The article deals with selected problems related to the postulates of equalizing the level of positive liberty. The classic understanding of individual freedom as negative freedom, identified with the lack of compulsion, can be opposed to the so-called positive liberty. The latter notion is usually defined in terms of ability, which suggests that there is a relation between the concept of freedom and the concept of power. The postulate of equality with regard to the ‘freedom to’ would occasionally justify social (...) redistribution of goods. The cases of voluntary and compulsory donation are considered in the text the aim of which is to picture the consequences resulting from the compulsory expansion of the scope of positive liberty. Moreover, an attempt to compare the significance of both types of liberty, with a special emphasis on the moral context, has also been made. (shrink)

Artykuł jest poświęcony „unikatowości” i „osobliwości” – zarówno jako terminom, które funkcjo­nują w ramach dyskursu teoretyczno-estetycznego, jak i wyrazom odgrywającym istotną rolę w języku potocznym. Poza kontekstem estetyki i filozoficznej refleksji nad sztuką są one powszechnie wykorzystywane przez podmioty realizujące zadania z zakresu polityki społeczno-kulturalnej do promowania wydarzeń, zjawisk i obiektów, mimo iż zarówno ich etymologia, semantyka oraz pragmatyka językowa wskazują, że są problematyczne. Mają bowiem w swoje definicje leksy­kalne wpisane wartościowanie, a także nabierają dodatkowej wartości oceniającej w różnych kontekstach. (...) Ponadto, bazując na słownikowych definicjach dostrzec można, że „unikatowość” i „osobliwość” są wyrazami funkcjonującymi w rodzinie semantycznej stwarzają­cej istotne ryzyko zatarcia znaczeń poszczególnych słów, czego efektem jest także niejedno­znaczność w estetyczno-normatywnej ocenie zjawisk opisywanych za pomocą „unikato­wości” i „oso­bliwości”, nawet jeśli ujmowane są ściślej, jako terminy naukowe funk­cjo­nujących w dyskursie teoretyczno-estetycznym. Analiza źródłosłowów, charakterystyka normatyw­nego potencjału „unikatowości” i „osobliwości” oraz wyrazów, które są im pokrewne, a także podkre­ślenie roli kontekstu, w jakim występują, zestawiona z podstawowym ich zna­czeniem w wy­branych językach nowożytnych, pozwoli uwidocznić kluczowe problemy językowe w doświad­czeniu potocznym, ale również wskazać istotne z punktu widzenia zagadnień specjalistycznych różnice terminologiczne. (shrink)

Artykuł zawiera przegląd wybranych powiązań pandemii COVID-19 z teoriami ryzyka. W pierwszej kolejności przedstawiono podstawowe pojęcia dotyczące przygotowania i mobilizowania sieci podmiotów polityki publicznej do wspólnych działań w warunkach niepewności. W dalszej części omówiono zagadnienie gotowości na ryzyko wystąpienia pandemii i jej zwalczania. Następnie przedstawiono wybrane możliwe efekty społeczne, gospodarcze i polityczne pandemii COVID-19. W podsumowaniu wskazane zostały rekomendacje dotyczące zarządzania podmiotami publicznymi na dalszych etapach rozwoju pandemii i w okresie po pandemii oraz propozycje dalszych kierunków badań. // The (...) article presents an overview of selected connections of the COVID-19 pandemic with risk theories. The study first explores the basic concepts of preparing and mobilizing networks of public policy actors to act together under conditions of uncertainty. The following section discusses the pandemic risk preparedness and fighting. Then, selected possible social, economic and political effects of the COVID-19 pandemic are discussed. In summary, recommendations regarding the public management in the further stages of the pandemic development and in the post-pandemic period were indicated, as well as proposals for further research directions. (shrink)

Nawet jeżeli integrację poznania rozproszonego z mechanistycznymi koncepcjami wyjaśniania można uznać za ruch interesujący, a w przypadku powodzenia prowadzący do niebanalnego rozszerzenia kognitywistycznych badań nad poznaniem, to z perspektywy teoretyka poznania rozproszonego należy uznać ten ruch za ryzykowny. W poniższej pracy, w dyskusji z propozycją Witolda Wachowskiego (2022), postaram się przedstawić ryzyko, z jakim wiąże się wspomniana integracja i zaproponuję rozwiązanie alternatywne, polegające na połączeniu rozproszenia poznania z teorią sieci. Teoria ta, w mojej opinii, pozwala na bardziej owocne badanie (...) wzorców rozproszenia poznania. ----------------------------------------- Zgłoszono: 26/09/2023. Zrecenzowano: 26/03/2024. Zaakceptowano do publikacji: 10/06/2024. (shrink)

Celem artykułu jest przedstawienie wyzwań i trudności, jakie mogą pojawić się w procesie oceny przez komisje etyczne projektów badawczych bazujących na jakościowych technikach gromadzenia danych uzyskiwanych od osób świadczących różnego rodzaju usługi seksualne. Badania te zwykle podlegają ocenie komisji etycznych ze względu na ryzyko krzywdy dla uczestników, którzy postrzegani są jako szczególnie „podatni na zranienie”. Jednocześnie ze względu na stygmatyzację społeczną, jaka wiąże się ze świadczeniem usług seksualnych, zarówno badacze, jak i osoby uczestniczące w badaniu i wchodzące w skład (...) komisji etycznych mogą mieć swoje wyobrażenia i oczekiwania co do tego, jak powinny przebiegać etyczne badania w tym obszarze. Odwołując się do doświadczeń badaczek anglosaskich, omówię, jak te oczekiwania oraz wymagania komisji etycznych zderzają się, stawiając badaczy przed koniecznością spełniania rozbieżnych czy wręcz sprzecznych oczekiwań różnych aktorów społecznych. Zaproponuję także, w jakim kierunku mógłby zmienić się sposób działania rodzimych komisji etycznych, aby proces uzyskiwania ich aprobaty był bardziej demokratyczny i otwarty na zróżnicowane potrzeby tak badaczy, jak i osób uczestniczących w badaniach. (shrink)

Tematem wiodącym jest kwestia prawa do życia. Punkt wyjścia stanowi art. 3. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, który przypisuje to prawo wszystkim ludziom. Problem zaczyna się jednak, kiedy trzeba uściślić, czy w tekście Deklaracji chodzi o pojęcie "istoty ludzkiej", którego desygnatem jest istota ludzka w sensie czysto biologicznym, czy też chodzi raczej o pojęcie "osoby", a więc termin odnoszący się do sfery moralności. Współczesna definicja "osoby ludzkiej", jakiej używa bioetyka wywodzi się z filozofii nowożytnej: ta zaś za cechę konstytutywną ludzi uznaje (...) świadomość. Rozumowanie w tych kategoriach nieuchronnie oznacza kłopoty ze zdefiniowaniem moralnego statusu, a co za tym idzie, pozwala na zgłaszanie wątpliwości co do prawa do życia w przypadku embrionów i osób nieuleczalnie chorych, w stosunku do których rozważana bywa możliwość zastosowania eutanazji. Zagadnienie, które jest dyskutowane w niniejszym artykule, w kontekście prawa do życia dotyczy aborcji, a więc odnosi się do pierwszej z grup istot ludzkich, których osobowy status bywa podważony. Tytułowa dla artykułu moralna niepewność nie dotyczy częstokroć w kontekście dyskusji nad dopuszczalnością aborcji normy "nie zabijaj". Zwolennicy aborcji nie przeczą, że zabijanie ludzkich osób jest złem, wątpią jednak w możliwość uznania prenatalnych faz rozwojowych człowieka za fazy, w których mamy do czynienia z pełnoprawną ludzką osobą. Wątpliwość ta ma charakter moralny, a nie jedynie teoretyczny, decydując o aborcji nie ryzykujemy zatem błędnego sądu o charakterze teoretycznym, lecz spełnienie moralnie niesłusznego czynu. Jakkolwiek niepewność i ryzyko są nieodłącznymi elementami ludzkiego działania, to w przypadku gdy przedmiotem ryzyka jest moralnie doniosłe dobro, a takim jest ludzkie życie, stawiamy ryzyku granice: nie ryzykujemy życia drugich. W tradycyjnej teologii moralnej przywoływano tutaj zasadę tutioryzmu, nakazującą w przypadkach wątpliwych zawsze zachować odnośne prawo, czyli w dyskutowanym tu przypadku normę "nie zabijaj". Podobna intuicja towarzyszy współczesnemu kanadyjskiemu filozofowi, T. Lockhartowi. Autor zastrzega, że nie chce rozstrzygać, czy ludzki płód już jest, czy też jeszcze nie jest osobą wraz z przysługującym jej prawem do życia, przyjmuje jednak zasady działania w sytuacji niepewności, z których wynika, że niezależnie od przyjmowanych przez nas tutaj przekonań. wyborem racjonalnym jest zaniechanie aborcji. (shrink)

W niniejszej analizie poddane badaniu zostały szczególne działania państwa, które przeciwdziałają szkodzeniu dobru wspólnoty, a mianowicie śmiercionośne działania funkcjonariuszy policyjnych. W tym celu pokazano najpierw, czym odróżniają się one od innych typów państwowego zabijania, a mianowicie zabijania wskutek wyroku sądowego oraz zabijania w ramach konfliktu zbrojnego. Następnie, rozważone zostały dwa główne typy śmiercionośnych działań policyjnych: (1) działania niosące ryzyko pozbawienia kogoś życia oraz (2) działania zmierzające bezpośrednio do śmierci jednostki. Wskazano szczegółowo, kiedy policjanci mają uprawnienie do podjęcia się takich (...) działań. Zagadnienie śmiercionośnych działań policyjnych zostało przeanalizowane z perspektywy tomistycznej. Poza odwoływaniem się do pism Akwinaty, poddane krytycznej analizie zostały stanowiska współczesnych badaczy, czerpiących z tradycji tomistycznej – Johna Finnisa, Edwarda Fesera, Gregory’ego Reichberga, Wendy Hicks oraz Benjamina Wisniewskiego. (shrink)

Postęp medycyny bez wątpienia ma w swym założeniu troskę o człowieka. Nowe technologie zawsze budziły jednak kontrowersje i strach przed nieodpowiednim ich wykorzystaniem. Nie jest nowym stwierdzeniem, iż to nie w samej metodzie, a w sposobie jej wykorzystania tkwi ryzyko. Nowa genetyka rozbudziła w społeczeństwach ogromne nadzieje, co pozwoliło rozwinąć się nowej gałęzi przemysłu nie zawsze związanego z medycyną. Podstawowym celem genetyków medycznych jest opracowanie metod leczenia chorób dotąd nieuleczalnych, na co mogą pozwolić metody edycji DNA. Entuzjastycznie podchodzący do (...) nowych technologii transhumaniści będą dopatrywali się w edycji DNA najwyższej troski o ludzkość oraz przybliżania jej do wyższego stadium rozwoju. (shrink)

Autorem powyższej pracy jest kardynał Zenon Grocholewski, obecnie prefekt Kongregacji do Spraw Wychowania Katolickiego i bliski współpracownik Ojca św. Autor prezentowanej książki podjął ryzyko syntezy filozofii prawa i jej roli w twórczości filozoficznej Jana Pawła II. Mówię ryzyko, ponieważ uchwycenie istoty rzeczy na 63 stronach książki nie należy do rzeczy łatwych. Metoda syntezy zastosowana przez kardynała Grocholewskiego zakłada bardzo dobrą znajomość całej twórczości filozoficznej Jana Pawła II, a nie tylko samej filozofii prawa, która nas tutaj interesuje.

Zjawisko autotranslacji czy autoprzekładu zawiera się w schemacie komunikacji dwujęzycznej przy udziale nowej instancji tłumacza = autora. Ważne staje się pytanie o inwariancję translatorską, tym bardziej że lego rodzaju przekładowi przypisuje się większą swobodę i częstszą tendencję do przetworzeń. Postulowana przez Christiane Nord lojalność tłumacza wobec tekstu wyjściowego oraz odbiorcy docelowego nabiera w tym kontekście innego wymiaru. Autoprzekład porusza się, podobnie jak przekład tradycyjny, na płaszczyźnie interlingwalnej, która niesie czasem większe ryzyko „melanżu” językowego w przypadku, jeśli autor poza tym, (...) że jest osobą bilingwalną, to jeszcze publikuje dwujęzycznie. Porównanie wersji paralelných T. Rittnera pokazuje przykładowe pomyłki interlingwalne, pojawiające się w tekstach autorskich. (shrink)

The results of empirical research show that people prefer to help identified individuals rather than unidentified ones. This preference has an important influence on many private and public decisions, for example concerning vaccination or the distribution of healthcare resources. The aim of this article is to define the terms: “identified”, “unidentified”, “statistical”, and then to analyze three philosophical arguments concerning the normative implications of this preference: 1) contractualism ex ante ; 2) fair distribution of chances and risks; 3) principles regarding (...) the concentration of good effects and the distribution of bad effects. I will demonstrate that these arguments, which are related to interesting philosophical problems, such as counterfactuals, are not convincing. (shrink)

Etycy nie poświęcali dotąd wiele uwagi niepewności, koncentrując się często na skrajnie wyidealizowanych hipotetycznych sytuacjach, w których zarówno kwestie empiryczne (np. stan świata, spektrum możliwych decyzji oraz ich konsekwencje, związki przyczynowe między zdarzeniami), jak i normatywne (np. treść norm, skale wartości) były jasno określone i znane podmiotowi. W poniższym artykule – który jest rezultatem projektu dotyczącego różnych typów decyzji w sytuacjach niepewności związanej z postępem w naukach i technologiach biomedycznych – przedstawię analizę sytuacji niepewności normatywnej, czyli takich, w których podmiot (...) musi podjąć decyzję, nie mając pewności co do tego, jaka norma postępowania jest właściwa, np. dlatego, że ma sprzeczne intuicje normatywne na temat dopuszczalności danej decyzji. Stanowisko, które określa się niekiedy mianem komparatywizmu, głosi, że w tego typu sytuacjach należy uwzględniać nie tylko stopnie przekonań podmiotu w kwestii różnych norm, ale także to, na ile możliwe decyzje warte są podjęcia wedle tych norm. Przedstawię tu analizę kilku przypadków niepewności normatywnej, a także charakterystyczny argument przeciwko dotychczasowym wersjom komparatywizmu, wskazujący, że nie uwzględniają one różnych nastawień do ryzyka w sytuacjach niepewności normatywnej, choć dopuszczają jednocześnie różne nastawienia do ryzyka w sytuacjach niepewności empirycznej. Pokażę też, że zasada ostrożności dotycząca statusu moralnego w upraszczający sposób przedstawia sytuacje niepewności normatywnej. (shrink)

Polskie przepisy prawne formułujące warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego, a więc ipso facto wyznaczające jego granice, można różnorako interpretować, zwłaszcza w tym zakresie, w jakim określają wymagany dla przeprowadzenia eksperymentu bilans związanych z nim możliwych korzyści i szkód. W artykułach prawniczych komentujących te przepisy w zasadzie jednak brak prób systematycznego i (na tyle, na ile pozwala na to sam przedmiot analizy) ścisłego wyróżnienia tych interpretacji w języku tzw. teorii racjonalnego wyboru (rational choice theory), teorii szczególnie przydatnej w tym kontekście z uwagi (...) na jej rozbudowany aparat pojęciowy pozwalający badać różnorakie konfiguracje relacji między costs i benefits. Artykuł próbuje wypełnić tę lukę: wyróżnione w nim zostały różne interpretacje przepisów prawnych określających warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego; interpretacje te zostały również poddane ocenie. (shrink)

The following text is a voice in the discussion around normative problems of innovative therapies. It particularly refers to problems related to the concept of risk and the principle of its minimization, also discussed in this issue in the article by Wojciech Załuski "On the Limits of Medical Experiment from the Perspective of Rational Choice Theory.”.

Artykuł podejmuje problematykȩ zwolnień pracowników przedsiȩbiorstw, która zyskuje na znaczeniu wraz z utrzymywaniem siȩ globalnego kryzysu gospodarczego na pocz¸a}tku XXI wieku. Kryzys prowadzi do dynamicznych zmian w otoczeniu organizacji i w wielu przypadkach wymusza decyzje o podjȩciu działań restrukturyzacyjnych. Restrukturyzacja przedsiȩbiorstw może obejmować zarówno ograniczenie kosztów prowadzenia działalności, modernizacjȩ procesów produkcji i świadczenia usług, zmianȩ rynków i partnerów biznesowych, jak również racjonalizacjȩ zatrudnienia. Zmiany w strukturze zatrudnienia mog¸a} prowadzić do kształtowania nowych, bardziej elastycznych relacji z pracownikami. W tym kontekście outplacement (...) jako koncepcja odpowiedzialnego zarz¸a}dzania zwolnieniami pracowników umożliwia zarówno złagodzenie negatywnych skutków utraty pracy i skrócenie okresu bezrobocia, jak też ochronȩ kompetencji istotnych przedsiȩbiorstwa. Opracowanie w oparciu o krytyczn¸a} analizȩ literatury przedmiotu przybliża: przesłanki do outplacementu jakimi s¸a negatywne efekty redukcji zatrudnienia w organizacji, stereotypowe i racjonalne kryteria zwolnień pracowników oraz koncepcjȩ kompetencji kluczowych i ich ochrony. ** Article undertakes issue of enterprises layoffs, which is becoming increasingly important along with persistence of the global economic crisis at the beginning of the 21st century. Crisis leads to dynamic changes in the organization environment and in many cases forces the decision to take restructuring actions. Restructuring of firms may include both reduction of operating costs, modernization of production and services processes, changing markets and business partners, as well as the rationalization of employment. Changes in the structure of employment can lead to the development of new, more flexible relationship with employees. In this context, the outplacement as a concept of responsible management of the redundancies can both address the possible negative effects of job losses and reduction of unemployment, as well as the protection essential company competences. Article on the basis of the literature critical analysis brings: evidence for outplacement which are the negative effects of downsizing in the organization, stereotyped and rational criteria for redundancies as well as the concept of key competencies and their protection. (shrink)