Abstract

Jeff Speaks twierdzi, że teiści bytu doskonałego powinno powstrzymać się od przypisywania Bogu atrybutów i przyjąć agnostycyzm w kwestii natury Boga. Powodem, dla którego mieliby dokonać takiego ograniczenia, jest problem ukrytych atrybutów. Nawet jeśli teista bytu doskonałego zdoła przypisać Bogu taki zestaw atrybutów, który nie będzie przejawiał żadnych niespójności, to i tak – zdaniem Speaksa – najrozsądniejszym wyborem w sprawie natury Boga będzie agnostycyzm. Speaks przekonuje, że choć możliwa jest sytuacja, w której teista proponuje spójny zestaw atrybutów Boga, to nie może zagwarantować, że między owym zestawem a ukrytymi atrybutami Boga (tymi, które są dla człowieka poznawczo niedostępne) nie dojdzie do konfliktu. Wobec poglądu Speaksa formułuję trzy zarzuty: zarzut z niemożliwości wykazania niespójności, zarzut z częściowej ukrytości atrybutów oraz zarzut z alternatywnego ujęcia transcendencji. Pierwszy zarzut polega na wskazaniu, że niemożliwe jest stwierdzenie zachodzenia faktycznej niespójności między atrybutami jawnymi a ukrytymi. Teista bytu doskonałego może podkreślać, że sama możliwość niespójności między atrybutami to nie to samo, co jej faktyczne zachodzenie. Jeśli tak, to nie widać mocnego powodu, aby teista bytu doskonałego był zmuszony do opowiedzenia się za agnostycyzmem w sprawie natury Boga. Drugi zarzut zawiera się w uwadze, że stanowisko Speaksa odwołuje się do pojęcia atrybutów ukrytych absolutnie. Można jednak zachować pojęcie atrybutów ukrytych, jednocześnie nieco je osłabiając przez mówienie o częściowej ukrytości atrybutów. Owo słabsze pojęcie atrybutów ukrytych nie wymusza na teiście przyjęcia agnostycyzmu, gdyż jeżeli przypisuje on Bogu atrybuty ukryte częściowo, to jednak posiada pewną wiedzę na temat Boga. Trzeci zarzut podkreśla, że zmieniając koncepcję transcendencji, można zrezygnować z pojęcia ukrytych atrybutów, jakie proponuje Speaks. Teista ma więc przynajmniej trzy sposoby uniknięcia agnostycyzmu w kwestii natury Boga.