Abstract

Ενώ στον αρχαιοελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό προσδίδεται στον όρο «αξιοπρέπεια» ένα νοηματικό περιεχόμενο που έχει, ως επί το πλείστον, χαρακτήρα ηθικό, χαρακτηρίζοντας αποκλειστικά πρόσωπα δημόσια, από τον Kant και εφεξής η έννοια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αποτελεί τον σηματωρό των περιεχομένων μιας δημοκρατικής έννομης τάξης και·παραπέμπει στα δικαιώματα, δηλαδή εκείνα που οφείλουν να ασκούν οι πολίτες μιας πολιτικής κοινότητας. Η καντιανή αυτή σύνδεση του ζητήματος της αξιοπρέπειας του ανθρώπου με το πρόβλημα της συστατικής θέσης της πολιτικής κοινότητας έχει να αντιμετωπίσει μια διπλή δυσκολία: πρώτον, ότι η πολιτική κοινότητα στην οποία αναφέρεται συγκροτείται από τον τύπο του δυτικού πολίτη· δεύτερον, ότι οφείλει να λαμβάνει πάντα υπ’ όψη της το γεγονός πως την αξιοπρέπεια του ανθρώπου θα μπορούσε εν τέλει να τη διασφαλίσει η ίδια η ανθρωπότητα ως συγκροτούσα ένα συντεταγμένο και ενιαίο πολιτικό υποκείμενο. Εξίσου όμως η καντιανή αυτή απαίτηση υποθηκεύεται, ως προς την οπτική της θεμελίωσής της, τόσο σε έναν μεταφυσικό περιορισμό όσο και σε μια ιδεολογία. Στην πρώτη περίπτωση αναφερόμαστε στην ανάγκη θεμελίωσης της αξιοπρέπειας του ανθρώπου στη ratio, ενώ στη δεύτερη περίπτωση αναφερόμαστε στην ιδεολογία της προόδου, η οποία κατακυριάρχησε στο σύγχρονο δυτικό κόσμο. Η έξοδος από τις δυσκολίες αυτές δεν θα μπορούσε να είναι εύκολη. Ωστόσο, και μάλιστα στην προοπτική της αναζήτησης του παιδευτικού τόπου άρθρωσης και διασφάλισής της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο τόπος αυτός δεν είναι εκείνος μιας φιλοσοφικής θέσης, αλλά μιας πολιτικής ιδέας που αφορά τη θέσμιση της κοινωνίας ως πολιτικής κοινότητας και αντιστοίχως ενός πολιτικού βούλεσθαι.