başlanarak, analitik felsefenin temelini atan, köşe taşları diyebileceğimiz G. Frege ve B. Russell’ın semantik kuramlarına değinilecektir. Daha sonra, kendi dil felsefesi pozisyonunu bu iki isimin eleştirisi üzerinden kurgulayan S. Kripke’nin, bu isimlere karşı olan argümanları incelenecektir. Metinde, bu incelemeyi gerçekleştirdikten sonra, S. Kripke ve B. (...) Russell’ın dil felsefesinde savundukları pozisyonlar ile onların ortaya koydukları mantık modellerinin arasındaki ilişki ele alınacaktır. Nihai olarak, dil felsefesi, mantık ve ontolojinin sınırlarının ne kadar iç içe geçmiş olduğu, ismi geçen filozofların dil felsefesindeki kuramlarının ontolojik çıktıları incelenerek ortaya konulacaktır. (shrink)

Türk İslam düşüncesi, hikmetten felsefeye evrilmiş ve Batı düşüncesinin felsefî yaklaşım ve akımlarıyla Anadolu coğrafyasında tanışmıştır. Kişiler ve toplumlar birtakım problemlerle karşılaşınca bunları öncelikle fikrî olarak çözüme kavuşturmak ister. Osmanlı’nın son dönemlerinde de çözüm üretilmesi gereken siyasi, ekonomik, kültürel birtakım problemler ortaya çıkmıştı. Bu problemlerin çözümü Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde farklılıklar gösterseler de çözüm yollarının bilimsel, sosyolojik ve felsefi nitelikler taşıdığı bir gerçekti. Felsefi çözümlemeler Batı temsilcilerinin görüşleri doğrultusunda aydınlanmacılık, pozitivizm, materyalizm, spiritüalizm vb. ile çözüme kavuşturulmak istendi. Cumhuriyet döneminde de (...) yeni bir toplum, millet oluşturmak, bunun varlığını diliyle, diniyle, idealleriyle, kültürü vb. ile sürdürmek genç cumhuriyet için çok büyük bir problemdi. Bu problemlerin çözümü için Tanzimat ve Meşrutiyet dönemi fikir akımları Cumhuriyet dönemine rehberlik etti. Bu farklı çözüm önerilerinden her biri, bizi farklı fikir akımlarıyla tanıştırmış oldu. Bu çalışmada kendi edindiğimiz tecrübeler ve farklı kaynaklardan yararlanarak Cumhuriyet dönemindeki fikri yaklaşımlar ve akımları ele almaya çalıştık. Bunlardan özellikle etki ve kabul görme sırasına göre aydınlanmacılık, pozitivizm, materyalizm, spiritüalizm, sosyal Darwinizm ve analitik felsefe üzerinde durmaya çalıştık. Sadece akademik çalışmalar açısından üzerinde durulanlar arasında yeni ontoloji, fenomenoloji vb. leri burada zikredilebilir. (shrink)

Abstrak: Tulisan berikut membahas pemikiran hukum Anglo-Amerika yang dikenal sebagai filsafat hukum. Dua pokok yang dibahas adalah masalah metodologi dan debat Hart/Dworkin. Inti pertanyaan yang dikaji di sini berkenaan dengan hakikat filsafat hukum. Untuk itu lang- kah yang diambil adalah dengan menelusuri situasi debat Hart/ Dworkin dan sesudahnya sebagai suatu debat metodologis dan kemudian menggunakannya untuk mengurai pertanyaan tadi. Debat tersebut telah memicu suatu palingan metodologis dalam filsafat hukum analitik yang lantas mengubah fokus dan makna dari kegiatan melakukan filsafat hukum, (...) yakni dari refleksi atas hakikat hukum (dan hubungannya dengan moralitas) menjadi refleksi atas hakikat kegiatan itu sendiri. Ber- dasarkan telaah kritis terhadap konstelasi dan tren populer dari sejumlah yang ide yang dikembangkan seputar eksistensi debat Hart/Dworkin, termasuk publikasi terbaru teks kuliah Dworkin di Harvard Law Review yang menanggapi Postscript Hart, tulisan ini mengemukakan argumen bahwa wacana filsafat hukum kontemporer menyentuh ranah kritik ter- hadap dua tesis metafisis, epistemologis, dan etis yang tampak sejajar, yakni dikotomi fakta dengan nilai dan pemisahan hukum dengan moralitas. Kata-kata Kunci: Metodologi filsafat hukum, debat Hart/Dworkin, hukum dan moralitas, filsafat hukum analitik, palingan metodologis, metodologi normatif, metodologi deskriptif. Abstract: This paper presents an exploration of the Anglo-American legal thought, better known as jurisprudence. A subject matter of it is two interrelated themes, i.e. the problem of methodology and the “Hart/Dworkin debate”. The main question addressed here concerning the nature of jurisprudence. It takes an inquiry to the Hart/Dworkin debate situation and its aftermath as a methodological debate and whilst use it to scrutinize that question. The debate has been stirred up the so called methodological turn in analytical jurisprudence, thus vary the focus and meaning of the activity of doing jurisprudence, from a reflection of the nature of law (and its relationship to morality) to a reflection of the nature of that activity itself. Based on the critical examination of constellation and popular trend of some ideas which developed around the existence Hart/Dworkin debate, including the recent publication of Dworkin’s lost text in Harvard Law Review replying to Hart’s Postscript, this paper argues that the contemporary discourse of jurisprudence attains the significance of a criticism of two kinds of metaphysical, epistemological, and ethical theses which are apparently parallel, i.e. the fact/value dichotomy and the separation of law and morality. Keywords: methodology of jurisprudence, Hart/Dworkin debate, law and morality, analytic jurisprudence, methodological turn, normative methodology, descriptive methodology. (shrink)

Since Kant’s usage of analytic and synthetic to divide propositions into two categories, there have been many different philosophers who have used the same distinction over time. However, this does not necessarily mean that every philosopher who uses this distinction for their philosophical purposes actually favors it. The most important of all is unquestionably Willard Van Orman Quine. He defines the existence of the distinction as an unempirical dogma of empiricists or a metaphysical article of faith. To him such a (...) distinction does not exist. He believes he offers enough proofs for this claim in his Two Dogmas of Empiricism. Alternatively, Grice and Strawson strongly believe in the distinction. Therefore, they write an article, namely In Defense of a Dogma, to refute Quine’s claims. The main objective in this study is to demonstrate that the response by Grice and Strawson does not work at all. (shrink)

Allah’ın ilk insanı, ilk peygamber yapmak suretiyle, insanoğlu ile iletişim kurmayı ve ona hitap eden vahiyler göndermeyi amaçladığı anlaşılmaktadır. Söz gelimi Tevrât’ı İbranice, İncîl’i Süryanice ve Kur’ân’ı Arapça göndermek suretiyle insanlar tarafından anlaşılmak istemiştir. Bununla birlikte onun İbranice kelâmı, Süryanice sözünden ve Arapça kelâmı da diğer dillerdeki sözünden farklı bir tabiata sahiptir. Bu gerçeklikten hareketle İslâm düşünce-fikir tarihine bakıldığında ilim adamlarının ilâhî kelâmın mâhiyetini, tabiatını anlamak ve bunu anlamlandırmak konusunda bir çabanın içerisine girdikleri görülmektedir. Esasen Allah’ın nasıl bir kelâma sahip (...) olduğunu anlamak ve kavramak, cismanî/fizik âleminden gayrı cismanî/fizikötesine doğru bir bakış çabasıdır. Buna rağmen hakikatin yılmaz arayıcısı insan, bu konuda söyleyecek bir söz bulabilme çabası içindedir. “İlâhî kelâmı”, Allah’ın bir sıfatı olarak değerlendirenler olduğu gibi bunu “ilâhî bir fiil” olarak telakki edenler de bulunmaktadır. İlâhî kelâm sıfatının veya fiilinin tecellîsinin Kur’ân olduğu da ehlince müsellemdir. Kur’ân lafızlarının aidiyeti konusunda başlıca üç görüş ortaya konulmuştur. Bu görüşler içerisinde hâkim ve râcih bakış açısına göre Kur’ân metni, lafız ve mana itibariyle Allah’a aittir. Buna göre Hz. Muhammed’e nâzil olan Kur’ân vahyi hem lafız hem de manadan oluşmaktadır. Bu telakkîyi savunan müelliflere göre vahyin oluşumu ve iletimi konusunda ne Cebrâil’in ne de Hz. Muhammed’in herhangi bir müdahale veya katkısı olmuştur. Dolayısıyla peygamberin vahiy nüzûl sürecinde rolünün tamamen pasif olduğu söylenebilir. Cibrîl, Kur’ân’ı önceden yazılı olarak bulunan bir mekândan, yani levh-i mahfûzdan ezberleyerek veya Allah’tan işiterek ya da Allah’ın lafızları ona vahyetmesiyle Hz. Peygamber’e indirmiştir. İkinci yaklaşıma göre Kur’ân metninin manası Allah’a, lafızları Hz. Peygamber’e aittir. Bu yaklaşıma göre Cebrâil, sadece manaları Hz. Peygamber’e indirmiştir. Hz. Peygamber de kendisine bildirilen manaları kavramış ve onları Arapça ifade kalıplarında söylemiştir. Üçüncü yaklaşıma göre ise Kur’ân’ın manası Allah’a, lafızları Cebrâil’e ait olmaktadır. Yani Cebrâil’e yalnız mana ilkâ edildi ve o lafızları oluşturdu. Bu çalışmada İslâm düşünce tarihinde ilim adamlarının kelâmullâhın tabiatını anlamak ve bunu anlamlandırmak konusunda lafızların aidiyeti konusunda ortaya koydukları söz konusu yaklaşımlar öncelikle deskriptif (tasvîrî/betimleyici) bir üslupla incelenmektedir. Akabinde bu doğrultuda serdedilen yaklaşımlar Kur’ân’ın bütünlüğü ve klasik dönem tefsir merviyyâtı açısından analitik (tahlîlî/istidlâlî) bir bakış açısıyla irdelenmektedir. Denilebilir ki Kur’ân’ın mana yönüyle Allah’a aidiyeti konusunda ilim ehli arasında herhangi bir ihtilâf yoktur. Temel ihtilâf Kur’ân lafızlarının Allah’a mı Cebrâil’e mi yoksa Hz. Muhammed’e mi ait olduğu hususudur. Kur’ân’ın bütünlüğü ve vahyin nüzûl keyfiyetine dair klasik dönem tefsir rivayetleri dikkate alındığında hâkim görüşün diğer iki görüşe göre daha tutarlı olduğu kanaatine ulaşılmaktadır. (shrink)

Tanrısal ön bilgi-özgür irade sorununa ilişkin Ockhamcı çözümler, 1960’lı yıllardan 1990’lı yıllara kadar analitik din felsefesi çevrelerinde önemli bir yer tutmuştur. Bu çalışmada, Ockhamlı William’ın geleceğe ilişkin olumsal önermeler ve tanrısal ön bilgi-özgür irade sorununa ilişkin görüşlerine kısaca değinildikten sonra, çağdaş analitik din felsefesinde tanrısal ön bilgi-özgür irade sorununa ilişkin Ockhamcı çözüm olarak adlandırılan görüş ve buna ilişkin tartışmalar ele alınacaktır. Bu kapsamda Ockhamcı çözüm olarak savunulan görüşlerin tanrısal ön bilgi ile insan özgür iradesini bağdaştırma açısından başarısız olduğu gösterilecektir. Ayrıca, (...) Ockhamcı çözümlerin geleceğe ilişkin olumsal önermeler konusunda varsaydığı görüşün karşılaştığı metafiziksel sorun ortaya konacak ve bu sorunun, tanrısal ön bilgi ile özgür iradeyi bağdaştırmaya yönelik herhangi bir girişim açısından sorun oluşturduğu vurgulanacaktır. (shrink)

Aristotel na samem zaključku Druge analitike zapiše: »nič ne more biti skladno z resnico bolj od znanstvenega razumevanja, razen mišljenja «. Ta trditev bi lahko bila problematična, če upoštevamo aristotelsko načelo izključenega tretjega, ki pravi, da med resnico in zmoto ne obstajajo vmesne stopnje. Dejansko Aristotelova logika ne pušča prostora za naraščajoče resnice, tako da je treba to domnevno višjo resnico razumeti na bolj posreden način. Po kritični obravnavi nekaj zadevne literature bo pomen Aristotelovega izraza alēthésteron razumljen na naslednje načine: (...) natančneje zaradi njegovega enotnega predmeta; bolj gotovo in prepričljivo; bolj orientacijsko in vodeče; pojmovno predhodno; in končno bolj vzročno za resnico. Mišljenje bo razumljeno kot ne-inferencialen način razumevanja, katerega pozitivna resničnostna vrednost je vedno enaka tisti, ki jo zagotavlja znanstveno vedenje. (shrink)

Mu‘allâkâtların, tefsir, nahiv, sarf ve dil ilimlerindeki önemli rolünün yanı sıra Arap dili ve edebiyatı âleminde de yüksek ve önemli bir konumu bulunmaktadır. Cahiliye devri müfredatlarının pek çoğunu kapsamasından ötürü dil ve edebiyat erbabı ona önem atfetmiştir. Onlardan biri de, ‘Şerhü’l-Kasâ’idi’l-السبع’ adıyla el-Muâ‘llekât’a yaptığı şerhiyle Ebu Bekir Muhammed bin el-Kasım bin Beşar bin el-Anbari. Bu eserinde pek çok nahiv, zamirin aidiyeti, harflerin manası, zarf ile car ve mecrûrun bağlı olduğu yerin belirlenmesi, müfredatlarıni‘râbı, illetler arasındaki üstünlükler, kıyasa ve luğatta asıl olana, (...) kelimenin irabını belirlemede bazı seslerin etki nedenlerine, sarf, lügat, belağat, eleştiri vb. konulara değinmektedir. Bu itibarla bu araştırma, betimsel analitik yöntemini kullanarak et-Anbari’ninMu‘allâkât şerhindeki nahiv yöntemini, Arap nahiv ilminde iki önemli konu olan kıyas ve ta‘lîl ile ilgili duruşunu açıklayarak değerlendirmeyi hedeflemektedir. (shrink)

Ockhamlı William’dan bu yana çeşitli biçim alışlarla karşımıza çıkan dilde sadeleşme hareketi, 20. Yüzyılda analitik dil felsefesinin kurucuları tarafından farklı bir boyuta taşınmış, mantıksal pozitivizmde ise zirveye ulaşmıştır. Doğa bilimsel yöntemlerin etkisiyle şekillenen ve modern mantık alanında yapılan özgün ve nitelikli çalışmaların etkisiyle yetkinleşen bu anlayış, felsefenin metafizik problemlerini dil bağlamında ele almaktadır. Bu görüşün savunucuları, getirmiş oldukları bir dizi ölçüt aracılığıyla anlamlı olan ve olmayan ifadeler arasında ayrım yapmayı hedeflemişlerdir. Felsefi gelenekteki çözümsüz görünen “anlamsız” metafizik tartışmaları “elimine etmeyi” amaçlayan (...) bu hareketin vardığı son noktada, olgusal bir karşılığı bulunmayan ve mantıksal sözdizimi kurallarına uymayan her ifade, metafiziğin kalıntısı olmakla itham edilmektedir. Adorno ve Horkheimer’a göre spekülatif felsefeye yönelik gerçekleştirilen bu saldırı, Aydınlanma’nın dili mitostan arındırma çabalarının doruk noktasıdır. Onlara göre analitik dil felsefesinin olgucu filozoflarının felsefelerinde dilin anlam taşımasına müsaade edilmemekte ve yalnızca gösterge işlevi dikkate alınmaktadır. Dil, bir formül olarak katılaşarak soyutlaşmakta ve formüle uymayan her düşünce solup gitmektedir. Bu anlayış, spekülatif felsefe geleneğindeki felsefi sistemlerin unsurları olan etik, estetik, yaşamın anlamı gibi konuların felsefeden tasfiye edilmesine yol açmıştır. Adorno ve Horkheimer’a göre varlık alanındaki niteliksel farklılıkların göz ardı edilmesi, insanın şeyleşmesi ve kendi özüne yabancılaşmasına sebep olmuş, bireyin gizilgüçlerini kaybettiği bu ortamda toplumsal dönüşümün imkanı da ortadan kalkmıştır. (shrink)

Mu‘allâkâtların, tefsir, nahiv, sarf ve dil ilimlerindeki önemli rolünün yanı sıra Arap dili ve edebiyatı âleminde de yüksek ve önemli bir konumu bulunmaktadır. Cahiliye devri müfredatlarının pek çoğunu kapsamasından ötürü dil ve edebiyat erbabı ona önem atfetmiştir. Onlardan biri de, ‘Şerhü’l-Kasâ’idi’l-السبع’ adıyla el-Muâ‘llekât’a yaptığı şerhiyle Ebu Bekir Muhammed bin el-Kasım bin Beşar bin el-Anbari. Bu eserinde pek çok nahiv, zamirin aidiyeti, harflerin manası, zarf ile car ve mecrûrun bağlı olduğu yerin belirlenmesi, müfredatlarıni‘râbı, illetler arasındaki üstünlükler, kıyasa ve luğatta asıl olana, (...) kelimenin irabını belirlemede bazı seslerin etki nedenlerine, sarf, lügat, belağat, eleştiri vb. konulara değinmektedir. Bu itibarla bu araştırma, betimsel analitik yöntemini kullanarak et-Anbari’ninMu‘allâkât şerhindeki nahiv yöntemini, Arap nahiv ilminde iki önemli konu olan kıyas ve ta‘lîl ile ilgili duruşunu açıklayarak değerlendirmeyi hedeflemektedir. (shrink)

Eski Arap şiiri, Atlâl göç edilen yurt veya sevgiliden geride kalan kalıntılar olarak adlandırılan sanatsal bir olgu ile belirginleşmiş olup Arap edebiyatı alanlarındaki yazarlar ve eleştirmenlerin ilgisini çekecek kadar çarpıcı bir şekilde yayılmıştır. Bu olgu, Batı Afrika şairleri tarafından yazılan Arap şiirlerde de bariz olmuştur. Zira Afrikalı şair, geçmişte yaşadığı değerli hatıra ve anıları hatırlatarak ağlayıp sevgilisinin atlâlleri ve onun evlerinin kalıntılarının üzerinde durmuştur. Bu itibarla çalışmam, bu bölgenin şiirinde yer alan emsal kaside mukaddimeleri, örnekler sunarak bu şiirdeki özelliklerini, tezahürlerini (...) ve anlamlarını öğrenmeyi amaçlamaktadır. Aynı şekilde bölge şairlerinin ilkel tanıtımlarına yansıyan duygusal deneyimlerinde özetledikleri psikolojik ve sosyal nedenlerin açıklamaya hedeflemektedir. Bu araştırmanın önemi, Batı Afrika edebiyatçılarını tanımaya yardımcı olan çalışmalardan biri olması, Arap dili ve ilimlerine, özellikle şiir sanatına ne ölçüde ilgili olduklarını göstermektedir. Bununla birlikte, klasik Arapça şiir yazma becerilerini ve kabiliyetlerini de ortaya koymaktadır. Araştırmanın sınırlarına gelince, mekânsal olarak Batı Afrika bölgesiyle (Mali, Gine, Senegal, Nijerya, Gambiya) ve zamansal olarak ise on dokuzuncu yüzyılın şairleriyle sınırlıdır. Araştırmada Batı Afrika Arap şiirindeki atlâl konusuyla ilgili kasideleri toplamak, önemini ve özelliklerini açıklayıp tahlil etmek için betimsel analitik yöntemini kullanıldı. Yapılan bu araştırma sonucunda bir takım bilimsel sonuçlara ve bulgulara ulaşılmıştır. Bunların en önemlileri ve öne çıkanları şu şekilde sıralayabiliriz: Afrika Arap şiirinden seçmiş olduğumuz şiir örneklerinin değerlendirilmesi sonucunda, Batı Afrika Arap şiirleri, klasik edebiyatında bilinen “قفوا ”, “عوجوا”, “ لمن الظعن” ve “ لمن الطلول” gibi geleneksel atlâl şiir kalıplarını içerdiği de tespit edilmiştir. Batı Afrika şairlerinin klasik Arap kasidesinin girizgâhı ve usule bağlı kalmalarının yanı sıra, bazıları onun yerine konunun özüne girmeden önce besmele ile, Allah'ı övme ve peygamberimize salavat getirme gibi dini nitelikli kalıpları kullanmak suretiyle kasidelerinin girizgâhını oluşturduklarını saplanmıştır. Batı Afrika şairleri, sevgilinin terk ettiği diyardaki kalıntılar üzerinde durmak yerine; kültürlerine uygun türbe ve deniz gibi yerleri üzerinde durmayı tercih etmişlerdir. Ayrıca Câhiliye dönemindeki şiirinde geçen Suad, Hind, Mayya, Leyla vb. gibi isimleri de bırakarak yerlerine; Zeynep, Meryem ve Havva gibi kendi sosyal çevrelerinde öne çıkan bayan isimlerini kullanmayı uygun görmüşlerdir. Böylece şiirlerinde bu anlamda yenilikler yaşandığı söylemek mümkündür. el-Âmidî gibi Edebiyat eleştirmenlerin bahsettiği mukaddime talaliyye’nin farklı anlamları, sevgilinin terk ettiği diyardaki kalıntılar üzerinde durmak, hakkında soru sormak, sevgilinin adı, oturduğu diyarı ve onu çevreleyen yerler, şairin durduğu vakti, terkedilen yeri hayvanalar, yağmur ve rüzgâr tarafından tahrip edilmesi, şair terkedilen eve hitap edip onunla konuşmak ve ona soru sorup sorguya çekmek, ona selam vermek ve dua etmek ve benzer anlamlar Batı Afrika şairlerinin Atlâl şiirlerinde de bulunmaktadır. Bahsi geçen bu mukaddimeler beyit sayısı bakımından farklılık gösterebileceği, ancak bu beyitler genellikle az sayıda olduğu bu çalışmadan anlaşılmaktadır. Şairler, amaçlarına ulaşmak için bu mukaddimeler vazgeçilmez bir giriş olarak görmektedirler. Ayrıca, atlâl şiiri söyleyen bölge şairleri durumu yaşadıklarını ya da sevdikleri tarafından terk edilmeleri şart değil, ancak atlâl şiiri birçok şair arasında kabul görmüş bir sanat geleneğidir. Bu çalışma aracılığıyla Batı Afrika Arap şiirindeki mukaddime talaliye, şairlerin yaratıcılık ihtiyacına bir yanıt ve onların şiirsel yeteneklerini geliştirmek için bir gerekçe temsil ettiği da açıkça görülmektedir. Son olarak mukaddime talaliye şairlerin şiirsel malzemeleri için gerekli bir sanatsal üslubu olduğunu da söylenebilir. (shrink)

Bu makalede, müşriklerle sosyal ilişkinin mahiyetine dair Müslüman düşünce geleneğinde ortaya konulan literatür genel hatlarıyla ele alınmaktadır. Söz konusu literatür, “müşrikler bu yıldan sonra Mescid-i Harâm’a yaklaşmasınlar” (Tevbe 9/28) ayeti temelinde şekillenmiştir. Bu bağlamda âlimler şirkin mahiyeti, Mescid-i Harâm bölgesinin sınırları ile bu bölgeye yaklaşmamayı ifade eden fiilin içeriği ve özellikle de ayetteki uyarının Hac ibadeti ile sınırlı/kayıtlı olup olmadığı gibi hususları tartışma konusu yapmışlardır. Bu ayet çerçevesinde ortaya konulan literatürde iki görüşün ön plana çıktığı görülmektedir. Bunlardan ilki, Mescid-i Harâm (...) ifadesiyle kastedilen mananın tüm mescitleri kapsayacağı düşüncesinden hareketle “yaklaşmama” yasağın sınırlarını genişletirken diğer görüş, maslahatçı bir yaklaşımla söz konusu bölgenin Kâbe ve çevresiyle sınırlı olduğu iddiasına dayanmaktadır. Bu bağlamda ilk görüşte, harem bölgesine müşriklerin hiçbir surette giremeyeceği savunulurken ikinci görüşte, müşriklerin cahiliye döneminde yaptıkları tarzda hac ve umre ibadeti yapmak amacıyla söz konusu bölgeye giremeyecekleri ancak ticaret, seyahat vb. farklı maksatlarla gelebilecekleri vurgulamaktadır. Makalede konu H. VII. yüzyıla kadar kaleme alınan rivayet, dirayet, ahkâm ve Şiî tefsirler temelinde irdelenmiştir. Bu bağlamda Mukātil b. Süleymân, İmâm Şâfiî, Cassâs, Ebû Bekir İbnü’l-Arabî ve Kurtubî’nin kaleme aldığı ahkâm tefsirleri; Taberî, İbn Ebî Hâtim, Ebû İshak es-Sa‘lebî ve İbn Kesîr’in yazdığı rivayet tefsirleri; Mâtürîdî, Zemahşerî, Fahreddin er-Râzî, Beyzâvî ve Ebu’l- Berakât en-Nesefî’nin dirayet tefsirleri ile Şiî müfessirler Kummî, Ayyâşî, Ebû Ca‘fer et-Tûsîve Tabersî’nin tefsirleri incelenmiştir. Konunun bahsi geçen tefsirler temelinde ele alınmasındaki amaç ayetin anlaşılmasına bağlı olarak ortaya konulan fıkhî hükümleri ve gerekçelerini tespit ederek mukayese yapmaktır. Zira Tevbe suresi 28. ayetin anlaşılmasında, dini anlama tarzları bakımından Ashâbu’l-Hadis ve Ashâbu’r-Rey olarak nitelenen âlimlerin görüşlerinin belirleyici olduğu görülmektedir. Konu bağlamında Şiî tefsirlerin incelenmesindeki amaç ise söz konusu literatürde Tevbe suresi 28. ayetin ele alınmasına ilişkin bakış açısının Ashabu’l Hâdis’e mi Ashabu’r-Rey’e mi yakın olduğunu tespite yöneliktir. İncelenen tefsirlerde ilk görüşün İmâm Mâlik ve İmam Şâfiî’ye ait olduğu belirtilirken ikinci görüş Ebû Hanîfe’ye nispet edilmiştir. İmâm Mâlik ve İmam Şâfiî’ye ait olan görüş genel kabul görürken Ebû Hanîfe ve Mâtürîdî’nin benimsediği, Hanefî-Mâtürîdî âlimler tarafından kabul gören ikinci görüş, tarihsel süreçte şaz olarak nitelendirilmiş ve dikkate alınmamıştır. Makalede, H.7. yüzyıl’a kadar yazılan rivayet, dirayet, ahkâm ve Şiî tefsirleri özelinde bu görüşlerin temel mantığı, ortaya çıkış süreçleri ve bu çerçevede üretilen fıkhî hükümler analitik bir bakış açısıyla irdelenmeye çalışılmıştır. Makalede sonuç olarak Ashabu’l-Hadis’e mensup âlimlerden İmâm Mâlik ve İmâm Şâfiî’nin konuyu sadece müşrikleri değil tüm gayr-i müslimleri içerecek şekilde ele aldıkları ve bu gruplarla kurulacak sosyal, ekonomik ve siyasi ilişkinin mahiyeti hakkında fıhkî hükümler koydukları görülmektedir. Bu hükümlerle, Müslüman düşünce geleneğinde gayr-i Müslimlerin özellikle sosyo-kültürel açıdan ötekileştirilmeleri meşrulaştırılmıştır. Bu bakış açısı Müslümanların birlikte yaşama kültürüne katkı sağlamalarını engellediği gibi insana saygıyı temel alan Kur’an’ın bakış açısı ile de çelişmektedir. Bu bağlamda Ashabu’r-Rey’in önemli temsilcilerinden biri olan Ebu Hanîfe’nin yasaklama emrini cahiliye döneminde yapılan hac fiili ile sınırlaması konuya ilişkin bakış açısında ciddi farklılıklara imkân tanımaktadır. Ebû Hanîfe’nin bu anlama biçimi, gayr-ı Müslimlere ilişkin olumsuz bir uygulamaya imkân vermediği gibi takipçisi Mâtürîdî tarafından geliştirilerek ahlakî bir boyutta ela alınmıştır. Süreç içerisinde söz konusu anlama biçimi, aynı düşünce geleneğine mensup olan Cassâs ve Ebû’l-Berekât en-Nesefî tarafından devam ettirilerek geliştirilmiştir. (shrink)

Bu çalışmada, Almanya’da İslamofobi’nin artışında etkenler tespit edilmekte, bu etkenlerden biri olarak görülen Neo-selefî yapıların bu etkideki rolü analiz edilmektedir. İslamofobi, İslam dininden ve Müslümanlardan korkma, nefret etme, endişe duyma veya önyargılı olma olarak tanımlanabilir. Müslümanlardan korkma veya Müslümanlara düşmanlık besleme anlamında İslamofobi’nin kökenleri İslam’ın ilk dönemlerine kadar uzanmaktadır. Tarihi kökenlere bakıldığında bu düşmanlığın Kudüs’ün, Endülüs’ün ve Hristiyan dünyanın hüküm sürdüğü diğer toprakların Müslümanlar tarafından fethedilme süreçlerine kadar gittiği gözlemlenmektedir. Bu çalışmada ise son 20-30 yıllık süreç içerisinde görülen İslamofobi’nin artışındaki (...) etkenlere odaklanılmıştır. Burada dönüm noktasını Amerika’da bir grup terörist tarafından gerçekleştirilen 11 Eylül 2001 saldırıları oluşturmaktadır. Bu saldırı, İslamofobi endüstrisi tarafından bütün Müslümanların terörizm ile ilişkilendirilmesine sebebiyet vermiştir. Almanya, İslamofobi’nin en belirgin şekilde arttığı ülkelerden biridir. İslamofobi’nin artışı, Müslüman toplulukların günlük yaşamlarında karşılaştıkları ayrımcılık ve dışlanmayı artırırken, toplumsal uyum ve entegrasyon çabalarını zayıflatmaktadır. Bu olgunun Almanya’daki etkilerini anlamak, sadece Müslüman toplulukların karşılaştıkları zorlukları değil, aynı zamanda toplumun geneline yayılan etkileri de ortaya koymak açısından önemlidir. Bu çalışma ile amaçlanan, batılı ülkeler genelinde İslamofobi’nin artışındaki etkileri tespit ederken, özellikle Almanya ölçeğinde bu etkenler içerisinde yer aldığını düşündüğümüz Neo-selefî grupların nefret ve şiddet içeren eylem ve söylemlerinin bu artıştaki etkisinin tespit edilmesidir. Bu selefî söylemlerin kelâmî bağlamı da konu çerçevesinde önem arz etmektedir. Neo-selefî grupların söylem, eylem ve faaliyetlerinin, batılı ülkelerde yaşayan yerel halklar nezdinde nasıl karşılandığı, korku ve endişe uyandırıp uyandırmadığı, Müslümanların ötekileştirilip dışlanarak potansiyel bir düşman olarak algılanıp algılanmadığı gibi hususlar analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada, literatür taraması ve analitik yöntemler kullanılmıştır. İslamofobi, Selefîlik ve Neo-selefîlik kavramları kelâmî perspektifle detaylı bir şekilde ele alınmış, sonrasında ise İslamofobi’nin artışındaki temel etkenler tespit edilmeye çalışılmıştır. Tespit edilen etkenlerin analiz ve değerlendirmesi yapıldıktan sonra, özel olarak Almanya’da faaliyet gösteren radikal Neo-selefî grupların liderlerinin / vaizlerinin söylemleri çerçevesinde, toplumda bu gruplara yönelik algı tespit edilmeye çalışılmış ve bu olumsuz İslam imajının İslamofobi’nin artışındaki etkileri ortaya konulmuştur. Çalışmada, Almanya’da Neo-selefî grupların söylem ve faaliyetlerinin, İslamofobi’nin artışında önemli bir rol oynadığı tespit edilmiştir. Neo- selefî yapıların radikal ve dışlayıcı söylemleri, Almanya’da yaşayan Müslümanların toplumsal entegrasyonunu zorlaştırmakta ve yerel halk arasında Müslümanlara yönelik korku ve önyargıları beslemektedir. Özellikle Pierre Vogel ve Hasan Dabbağ gibi Neo-Selafi vaizlerin, sosyal medya ve diğer platformlar üzerinden yürüttükleri nefret söylemleri, Almanya’da İslamofobi’nin artmasına katkıda bulunmaktadır. Bu durum, Müslümanların genel olarak terörizmle ilişkilendirilmesine ve toplumsal kutuplaşmanın artmasına neden olmaktadır. (shrink)

Bu makale, kelâm söyleminde modern argümantasyon teorilerinin kullanılması gerektiğini savun- maktadır. İslam geleneği kendi istidlâl teorilerine sahip olsa da modern terminoloji ve teoriler, yorumlayıcı anlayış ve eleştirel analize yardımcı olabilir. Bu makale, Kâdî Abdülcebbâr’ın (ö. 415/1025) Hıristiyanlığa karşı kelâm ve reddiye geleneklerindeki aklî yöntemleri kullandığı Tesbît’ine odaklanmaktadır. Yine, Kâdî Abdülcebbâr’ın Hıristiyanlıktaki “İsa’nın ilahî doğası” iddiasına karşı delillerini örneklerle tahlil etmekte- dir. Makale, tarihî kelâm metinlerinin istidlâlî açıdan incelenmesi gerektiğini; ayrıca delile dayalı kelâmın tarihini ve gelişimini anlamada hem analitik teorilerin hem (...) de argümantasyon teorilerinin ne kadar önemli olduğunu tartışmaktadır. (shrink)

Klasik felsefe metafizik evrenin mümkün olduğunu ve onun hakkında bilgi üretebileceğimizi düşünür. Ama Kant, Comte gibi modern dönem düşünürleri, metafiziği kabul etmekle birlikte, epistemolojik olarak sadece somut bilgiye erişimin mümkün olduğunu düşünmektedirler. 1920’lerde ise Viyana Okulu olarak bilinen hareket mensupları -sonraki bilinen adıyla “mantıkçı pozitivistler”- felsefenin metafizik ile uğraşısına karşı çıkmış ve onun uğraşı alanını bilimsel önermelerin mantıkî çözümlemesi ile sınırlandırmışlardır. Bu çalışmada İngiliz düşünür Ayer’in 1936 yılında kaleme almış ve felsefe dünyasında büyük bir yankı uyandırmış olduğu orijinal adı Language, (...) Truth and Logic eserini; Türkçeye Dil, Doğruluk ve Mantık başlığıyla aktarılan tercümesi üzerinden değerlendirmeye çalışacağız. Bu eser mantıkçı pozitivizm ile doğrulanabilirlik kuramının önemli bir temsilcisi olan Ayer’in doğrulanabilirlik kuramı ve analitik/sentetik, ahlaki, metafizik önermeler hakkındaki görüşlerini bütüncül bir şekilde incelemektedir. (shrink)

Zamanda özdeşlik problemi felsefe tarihinin en önemli ve temel problemlerinden birisidir. Fakat bu özdeşlik problemi sadece fiziksel nesnelerde değil, bilincin özdeşliğinde de kendisini gösterir. Bilincin özdeşliği problemi onun salt bir tanımlama mı yoksa kendi içinde bir varlık olarak ontolojik bir statüsü olup olmadığı mı sorusuyla ilgilidir. Bu makalede demet teorisi gibi önde gelen bilinç teorilerinin bilincin geçişi veya bölünmüş zihin gibi temel problemlerin çözümünün açıklanmasında yetersiz olduklarını zaman felsefesinin bir kuramı olan dört-boyutçuluğun özdeşliğin geçişi konusundaki çözümlere yönelik yaklaşımını uyarlayarak savunacağım. (...) Bu amaçla Theseus’un gemisi ve Chisholm’un kahve kupası gibi felsefenin bilinen örneklerini verecek ve aynı örnekleri bilincin geçişine uygulayacağım. Bu örneklerden hareket ederek, B-serisi yargılamalarıyla (özellikle Ezelicilikle) ışınlanma paradoksunun çözümünü öne süreceğim. Bilinç benzeri nesnelerden kastın, bilincin var olmasını sağlayan bir zamansal ilişki mi yoksa bu ilişkilerden soyut bir ontolojik statü mü olduğu sorununa da değineceğim. Eğer bilinç ve nesneler arasındaki bu ilişki ortaya konulursa Parfit ve diğer filozofların ortaya koyduğu benzeri sorunların çözülebileceğini düşünüyorum. Bunu yaparak bilincin diğer tüm uzay zaman nesneleri gibi mereolojik (parça bütün ilişkisi bağlamında) bir özü olduğunu ileri süreceğim. Bu sebeple de demet teorisini ve Parfit’in çözümünü, Sider’ın Perry ve Prior’a karşı argümanlarından analojiyle reddedeceğim. Bu sayede argümanımı özdeşliğin analitik metafizik konumu lehine güçlendireceğim. (shrink)

Abstrak: Nietzsche menegaskan bahwa perspektivisme adalah suatu kondisi dasar manusia di hadapan realitas. Dari gagasan tersebut sekurang-kurangnya muncul dua pendekatan utama. Di satu sisi, kalangan Nietzsche analitik-naturalis cenderung memposisikan perspektivisme sebagai teori pengetahuan belaka. Di sisi lain, kelompok Nietzsche Baru hanya memprioritaskan perspektivisme sebagai metode genealogis psiko-fisiologis yang tidak ada sangkut pautnya dengan realitas sebagaimana adanya. Menurut penulis, kedua pendekatan tersebut sesungguhnya tidak memadai dan mengaburkan inti perspektivisme Nietzsche, yakni sebagai seni penyelubungan yang senantiasa berkaitan dengan tipe manusianya. Dalam hal (...) ini, penulis merujuk pada aforisme The Gay Science 354 untuk memperlihatkan bahwa perspektivisme merupakan seni penyelubungan yang dangkal, sadar, dan berfungsi untuk mempertahankan kelangsungan hidup manusia. Kendati demikian, Nietzsche tidak serta-merta membuang perspektivisme. Sebaliknya, Nietzsche menggarisbawahi bahwa perspektivisme sudah selalu mencakup ketegangan antara kesadaran dan insting manusianya di hadapan realitas seada-adanya. Persis di situlah terletak kekuatan dan kewaspadaan sang filsuf masa depan (moral tuan) untuk melawan segala pengetahuan yang dogmatis tentang realitas. Nietzsche menunjukkan bahwa moral tuan pada dasarnya memiliki sikap penuh hormat di hadapan realitas yang kaotis dan enigmatis. Dalam konteks itulah kebenaran moral tuan merupakan kreativitas artistik yang memperlihatkan sikap mawas diri di hadapan realitas seada-adanya. Kata-kata Kunci: Friedrich Nietzsche, perspektivisme, pendekatan analitis-naturalis, Nietzsche Baru, seni penyelubungan, kesadaran, insting, kebutuhan akan komunikasi, moral tuan, realitas seada-adanya, kebenaran. Abstract: Nietzsche asserts that perspectivism is a basic human condition before the reality. From this idea at least two main approaches emerge. On the one hand, analytic-naturalists Nietzsche tends to pose perspectivism only as a theory of knowledge. On the other hand, the New Nietzsche prioritizes perspectivism only as a psycho-physiological genealogical method that has nothing to do with the reality as it is. In this article, I propose that both approaches are inadequate and tend to obscure the essence of Nietzsches perspectivism, namely as the art of dissimulation which is always related to its human being type. In this case, I refer to the aphorisms of The Gay Science 354 to show that perspectivism is a superficial, conscious, and has its function for the survival of human life. Nevertheless, Nietzsche does not necessarily remove perspectivism. In contrast, Nietzsche underlines that perspective has always included the tension between consciousness and its human instinct in the face of reality as such. There lies the power and alertness of the philosopher of the future (master morality) to resist all the dogmatic knowledge about reality. Nietzsche points out that master morality basically being respectful in the presence of the chaotic and enigmatic reality. In that context master moralitys truth is an artistic creativity that shows a self-awareness before the reality it is. Keywords: Friedrich Nietzsche, perspectivism, analytic-naturalistic approach, New Nietzsche, art of dissimulation, consciousness, instinct, need to communicate, master morality, reality as it is, truth. (shrink)

Dini epistemoloji, teistik inançların rasyonel zeminde gerekçelendirilme yollarını arayan, çağdaş epistemolojinin bir alt dalıdır. Musa Yanık, bu kitapta günümüzdeki en güçlü yaklaşım olan reform epistemolojisinden güvenilircilik bakış açısıyla yani “daha yüksek bir olasılıkla doğru olması yönünden” İslam inancının rasyonelliğini ortaya koymakta ve uygulamalı dini epistemolojinin sağlam ve cesur bir örneğini sergilemektedir. (Prof. Dr. Hasan Yücel Başdemir) -/- Epistemoloji topyekûn insan zihnini biçimlendirme ve inanç da dahil olmak üzere bilişsel faaliyetleri yönlendirme potansiyeline sahip bir alandır. Zira Allah’ın varlığı, birliği, nübüvvet ve (...) ahiretle ilişkili meseleler “nasıl bilebilirim, neleri bilebilirim, bildiğim şeyin kesinliğinden nasıl emin olabilirim?” gibi epistemik sorulardan bağımsız olamaz. Bu nedenle konu İslam düşüncesinde felsefecilerin olduğu kadar kelâmcıların da ilgisini çekmiştir.Bu bağlamda Musa Yanık tarafından modern teoriler de dikkate alınarak yazılan bu kitabın dini epistemoloji konusunda bir farkındalık oluşturmasını umuyorum. (Doç. Dr. Mehmet Bulgen) -/- Analitik felsefe ülkemizde yeni yeni tanınmaya başlanmış olmasına rağmen özellikle İslam entelektüel tarihindeki kelâm geleneği ile etkileşime geçme potansiyeli oldukça yüksek bir gelenektir. Musa Yanık, bu çalışmasıyla günümüzün en önemli analitik din felsefecilerinden AlvinPlantinga’nın dini epistemolojisini tanıtmakta ve kelâmla irtibatını eleştirel bir zeminde kurmaya çalışmaktadır. Çalışmanın güncel tartışmaları takip etmesi kadar bu tartışmalara farklı geleneklerden bakabilme becerisi felsefenin çok-yönlü bir çerçevede nasıl yapılabileceğine dair güzel bir örnek oluşturuyor. Musa Yanık’ın bu eseri, her şeyin birbiriyle etkileşime geçmeye başladığı global dünyada felsefe yapmanın olanaklarına dair yenilikçi bir yaklaşım ortaya koyuyor. -/- (Doç. Dr. Nazif Muhtaroğlu) -/- Elinizde tuttuğunuz bu kitap, dini epistemoloji ve erdem epistemolojisi kesişiminde yer almakla birlikte, inanç ve imanın epistemik statüsünü incelemek ve bunu yaparken ise İslam inancını merkeze almaktadır. Bu haliyle Türkçe literatür açısından önemli bir boşluğu doldurmaktadır. Okuyucunun bu kitap aracılığıyla karşılaşacağı bazı sorular şunlardır: İnanç ve bilgi nedir? Kanıt olmadan inanmak ahlaken yanlış mıdır? İnançlarımızı rasyonel olarak gerekçelendirmenin yolları nelerdir? İslam inancı reform ve erdem epistemolojisi açısından güvenilir bir temele sahip midir? Fakat belki de en büyük kadim soru şudur: Tanrı’nın varlığını bilmek mümkün müdür? -/- (Taner Beyter-Öncül Analitik Felsefe Dergisi). (shrink)

Satu lagi, buku teologi (sosial) yang berbobot terbit! Berawal dari penelitian yang dimaksudkan untuk penyusunan disertasi pada The South East Asia Graduate School of Theology (SEAGST), 2004, Pendeta Gereja Masehi Injili di Halmahera, Julianus Mojau menyodorkannya kepada khalayak ramai di Indonesia. Argumen utama buku ini dapat diformulasikan dalam pertanyaan berikut ini: bagaimana model teologi sosial sebagaimana dihasilkan oleh tokoh-tokoh Kristen Protestan dan dokumen-dokumen yang meretas dari Persekutuan Gereja-gereja di Indonesia selama kurun waktu tiga dasawarsa, konkretnya semasa pemerintahan Orde Baru? Selama (...) kurun waktu tersebut, Mojau mengenali tiga model teologi sosial di lingkungan Kristen Protestan, yakni teologi sosial modernisme, liberatif, dan pluralis. Ketiga model itu diuraikan dengan sangat runtut, gamblang, sistematis, kritis, berikut logika analitik yang memperlihatkan keluasan dan kedalaman wawasan penulis. Terminologi “teologi sosial” ramai dimanfaatkan dalam blantika percaturan keilmuan di lingkungan Kristen Protestan Indonesia setelah (alm.) Pendeta Eka Darmaputera, Bernard Adeney-Risakotta, Martin Lukito Sinaga, dan Th. Sumartana menggantangnya pada awal tahun 2000.Ditunjukkannyadengan sangat jelas, bahwa “praksis” yang mengawali suatu proses berteologi sudah muncul jauh sebelum angka tahun tersebut. Pada prinsipnya segala teologi adalah teologi sosial, menurut kesimpulan A.G. Hoekema, (hlm. xv), meskipun J.S. Aritonang memberikan batasan simpel dan meyakinkan, yang intinya: “Berteologi di tengah realitas sosial yang kompleks,” itulah Teologi Sosial, (hlm. xiii). Setelah Pendahuluan yang panjang (26 halaman), yang memaparkan duduk perkara dan hal ikhwal diskursus yang diusung, berturut-turut dari Bab 1 (tentang teologi sosial modernisme, hlm. 27-142), Bab 2 (tentang teologi sosial liberatif, hlm. 143-279) dan Bab 3 (teologi pluralis, hlm. 280-365), Bab 4 (retrospeksi dan prospek teologi sosial pasca Orde Baru, hlm. 366-403) penulis memperlihatkan kajian dan analisis secara kritis ketiga model kategori teologi sosial Kristen Protestan di Indonesia. Ketiga model teologi tersebut ditempatkan oleh penulis dalam babak Orde Baru Indonesia (tahun 1969-1990-an) di bawah rezim Soeharto dan dalam pertautannya dengan Islam Politik............... Sebagai paparan dan kajian ilmiah yang mengedepankan pandangan putera-puteri terbaik Kristen Protestan berikut dokumen-dokumen DGI/PGI, karya Mojau ini tidak mampu menyembunyikan keyakinannya bahwa kebangkitan Islam Politik hanyalah sebuah euforia artikulasi kesadaran politis-humanistis yang sedang mencari format yang cocok dalam perubahan zaman di tengah proses transisional. Justru karena itulah Gereja-gereja perlu merangkul dan membuka komunikasi serta dialog yang tulus dengan saudara-saudara penganut Islam Politik sebagai sesama yang merindukan kedamaian, kebaikan, dan keadilan. Perjuangan bersama itulah yang dimaksudkan agar politik sebagai kearifan menatalayani kehidupan bersama tercapai. Dalam pembacaan saya, buku ini sangat inspiratif, kaya dengan informasi, mengedepankan pandangan secara komprehensif tanpa menghilangkan sikap kritis dan tajam. Ini fenomenal dan monumental! Mungkin inilah satu-satunya karya yang “berani” mengritik karya T.B. Simatupang. Mojau sendiri, menurut saya, memperlihatkan diri sebagai pribadi yang memegang teguh spirit Protestan sejati, yakni selalu bersikap kritis terhadap segala bentuk deifikasi. Karya ini akan lebih baik lagi jika ada indeks nama atau masalah pada halaman-halaman akhir. Selain itu, istilah “modernisme” yang diimbuhkan pada Teologi Sosial di mata saya memiliki konotasi lain, yakni aliran modernisme yang dikecam oleh (alm.) Pius X sebagai “biang dari segala kesesatan.” Tetapi di atas segala-galanya, analisis Mojau yang tajam membuat lorong-lorong kebuntuan koeksistensi damai dan adil dengan Islam Politik dapat diurai. Dengan demikian tanda tanya pada judul buku ini terjawab dengan pasti. (A. Eddy Kristiyanto, Program Studi Ilmu Teologi, Sekolah Tinggi Filsafat Driyarkara, Jakarta). (shrink)

Buku berjudul The Problems of Contemporary Philosophy: A Critical Guide for the Unaffiliated patut dibaca untuk memahami perdebatan dalam filsafat kontemporer. Buku ini ditulis oleh dua profesor filsafat yang berlatarbelakang dari tradisi analitik maupun tradisi kontinental. Paul Livingston adalah profesor filsafat di University of New Mexico. Ia mendalami filsafat kesadaran (mind), filsafat bahasa, fenomenologi, filsafat politik, serta menaruh minat besar pada filsafat ilmu. Beberapa karyanya: The Logic of Being: Realism, Truth, and Time (Northwestern, 2017); The Politics of Logic: Badiou, Wittgenstein, (...) and the Consequence of Formalism (Routledge, 2011); Philosophy and the Vision of Language (Routledge, 2008); serta Philosophical History and the Problem of Consciousness (Cambridge, 2004). Penulis kedua, Andrew Cutrofello, adalah profesor filsafat di Loyola University of Chicago. Cutrofello mengkhususkan ranah penelitiannya pada Kant, Hegel, dan filsafat kontinental. Saat ini, Cutrofello sedang menggeluti soal titik temu antara filsafat dan kesusasteraan, khususnya puisi-puisi berbahasa Inggris. Karya-karya Cutrofello di antaranya: Beyond the Analytic-Continental Divide: Pluralist Philosophy in the Twenty-First Century (Routledge, 2015)—buku yang disunting bersama Jeffrey Bell dan Paul Livingston; All for Nothing: Hamlet’s Negativity (MIT, 2014); dan Continental Philosophy: A Contemporary Introduction (Routledge, 2005). Dalam ranah filsafat kontemporer, Livingston dan Cutrofello berupaya mengembangkan suatu filsafat “majemuk,” yang berupaya melampaui pemisahan antara tradisi analitik dan tradisi kontinental. Proyek itu pulalah yang mewarnai dan menjadi tema utama buku The Problems of Contemporary Philosophy—selanjutnya disingkat PCP...... Sebagai catatan, keterbatasan PCP sebagaimana diakui oleh Livingston dan Cutrefello sendiri terletak pada fokus dan pembatasan mengenai persoalan-persoalan filosofis itu sendiri. Kedua penulis tersebut memusatkan perhatian pada beberapa persoalan mendasar yang menarik perhatian para filsuf kontemporer. Karena itu, Livingston dan Cutrefello tidak menawarkan sebuah pemetaan komprehensif dan utuh mengenai semua persoalan filosofis. Keterbatasan lainnya juga terletak pada pembahasan yang berorientasi seputar filsafat Eropa dan Anglo-Amerika sehingga meminggirkan tradisi-tradisi lainnya. Bahkan, pembahasan Livingston dan Cutrefello secara eksklusif terpusat pada filsafat-filsafat yang ditulis atau diterjemahkan ke dalam bahasa Inggris saja sehingga mengecualikan berbagai kajian filsafat di luar bahasa Inggris. (Yulius Tandyanto, Alumnus Pascasarjana Sekolah Tinggi Filsafat Driyarkara, Jakarta). (shrink)

İ‘câzü’l-Kur’ân literatürüne bakıldığında ilim adamlarının i‘câzın ne anlama geldiği, tehaddînin mâhiyeti ve bu olgunun ne şekilde tahakkuk ettiği konusunda birtakım çözüm yolları bulmaya çalıştıkları; bu konuyu nazm, fesâhat ve belâgatla ilişkilendirerek çok sayıda teori ortaya koydukları görülmektedir. Bu bağlamda Kur’ân metninin ne kadarının mu‘ciz olduğu, muârızlarına müteveccih tehaddînin asgari miktarı meselesinde serdedilen görüşlerden biri, Kur’ân’ın iç düzenin en küçük birimi olan âyetle tehaddîdir. İslâm düşünce tarihinin klasik ve modern dönemlerinde savunucusu bulunan bu yaklaşıma göre Kur’ân’ın en küçük birimi olan âyet (...) veya âyet eczâsı, mu‘ciz olmakta ve muarızlara bunlarla meydan okunmaktadır. Konuya ilişkin daha önce bir çalışmanın yapılmamış olmasından hareketle i‘câzü’l-Kur’ân literatürüne katkı sunmayı amaçlayan bu çalışmada, tehaddînin âyetle tahakkuk ettiğini belirten ilim adamlarının istidlâl yöntemleri önce deskriptif bir üslupla aktarılmakta, akabinde bunlar analitik bir bakış açısıyla irdelenmektedir. Son olarak da âyetle tehaddî teorisinin Kur’ân’ın bütünlüğüne riayet ilkesine uyup uymadığı test edilmekte ve bu bağlamda i‘câz olgusunun mâhiyeti incelenmektedir. Sonuç olarak mezkûr ilke esas alındığında fesâhat ve belâgat yönlerinin her âyette eşit düzeyde tahakkuk ettiğini söylemek mümkün gözükmemektedir. Zira Kur’ân’da iki harften ya da tek kelimeden oluşan âyetlerin tehaddîye veya mu‘cizeye konu olduğunu aklen ileri sürmek mümkün değildir. Bu durumda tehaddînin kısa veya uzun olmasına bakılmaksızın âyet veya âyet parçacıklarında değil de her bir sûrenin bütünlüğünde gerçekleştiğini savunmanın daha isabetli bir yaklaşım olduğu kanaatine ulaşılmaktadır. (shrink)

Bu makalede, İslam hukukunda kaynaklardan hüküm çıkarma yöntemi olarak kullanılan ve epistemolojik değeri üzerine ciddi tartışmalara yol açan, aynı zamanda birçok fıkhî ihtilafın kaynağı olan mefhum-i muhalefet yönteminin, İslam hukukçuları arasındaki görüş ayrılıkları doğrultusunda zaman içinde geçirdiği evrim incelenmektedir. Bu bağlamda mefhum-i muhalefet yöntemine yönelik tutarsızlık eleştirilerinin akabinde yöntemin ıslahı için getirilen şartların mefhum-i muhalefet yöntemini bir ayrık şartlı kıyasa çevirdiği iddia edilmektedir. Mefhum-i muhalefet, metinde belirtilen bir ifadenin zıddından hüküm çıkarma yöntemiyken ayrık şartlı kıyas, bir hükmün belirli şartlar altında (...) geçerliliğini analiz etmek için kullanılan bir yöntem ve bir mantık terimidir. İslam hukukçuları Arapça olarak bu yöntemi sebr ve taksim şeklinde ifade etmişlerdir. Makalede bu iki kavram kısa bir şekilde tanıtıldıktan sonra İslam hukukçularının mefhum-i muhalefet yönteminin epistemolojik değerine yönelik yaklaşımları, yönteme yöneltilen eleştiriler ve bu eleştirilere bir aksülamel olarak getirilen çözümler, klasik İslam hukuk usulü eserlerinde, karşılaştırmalı olarak incelenerek mefhum-i muhalefet yönteminin nasıl bir ayrık şartlı kıyas formuna dönüştüğü gözler önüne serilmek istenmektedir. Bu bağlamda, mefhum-i muhalefet yönteminin, lafzın bir delaleti ve bağımsız bir yöntem olarak sunulmasına karşın, bu yöntemin savunucuları tarafından lafzın bir delaleti olmaktan çıkarıldığı ve bağımsız bir yöntem olma vasfını kaybettirildiği iddia edilmektedir. Böylece, farklı ekollerin etkileşimlerinin hüküm çıkarma araçlarına katkıları incelenmekte ve İslam hukukunda analitik düşünme ile hüküm çıkarma süreçlerine dair derinlemesine bir bakış açısı sunulması amaçlanmaktadır. (shrink)

İslâm düşünce tarihine bakıldığında başta tefsir ve kelam olmak üzere hemen bütün ilim adamlarının Enbiyâ sûresinin 22. âyeti ekseninde Allah’ın varlığını ve birliğini muhtelif istidlal yöntemleriyle temellendirmeye çalıştıkları ve vahdâniyet tasavvurlarını daha çok bu ilâhî önermeye dayandırarak ortaya koydukları müşâhede edilmektedir. Buna ilaveten bu âyete yüklenen farklı yorumların, ilim adamlarının birbirlerini tekfir etmesine ve birbirlerine karşı pejoratif bir üslûp kullanmalarına yol açtığı görülmektedir. İslâmî ilimler metodolojisinin hemen her sahasında metinlerin satır aralarında bu ilâhî önermeye dair atıfların yanı sıra bunun yorumu (...) ekseninde gelişen ötekileştirici söylemin bulunması ve ilgili âyetin muhtevasına dair kapsamlı bir çalışmanın hazırlanmamış olması sebebiyle bu makaleye, Enbiyâ sûresinin 22. âyetinin anlamı ve yorumu konu olmaktadır. Bu çalışmada muhtelif dönemlerden ve farklı düşünce okullarından olan tefsir metinleri kronolojik olarak irdelenerek mezkûr âyete dair müfessirlerin Allah’ın vahdâniyetini anlama konusunda geliştirdikleri istidlâl yöntemleri, tarihsel süreçte bu âyetin yorumuna dair kırılma noktaları saptanmaktadır. Böylece tefsir-nahiv ve tefsir-kelam ilişkisi bağlamında ilgili âyetin kapsamlı bir şekilde irdelenmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda tefsir metinlerini kronolojik inceleme yönteminin yanı sıra doküman inceleme ve literatür tarama yöntemleri esas alınarak tefsir geleneğinde vahdâniyet âyeti bağlamında serdedilen yaklaşımlar hem deskriptif bir anlatımla saptanmakta hem de bunlar analitik bir üslupla tahlil edilmektedir. Son tahlilde Allah’ın kendi vahdâniyetini aklî önermelerle tartışmaya açık bir konu olarak sunması ve bu konuda aklın meydan okuyucu tavrına güvenmesi, İslâm’da hemen her bir mesele için akla işlevsel bir rol vermenin kaçınılmaz olduğu ve Allah’ın son vahiy mesajıyla akıl ile din çatışmasını ihsas eden bir metin göndermeyi amaçlamadığı kanaatine varılabilir. (shrink)

Kur’an’ın anlamını doğru tespit ve te’vil etmek çabasında kullanılacak araçlardan biri de nüzûl vasatı ile esbâb-ı nüzûl rivayetlerine vukûfiyet ve bunları doğru tahlil etmek için isabetli bir yaklaşımı benimsemektir. Âyetlerin tefsirinde sahip olduğumuz kanaatlerin ve açıklamaların birçoğu esbâb-ı nüzûl rivayetlerine dayanmaktadır. Bu rivayetlerin Kur’an’ın muhtevasına, hadis usulüne, rivayet kalıplarına, siyerle uyumuna göre değerlendirilmesi gerektiği şeklinde görüşler serdedilmiştir. Mesela Medineli Yahudilerden Ka’b b. Eşref’in Bedir sonrasında öldürüldüğü kabul edilmekle birlikte ismi bu tarihten çok sonra nazil olan ayetlerin te’vilinde konuyla ilgili rivayetler (...) nakledilmektedir. Tarihsel açıdan bu çelişkili durum esbâb-ı nuzûl rivayetlerinin tarihî vakıa ile uyumunu araştırmanın önemini göstermektedir. Bu makalede yukarıda zikrettiğimiz hususları Ka’b b. Eşref örneği üzerinden ele alarak, kaynaklardaki bilgileri analitik olarak değerlendirmeye çalıştık. Sonuç olarak konuyla ilgili diğer tartışmalara girmeden tarihî bakış açısıyla rivayetleri tarihe ve zamana uyum açısından değerlendirerek, selefin kastı doğru anlaşılmadığı ve tarihi tutarlılığa yeteri kadar dikkat edilmediği için isminin vefatından sonra nazil olan birçok ayetin esbab-ı nüzûlünde zikredildiğini tespit ettik. (shrink)

Hadislerin doğru anlaşılması ve yorumlanması çabası ilk defa Hz. Peygamber döneminde başlamış, tâbiîn ve tebeu’t-tâbiîn döneminde hadislerin tedviniyle birlikte hız kazanmış ve bu hususta önemli çalışmalar yapılmıştır. İlerleyen süreçte fıkıh usulünün verilerini kullanarak ahkâm hadislerinden hüküm çıkarma ve lafız-mâna ilişkisi konusunda hakikat-mecaz ekseninde yeni yorum yöntemleriyle uygulamalı olarak ele alınan eserler telif edilmiştir. Bu eserlerin başında İbn Dakīkulʿîd’in, Şerḥu’l-İlmâm bi-eḥâdîs̱i’l-aḥkâm’ı gelmektedir. Şerḥu’l-İlmâm hadis şerh edebiyatında muhteva zenginliğini arttıran ve kullanılan bazı izah yöntemlerini geliştirerek kendisinden önceki şerhleri geride bırakmış bir eserdir. (...) Bu çalışmada İbn Dakīkulʿîd’in hadisleri anlamada ve yorumlamada mecazi anlatım üslubu babında ortaya koyduğu yaklaşım ele alınmıştır. Böyle bir konunun tercih edilmesindeki ana etmenlerin başında mezkûr eserde hüküm istinbâtında hakikat-mecaz bağlamında benzer şerh çalışmalarına nispetle, analitik yaklaşımların ön plana çıkması ve alana katkı sağlaması gelmektedir. Çalışmanın hedefi, Şerḥu’l-İlmâm’da hakikat-mecaz ekseninde İbn Dakīkulʿîd’in hadisleri nasıl yorumladığını ortaya çıkarmak ve elde edilen bulgularla yeni yorum imkânlarına alan açmaktır. Lafzın mânaya delaleti konusunda hakikat ve mecaz arasındaki ilişki ve kesişim noktaları çoğu zaman bir problem olarak durmaktadır. Hadis metinlerinin yorumlanmasında hakikat ve mecazın birlikte kullanım alanlarının tespit edilmesi ve hakikat-mecaz ayırımının işlevsel yönünün ortaya çıkarılması, hadislerin doğru anlaşılmasına ve yorumlanmasına katkı sağlayacaktır. Araştırmada öncelikli olarak Şerḥu’l-İlmâm’ın hadis ve fıkıh sahasındaki önemi ve değeriyle ilgili bilgi verilmiş, sonra hakikat ve mecaz kavramlarının tanımlarına geçilmiştir. Mecaz türleri arasında sadece İbn Dakīkulʿîd’in atıf yaptığı istiare, teşbih, teşbîhu’l-mânevî ve teşbîhu’s-sûrî gibi kavramlara yer verilmiştir. Son olarak İbn Dakīkulʿîd’in hakikat ve mecazı bir yöntem olarak nasıl kullandığı konusu örnekler çerçevesinde tahlil edilmiştir. Araştırmada, İbn Dakīkulʿîd’in hakikat ve mecazın zamansal boyutuna, hakikat ve mecaz ayırımında tazmînin rolüne, hakikat ve mecazın cemʿine, hakikate en yakın mecazlara ve hakikat-mecaz arasındaki tercih sebeplerine değinerek hakikat ve mecazı bir yöntem olarak kullandığı sonucuna ulaşılmıştır. İbn Dakīkulʿîd’in hakikat ve mecazı birlikte kullanmasının işlevsel yönleri ve faydaları arasında; lafızların lugatlarda geçtiği anlamları keşfetmek, lafzın anlamında derin ve net açılımlar yapmak, tekellüflü mânaları ayıklamak, mecaza hamledilmeyi gerekli kılan alâkaları/bağları belirlemek, çözümlemeci yaklaşımla muhtemel mânaları ortaya çıkarmak gibi hususlar yer almaktadır. Eğer İbn Dakîku'l-Îd, el-İlmâm'da sadece 57 hadisi değil de bütün hadisleri şerh etme imkânı bulmuş olsaydı Şerhu'l-İlmâm, hadislerin hakikat ve mecaz temelinde şerh edildiği bugün üzerinde en çok konuşulan eserlerden biri olurdu. (shrink)

Bu makale, Osmanlı siyaset düşünce geleneğinde fazilet temelli kendine has ılımlı bir siyasî realizmin var olduğunu savunmaktadır. Günümüz siyasî realizm literatürü ve Osmanlı fazilet ahlâkına dayalı karşılaş- tırmalı metotla, siyasetin mahiyeti ve insanın doğasına dair realist unsurları teşhis etmeden Osmanlı siyaset düşüncesinde ahlâkî argümanların siyaseti, devlet fikrini ve kurumları nasıl inşa ettiğini anlayamayacağı- mızı iddia ediyorum. Osmanlı fazilet ahlâkı geleneğinde ahlâkın her şeyi kapsadığına dair kanının aksine siyasetin mahiyeti itibariyle tekil, değişken, ahlâktan bir ölçüde bağımsız bir gerçeklik olarak anlaşıldığını gösteriyorum. (...) Bununla bağlantılı olarak Osmanlı siyaset düşünce geleneğinde fazilet ahlâkından gelen in- sanın acziyeti anlayışının, siyasî aktörleri ve eylemleri değerlendirmede onu realist yapan unsur olduğunu ifade ediyorum. Son olarak ahlâkın kapsamı ve siyasetin mahiyetini (gerek birbirleriyle olan ilişkileri açı- sından gerekse de birbirlerinden bağımsız olarak varlıklarını) açıklamada tümeller probleminin nasıl bir rol oynadığına işaret ediyorum. Tümeller probleminin siyaset ve ahlâk arasındaki karmaşık ilişkiye dair getirdiği analitik ayrımları ılımlı siyasî realizmin kaynağı olarak sunuyorum. (shrink)