Problem moralności w świetle języków słowiańskich.Artykuł jest próbą odpowiedzi na stawiane często pytanie: czy istnieje różnica między pojęciami Moral i Sitte. Na ogół odpowiada się, że pojęcia te są przez Kanta używane synonimicznie, oddanie różnicy miedzy nimi – jeśli miałaby być podkreślona – sprawia trudności tłumaczom dzieł Kanta. Ważnych intuicji dotyczących sposobu oddawania niuansów kantowskiej terminologii w języku polskim dostarczają pisma Krzysztofa Celestyn Mrongowiusza, ucznia Kanta i autora zbiorów notatek z wykładów Kanta o moralności, tłumacza i pisarza.

Naszym dążeniem nie jest osiągnięcie ostatecznych rozwiązań w kwestii Cóż jest prawda? , obraliśmy skromniejszy cel. Podtytuł O prawdzie nie sugeruje, iż praca stanowi kompendium wiedzy o problemie prawdy w całej filozofii współczesnej. Rezygnujemy bowiem z ujęć syntetycznych i systematycznych, w zamian chcemy skupić się na obiektywnych i rzetelnych prezentacjach i interpretacjach wybranych koncepcji prawdy w poglądach Martina Heideggera, Johna Graya, Xaviera Zubiriego, Jacques'a Derridy, Johna Rawlsa i Stefana Swieżawskiego. Zdaniem autorów tekstów, poglądy tych właśnie filozofów wskazały nowe drogi (...) myślenia o prawdzie bądź twórczo nawiązywały do ujęć tradycyjnych. My ufamy, iż pozwolą one dostrzec panoramę filozoficznych dyscyplin debatujących o prawdzie (ontologia, epistemologia, filozofia polityki, historiozofia) oraz dylematy związane z prawdą, które są ważne dla innych dziedzin wiedzy i życia codziennego, w różnych jego aspektach (prywatnym, społecznym, politycznym). (shrink)

Polish readers do not know well the vicissitudes of shaping a new morality and developing a Marxist ethics in the first years of existence of the Soviet Union. This paper is intended to fill up the gap. The author shows in what difficult conditions had Marxist philosophical research to develop in the Soviet Union of the 1920’s. In their struggle against the advocates of the old philosophical and religious tenets and combating their own weaknesses, failures and errors, Soviet Marxists laid (...) the foundations for a further development of Marxist philosophical and ethical thought and for transforming it into the ideology of the whole society. (shrink)

W artykule dokonuję krytycznej analizy dotychczasowych ujęć filozoficznych aspektów psychiatrii Antoniego Kępińskiego ze szczególnym zwróceniem uwagi na dyskusję wokół jej etycznych i aksjologicznych implikacji. Analiza ujawnia wiele rozbieżnych inter­pretacji wyrażających się przypisywaniem tym samym terminom stosowanym, przez Kępiń­skiego nieco odmiennych lub całkowicie róż­nych znaczeń podkreślaniem ważności jed­nych zagadnień a pomijaniem innych, równie intensywnie występujących w pismach anali­zowanego autora; wreszcie istotne różnice wy­nikają z nakładania przez komentatorów na poglądy Kępińskiego własnych inklinacji filo­zoficznych. Istotne różnice interpretacyjne pojawiły się w takich zagadnieniach (...) jak: miejsce i rola koncepcji metabolizmu informacyjnego, w psy­chiatrii i antropologii Kępińskiego, w Proble­matyce świata aksjologicznego jako szczegól­nej modalności egzystencji człowieka oraz su­mieniu i jego roli w strukturze wewnętrznej człowieka. Wskazane zagadnienia, w ujęciu najważniejszych znawców i komentatorów myśli Kępińskiego, podejmowane są w różnym stopniu i uzyskują w poszczególnych opracowaniach odmienne rozumienie. Uwzględniając poczynione przy okazji analizy poszczególnych zagadnień uwagi i zastrzeżenia co do właściwego rozumienia tekstów Kępińskiego proponuję przyjęcie, jako głównej kategorii interpretacyjnej, pojęcia „Podmiotowość moralna”. Pozwoli to, mam nadzieję, na szerszą analizę filozoficznych implikacji psychiatrii Kępińskiego. (shrink)

Autorka kieruje swoją uwagę na estetyczne doświadczenie, sztukę oraz procesy estetyzacji w warunkach późnej nowoczesności. Estetyczne ukierunkowanie pracy nie oddala nas jednak od ważnych problemów współczesnej humanistyki. Łączy się bowiem z płaszczyzną filozoficznych pytań o kondycję człowieka zmagającego się z problemami skończoności istnienia, kontyngencji, braku pewności ontologicznej w dzisiejszym świecie. Wykłady prezentują trzy późnonowoczesne funkcje doświadczeń estetycznych, w tym sztuki. Iwona Lorenc sięga w swej prezentacji głównie do narzędzi fenomenologicznych, wskazując na przydatność fenomenologii do tego typu analiz. Jej odniesienia (...) filozoficzne są jednak znacznie szersze: nawiązuje do Kanta, do współczesnych sporów o aktualność niedokończonego projektu moderny w ujęciu Habermasa, przywołuje myśli Nietzschego, Husserla, Heideggera, Merleau-Ponty`ego, Vattima, Ricoeura, Adorna, Rancière`a, Lyotarda i wielu innych. (shrink)

Artykuł, opublikowany po raz pierwszy w 1979 r., jest jednym z najczęściej cytowanych tekstów filozoficznych z drugiej połowy XX wieku. Tekst Bernarda Williamsa zainicjował kilka ważnych debat, toczących się do dziś w etyce i filozofii działania. Zaproponowana przez niego interpretacja pojęcia racji działania jest, z jednej strony, niezwykle wpływowa, ale z drugiej bardzo niejednoznaczna i często krytykowana. Williams broni stanowiska, które z czasem zaczęto określać jako internalizm racji: pewne względy są racjami działania dla danego podmiotu tylko wtedy, gdy (...) mają ścisły związek z "subiektywnym układem motywacyjnym" tego podmiotu, czyli z jakimiś aspektami jego psychiki, charakteru, celów, pragnień, planów, relacji z innymi itd. Stwierdzenie, że ktoś ma rację, by coś zrobić (a jeśli uznajemy, że jest to racja przeważająca - to, że powinien to coś zrobić), znaczy więc wedle tego stanowiska tyle, że ten ktoś jest w stanie być motywowany, by to coś zrobić. W przeciwieństwie do tego stanowisko określane obecnie ako eksternalizm racji głosi, że pewne względy mogą być racjami działania dla danego podmiotu także wtedy, gdy odwołują się do niezależnych od jego układu motywacyjnego własności świata. Williams wychodzi od modelu działania nawiązującego do koncepcji Hume'owskiej, następnie przedstawia jego bardziej rozbudowaną wersję, omawia rolę namysłu, naturę potrzeb, a także przedstawia argument za internalizmem racji, określany jako argument z wyjaśniania działania. Głosi on, że nawet gdyby istniały zewnętrzne racje działania, niezwiązane z subiektywnym układem motywacyjnym danego podmiotu, to odwołanie się do nich nie byłoby w stanie wyjaśnić, dlaczego dany podmiot postąpił tak, a nie inaczej, gdyż "nic nie jest w stanie wyjaśnić (zamierzonych) działań podmiotu za wyjątkiem czegoś, co motywuje go działania". (shrink)

Prezentowana tu książka jest poświęcona relacjom między filozofią a polityką, politycznemu zaangażowaniu filozofii bądź jej ucieczce przed owym zaangażowaniem. W moim ujęciu pytania o autowizerunek filozofa w XX wieku są pytaniami o jego uwikłania, i uwikłania jego filozofii, w politykę. Nigdy wcześniej filozofowie nie żywili takich nadziei na przemodelowanie społeczeństwa z pomocą polityki (i tym się różnili od licznych wcześniejszych utopistów) zgodnie ze swoją filozoficzną wizją jak właśnie w XX wieku. Jest to zarazem książka o tradycyjnych antynomiach i opozycjach (...) class='Hi'>filozoficznych: bios teoretikos i bios praktikos, teoria i praktyka, myśl i działanie, interpretowanie świata i jego zmienianie, człowiek kontemplacji i człowiek czynu, wieża z kości słoniowej i zaangażowanie etc. etc. I dlatego, pisząc tu o autowizerunku filozofa, mam na myśli jego autowizerunek ujmowany z punktu widzenia polityki. Interesują mnie tu odpowiedzi na pytanie o stosunek między filozofią a polityką, bowiem to pytanie uważam dzisiaj z racji historycznych za fundamentalne. Dlaczego pytam tu o autowizerunek filozofa? Uważam, że w filozofii (pytającej o swoje uwikłania w politykę) sposób ujmowania siebie determinuje sposób ujmowania świata. Im bardziej filozofia zostaje odniesiona do „teraz”, tym wymaga większej precyzji, dokładniejszego usytuowania siebie w ramach dostępnych bądź wyobrażonych w kulturze możliwości. Autowizerunek to platforma, z której korzysta filozof, to pewien horyzont konstytuujący jego tożsamość, podający zakres możliwych do przyjęcia ról w kulturze. Zupełnie inny jest autowizerunek filozofa w filozofii odniesionej do „teraz”, a zupełnie inny w filozofii nastawionej na uniwersalność, wieczne i niezmienne prawa, na spoglądanie na świat sub specie aeternitatis. Kluczowe słowa w takiej perspektywie to choćby rewolucja intelektualna, przemoc, nowy świat, nowy człowiek, nowa era, zmiana, postęp, konstruktywny wkład, przyłączenie się i zaangażowanie czy wymogi chwili. Pytam tutaj o chęć wywoływania zmian politycznych mocą filozofii i poprzez filozofię jako narzędzie, pytam o filozofa jako politycznego „zbawcę” (Habermas o Martinie Heideggerze), o filozofa jako egzekutora wyroków historii dysponującego pełną świadomością doniosłości chwili, która nikomu poza filozofami nie może się w pełni odsłonić i ujawnić. Dlaczego jednak filozofia potrzebuje siły? Skąd bierze się jej odwieczne marzenie o wykroczeniu poza uniwersum teorii, myśli, kontemplacji - ku realnemu światu, w którym filozof działa? Książka ta w pewnej mierze stanowi analizę marzeń o filozofii działającej, o filozofii czynu - o filozofie przekonanym o swoim posłannictwie jako posłannictwie człowieka działania. Filozof działający to człowiek oddany wspólnocie - przekonany o politycznie sprawczej roli wypowiadanego, filozoficznego słowa; zwierciadlanym odbiciem tego ideału jest filozof oddany tekstowi, czyli (bezpośrednio) lekceważący społeczne powinności i zobowiązania — przekonany o politycznej i społecznej bezsilności tegoż słowa, skoncentrowany na dostarczaniu interpretacji kolejnych interpretacji tekstów filozoficznych. Jednak oprócz nich w perspektywie autowizerunku politycznego pojawiają się i inni: tekstualiści marzący o drobnych, choć społecznie wpływowych wspólnotach czytelników; wspólnotowcy pragnący działać poprzez filozoficzne słowo, a jednak zarazem pozbawieni złudzeń co do swojej historycznej skuteczności, poniekąd z góry świadomi, że tą drogą świata (przynajmniej w przewidywalnym horyzoncie czasowym) zmienić się nie da; miłośnicy tekstu budujący programy społecznej naprawy świata, a poszukujący wśród tekstualistów (na przykład genealogicznej czy dekonstrukcjonistycznej) „metody”, którą można by wprost zastosować w praktyce, na sposób działających w historii wspólnotowców. Tekst, wspólnota - to jedynie ogólne hasła wywoławcze mające ewokować pewne marzenia o miejscu filozofii i filozofa w kulturze. Z jednej strony stoi autowizerunek, w ramach którego naczelnym hasłem jest „robienie historii” (Emil Cioran) czy „robienie rewolucji”, z drugiej autowizerunek z naczelnym hasłem „robienia tekstów”, czyli bycia uważnym czytelnikiem tekstów filozoficznych i uważnym ich autorem. A oprócz tego, pomiędzy nimi, jest miejsce na autowizerunki pośrednie, mieszane i mniej czy bardziej skłaniające się ku któremuś ze skrajnych wyborów oraz na autowizerunki, których powyższe przeciwstawienie nie uchwytuje. Oba motywy mają do pewnego stopnia organizować prezentowaną książkę, ale nie mają stać się jakimś nowym kluczem pozwalającym na zupełnie nową odsłonę filozoficznego pejzażu. Stoi przecież za nimi długa, filozoficzna tradycja, korzystająca na przestrzeni dziejów z określeń pochodzących z różnych słowników. Kto powiedział, że filozofia ma „robić rewolucję”, tzn. gruntować ją i przygotowywać, promować i usprawiedliwiać, znajdować dla niej wielki intelektualny kontekst, stanowić jej awangardę i magazyn niezbędnych pojęć, legitymizować jej przemoc i uzasadniać jej terror, dawać jej broń w walce i podtrzymywać marzenia o jej nieuchronności, wyjątkowości, celowości i wartości? Kojeve, Heidegger, de Man, Sartre, Bataille (w analizowanych tu przeze mnie tekstach i w ściśle określonych okresach) - byli o tym przekonani. Dlaczego odpowiadał im właśnie taki autowizerunek? Co więcej - albo co innego - daje filozofowi „filozofia wspólnoty” niż „filozofia tekstu”, by sięgnąć do dwóch skrajności w ramach długiego continuum? Czym jest owa nadwyżka? Uczuciem spełnienia, świadomością realizacji marzeń, wcielenia w życie filozoficznych ideałów? Przejściem do świata rzeczywistego - a może wreszcie „pracą”, w mocnym sensie tego terminu? Jednak im filozofia była bliżej świata, tym większe rodziła napięcia. Tym większe miała wyrzuty sumienia. Kluczowy problem analizowanych tu propozycji filozoficznych można by podsumować tak: czy szukać przejść — a jeśli tak, to jakie powinny one przyjmować formy - między uniwersum. zagadnień filozoficznych a światem rzeczywistym? Jaka relacja wiąże filozofa ze światem realnym: z historią, postępem, zmianą? Kim jest filozof zanurzony w historii, kim jest filozof „robiący historię”? W jakiej mierze filozofia jest niezbędnym fundamentem społecznych transformacji i społecznych rewolucji? Jak związać filozofię z czynem i z działaniem? Jak związać spekulację i kontemplację z aktywizmem? Jaki stosunek wobec gwałtownych i radykalnych zmian w świecie społecznym ma zajmować filozof - i w jakim charakterze? Filozofa? Obywatela? Obywatela-filozofa? Czy umieszczać filozofię w głównym nurcie zmian społecznych - w ramach toczących się rewolucji — czy przyjmować w niej postawę wyczekującą, obserwującą, niezaangażowaną, która pozwala spoglądać na akcydentalne zawirowania świata rzeczywistego z perspektywy jego istoty? Czy filozofia ma brać na siebie odpowiedzialność za zmienianie świata? Czy ma się do niego dostosowywać, czy może wręcz je ugruntowywać, znajdując dla niego szeroki, metafizyczny kontekst? Spis treści Wprowadzenie. „TYRANIA HEGLA” I MYŚLENIE PONOWOCZESNE W KONTEKŚCIE PYTAŃ 0 AUTO WIZERUNEK FILOZOFA (9) „Uwolnić się od Hegla”? (10) Panorama (15) „Przyszłość świata” a „interpretacja pism Hegla” (24) Podsumowanie: filozof czynu, filozofia działania (27) Rozdział 1. Przykład wspólnotowy: Alexandre’a KOJEVE’A filozof zmieniający świat (FRANCUSKI HEGEL) (37) Antropologia, panowanie, niewola (41) Kojeve-Strauss: debata stulecia? (44) Filozof wedle Straussa (47) Filozof wedle Kojeve’a (50) Historia, filozofia, przemoc. „Humanizm” i „terror” (57) Rządzenie: zdolności i powinności (61) Kres historii (63) Podsumowanie (68) Rozdział 2. PRZYKŁAD TEKSTUALNY: DELEUZE’A 1 KLOSSOWSKIEGO FILOZOF TWORZĄCY TEKST (francuski Nietzsche) (70) „Jakiegoż to adwersarza, jakiegoś wroga należy pokonać?” (73) „Między Heglem a Nietzschem nie może być kompromisu” 77 Nietzsche, Freud, Marks 90 Historia i genealogia 96 Kwestia stylu 99 Rozdział 3. PRZYPADEK GEORGESA BATAILLE’A: MIĘDZY HEGLEM A NlETZSCHEM? 106 „Człowiek integralny” a działanie 110 Rewolucja, ekstaza, krew 115 W towarzystwie Nietzschego 124 Ekonomia nadmiaru 128 Rozdział 4. WOKÓŁ ZAANGAŻOWANIA. OD WSPÓLNOTY DO TEKSTU I DALEJ: SARTRE, BARTHES, BLANCHOT, FOUCAULT 133 „Umiłowanie mądrości” a polityka 133 Filozofia, polityka - tekst, wspólnota 136 Pisarze i piszący 138 „Co to znaczy pisać?”142 Pisanie - czysta bierność na marginesie historii? 151 Poza opozycję esteta/pisarz zaangażowany 157 Intelektualiści - władza 161 Książki-doświadczenia i książki-prawdy 166 „Tyrania prawdy”168 Rozdział 5. FILOZOF A CZASY PRZEŁOMU. FRANCUSKIE BURZE WOKÓŁ MARTINA HEIDEGGERA W PERSPEKTYWIE SPORU O MIEJSCE FILOZOFII W SFERZE OBYWATELSKOŚCI. 172 Początki 172 Heidegger - francuski „mistrz myślenia”180 „Czy można jeszcze wierzyć filozofom?” 184 Heideggera sen o przywództwie 188 Dyskusje, dyskusje 205 Specyficzna aura filozofa? 210 „Przyjdźcie do nas, a będziecie mogli przekuć waszą myśl w czyn” 230 Rozdział 6. WOKÓŁ PAULA DE MANA - EUROPEJSKIE PYTANIA O SŁOWA JAKO CZYNY 233 Kontekst europejski - rewolucja intelektualna 238 Nowy porządek, nowy początek 248 „Konstruktywne” podejście do rewolucji a „humanizm” 255 Europejski cień człowieka czynu 257 Ideologia estetyczna 262 Rozdział 7. W STRONĘ ESTETYKI EGZYSTENCJI: MICHEL FOUCAULT 266 „Dać żyjącym exempla...” 271 Kanta i Nietzschego „troska o siebie” 272 Etyka jako estetyka 283 Foucault, Kant i „ontologia teraźniejszości” 291 „Troska o siebie” jako praktyka wolności 302 Myślenie - niebezpiecznym aktem? 310 Bibliografia 313 SUMMARY 331 CONTENTS. (shrink)

Przełożył, wstępem i przypisami opatrzył Zbigniew Nerczuk Zarysy Pyrrońskie – traktat w trzech księgach będący dziełem sceptyka Sekstusa Empiryka (II/III wiek n.e.), należy do kanonu tekstów filozoficznych, będąc jednym z niewielu zachowanych okruchów wielkiej tradycji krytycznej i sceptycznej, swymi źródłami sięgającej presokratyków, sofistyki i Sokratesa, rozwiniętej przez Pyrrona, a zwieńczonej wielkim dziełem Sekstusa Empiryka. Tradycja ta przez stulecia lekceważona i marginalizowana wskutek założonej przez kulturę europejską dominacji myśli Platona i Arystotelesa, odkryta i rozpowszechniona w XVI wieku, wyznaczyła kierunek (...) rozwoju dalszej myśli filozoficznej, zwracając ją w stronę rozważań dotyczących problemów poznawczych. Jedyne dotychczas opublikowane w języku polskim tłumaczenie Zarysów sporządzone przez Adama Krokiewicza ukazało się w 1931 roku i mimo jego niewątpliwej wnikliwości, niepowtarzalnego stylu, a także wielkiej roli, jaką odegrało w upowszechnianiu wiedzy o antycznym sceptycyzmie w Polsce, tak jak każdy przekład z biegiem czasu i ono powinno zostać skonfrontowane z nowszą wersją. Prezentując nowe tłumaczenie, jego Autor może mieć tylko nadzieję, że będzie ono stanowiło wartościową alternatywę dla niezwykłego dzieła Adama Krokiewicza. (shrink)

Is Edward Abramowski an ethicist of care? Part I. Introduction to the ethics of care and the ethics of friendship These two papers contribute to the research tendency that seeks an analogy between the ethics of care and other ethical theories. The purpose of this study is to compare the ethics of care with Edward Abramowski’s moral theory. The critical appraisal of both theories requires the reconstruction and confrontation of issues such as friendship-brotherhood-care, response to the needs of others, and (...) making friendship-brotherhood-care public. The analysis of philosophical sources was carried out with the use of tools from hermeneutics and the history of ideas. In the case of the ethics of care, both the theories of direct caring relations and of group, institutional caring relations were examined. The analysis of Abramowski’s philosophy is focused on the ethics of friendship. In Part I, the ethics of care and the ethics of friendship are presented. Part II refers the results obtained from the analysis of the ethics of friendship to the theses and arguments which feature in the ethics of care. Czy Edward Abramowski jest etykiem troski? Część I. Prezentacja etyki troski i etyki przyjaźni Seria dwóch artykułów wpisuje się w tendencję badawczą poszukującą analogii pomiędzy etyką troski a innymi teoriami etycznymi. Celem pracy jest porównanie etyki troski i teorii moralnej Edwarda Abramowskiego. Krytyczne badanie obu teorii polega na odtworzeniu i konfrontacji rozumienia takich zagadnień, jak: przyjaźń – braterstwo – troska, źródła reakcji na potrzeby innego, upublicznienie przyjaźni – braterstwa – troski. Do jego realizacji wykorzystano analizę tekstów filozoficznych przeprowadzoną z uwzględnieniem narzędzi hermeneutyki i historii idei. W przypadku etyki troski badaniu poddano zarówno teorie bezpośrednich relacji opiekuńczych, jak i teorie relacji pośrednich, międzygrupowych, zinstytucjonalizowanych. Przedmiotem analizy w filozofii Abramowskiego stała się etyka przyjaźni. W pierwszym artykule zaprezentowano etykę troski oraz etykę przyjaźni. W drugim odniesiono pozyskane wyniki analiz etyki przyjaźni do tez i argumentacji obecnych w etyce troski. (shrink)

Is Edward Abramowski an ethicist of care? Part II. The comparison of the ethics of care and the ethics of friendship These two papers contribute to the research tendency that seeks an analogy between the ethics of care and other ethical theories. The purpose of this study is to compare the ethics of care with Edward Abramowski’s moral theory. The critical appraisal of both theories requires the reconstruction and confrontation of issues such as friendship‑brotherhood‑care, response to the needs of others, (...) and making friendship‑brotherhood‑care public. The analysis of philosophical sources was carried out with the use of tools from hermeneutics and the history of ideas. In the case of the ethics of care, both the theories of direct caring relations and of group, institutional caring relations were examined. The analysis of Abramowski’s philosophy is focused on the ethics of friendship. In Part I, the ethics of care and the ethics of friendship are presented. Part II refers the results obtained from the analysis of the ethics of friendship to the theses and arguments which feature in the ethics of care. Czy Edward Abramowski jest etykiem troski? Część II. Porównanie etyki troski i etyki przyjaźni Seria dwóch artykułów wpisuje się w tendencję badawczą poszukującą analogii pomiędzy etyką troski a innymi teoriami etycznymi. Celem pracy jest porównanie etyki troski i teorii moralnej Edwarda Abramowskiego. Krytyczne badanie obu teorii polega na odtworzeniu i konfrontacji rozumienia takich zagadnień, jak: przyjaźń – braterstwo – troska, źródła reakcji na potrzeby innego, upublicznienie przyjaźni – braterstwa – troski. Do jego realizacji wykorzystano analizę tekstów filozoficznych przeprowadzoną z uwzględnieniem narzędzi hermeneutyki i historii idei. W przypadku etyki troski badaniu poddano zarówno teorie bezpośrednich relacji opiekuńczych, jak i teorie relacji pośrednich, międzygrupowych, zinstytucjonalizowanych. Przedmiotem analizy w filozofii Abramowskiego stała się etyka przyjaźni. W pierwszym artykule zaprezentowano etykę troski oraz etykę przyjaźni. W drugim odniesiono pozyskane wyniki analiz etyki przyjaźni do tez i argumentacji obecnych w etyce troski. (shrink)

Studium poświęcone jest specyfice warsztatu tłumacza antycznych tekstów filozoficznych. Wszelką pracę translatorską, o ile ma ona na celu rekonstrukcję kontekstu językowego i historycznego, muszą poprzedzać zrozumienie i interpretacja tekstu. W celu rekonstrukcji kontekstu niezbędne jest odniesienie tekstu do prowadzonych ówcześnie dyskusji filozoficznych, odtworzenie siatki pojęciowej oraz wskazanie zapożyczeń oraz odesłań do innych tekstów. Realizacja tych zadań napotyka w przypadku prac z zakresu filozofii starożytnej na wiele przeszkód wynikających z wielowiekowej ewolucji języka greckiego, mglistości terminu ‘filozofia’, zaginięcia (...) większości dzieł filozoficznych, zróżnicowania terminologii filozoficznej poszczególnych filozofów czy nurtów, a także przenikania się wzajemnego tekstów. The paper is concerned with the characteristic of the translation of ancient philosophical texts. The work of the translation of a philosophical writing, as long as its goal is to reconstruct the philosophical context, must be preceded by understanding and interpretation of that text. In order to achieve this goal it is necessary to refer the writing to the ongoing philosophical discussions of that time, as well as to restore the conceptual grid and indicate the borrowings and references to other works. In the case of writings in the field of ancient philosophy these tasks encounter a lot of obstacles resulting from the evolution of Greek, from ambiguity of the term 'philosophy', from the loss of the most of the philosophical works, from the diversity of philosophical terminology, as well as from the intertextuality of the ancient philosophical literature. -/- . (shrink)

Stanley Cavell (1926–2018) jest jednym z tych filozofów, którzy świadomie wychodząc od założenia wzajemnego dopełniania się filozofii i literatury, rozwijają swą refleksję teoretyczną na przecięciu obu tych dziedzin, traktując ową refleksję jako formę pisarstwa. W opinii Cavella literatura w niczym nie ustępuje poznawczo filozofii w kategoriach wartości poznawczych. Cavell posuwa się nawet do zakwestionowania zasadności sztywnego, nieprzezwyciężalnego podziału na te dwie dziedziny, zaś własne pisarstwo określa mianem krytyki epistemicznej, będącej swego rodzaju krytyką literacką. Choć sam wywodzi się ze szkoły analitycznej, (...) Cavell pozostaje niezwykle krytyczny wobec tej tradycji filozofowania, zarzucając jej, jak sam to ujmuje, „zapomnienie o ludzkim głosie”, utratę kontaktu z rzeczywistością, jak również wyalienowanie się z życia – ostatecznie nazywając filozofię analityczną „dyscypliną najbardziej obcą życiu i pisaniu”. Równocześnie sam zwraca się ku tradycji kontynentalnej, próbując połączyć te dwie odmienne tradycje intelektualne w ramach własnej refleksji filozoficznej. Tak oto Cavell sytuuje się na skrzyżowaniu rozmaitych obszarów i nurtów intelektualnych, zaś jego pole badawcze jest niezwykle szerokie i zróżnicowane – obejmuje filozofię, literaturę, film, teatr i muzykę. W niniejszym artykule zamierzam skupić się na kilku wybranych aspektach dzieła Cavella, nadal nie do końca rozpoznanych w ramach poświęconych mu studiów – takich jak użytek z pojęć filozoficznych oraz wybrane metody, wykorzystywane przez Cavella do interpretacji tekstów literackich, jak problem parafraz, metoda literalizacji języka (w kontekście Cavellowskiej analizy _Końcówki _Becketta), problem dzieła otwartego, zagadnienie zwyczajności związane z Cavellowską wersją filozofii języka potocznego (w kontekście wybranych cech filozofii Wittgensteina). Pod koniec tekstu kilka uwag poświęcam również hermeneutyce Cavella i sugeruję kontekst, w jakim można ją powiązać z innymi nurtami filozofii, zwłaszcza z filozofią Innego, wypracowaną przez Emmanuela Levinasa. (shrink)

Tematyka pracy sytuuje się na pograniczu teorii psychologii i teorii języka. Celem jej jest pokazanie niespójności i niewspółmierności dwóch stylów myślenia o człowieku - kartezjańskiego i postfreudowskiego. Świadomość, tożsamość indywidualna, wolna wola, odpowiedzialność, intencjonalność, myśl - tworzą jeden zespół pojęć powiązanych ze sobą, a charakteryzujący kartezjanizm. Natomiast nieświadomość, automatyzm, determinizm, rekurencyjność - stanowią pojęciowy oręż freudyzmu. Nieświadomość jest w tej konwencji stanem pośredniczącym między mną a drugim. Autor twierdzi, że teksty Z. Freuda są dla współczesnych takimi samymi „narzędziami" inspiracji, jakim (...) niegdyś dla nowożytnych były teksty R. Descartes'a. Książka ma charakter rekonstrukcyjny, a działanie jej autora to w znacznej mierze praca detektywa, polega bowiem na wyśledzeniu i odkryciu inspiracji oraz korekt lub uściśleń, jakie współcześni myśliciele próbują odkryciu Freuda narzucić. Książka ma na celu wskazanie problemów filozoficznych w ramach empirystycznie zorientowanej dziś psychologii. Po pierwsze, autor stara się wykazać, że psychologia wraz ze swym klasycznym problemem ciała i umysłu jest produktem nowożytnym, tj. rodzi się wraz z tekstami Kartezjusza. Po drugie, autor krytycznie odnosi się do dwóch istotnych rozwinięć kartezjanizmu, tj. introspekcjonizmu i fenomenologii. Te¬mu pierwszemu zarzuca sprzeczność pomiędzy założeniami ontologicznymi (dyrektywa paralelizmu psychofizycznego) a praktyką badawczą (naturalizm epistemologiczny i fenomenalizm), fenomenologii zaś niekonsekwencję w ujęciu problemu świadomości. Łącząc te dwie krytyki autor stara się zburzyć zaufanie do równania: „psychiczne = świadome". Świadomość, że psychologia powinna odszukać inny od świadomości przedmiot badań, stanowi przesłankę główną poszukiwań intelektualnych zawartych w książce. Autor zwraca się w kierunku myślenia antykartezjańskiego, tj. psychoanalizy i kognitywistyki. Z tekstów S. Freuda autor stara się wyłuskać spójną teorię aparatu psychicznego. Tu jednak natrafia na pęknięcie, na pewną dwuznaczność; ów aparat można bowiem interpretować dwojako: albo jako system reprezentacji, albo jako maszynę. (shrink)

Książka _Józef Tischner _opublikowana przez Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie w ramach serii „Polska Filozofia Chrześcijańska XX wieku” jest wieloautorską monografią napisaną pod redakcją Jarosława Jagiełły. Publikacja wprowadza czytelnika przede wszystkim w filozofię sławnego „księdza na manowcach” i autora popularnej _Historii filozofii po góralsku_, ale wzbogacona jest również w rys biograficzny tego myśliciela oraz zwraca uwagę na czasy, w których przyszło Tischnerowi żyć i filozofować, co w jego przypadku miało duży wpływ na tematykę, którą podejmował. Ponadto w wydaniu tym (...) znajdziemy wybór oryginalnych tekstów Tischnera z jego czołowych dzieł filozoficznych (wydanych jeszcze za jego życia), jak _Filozofia dramatu_, _Myślenie według wartości _czy _Spór o istnienie człowieka_. Głównymi autorami artykułów w monografii są ludzie, którzy poświęcili się studiom nad myślą tischnerowską – Jarosław Jagiełło oraz Mirosław Pawliszyn. Redaktor publikacji – Jarosław Jagiełło – nie tylko znał księdza Tischnera osobiście, ale dotąd pozostaje jego wiernym uczniem i kultywatorem jego myśli, która, na tle współczesnych filozofii, pozostaje niezwykle oryginalna. O tym, z jakimi tradycjami filozoficznymi Tischner natomiast polemizuje (tomizm, marksizm), oraz o tym, o kształt których koncepcji nieraz zacięcie walczy (odpowiedzialność, człowiek), pisze Miłosz Hołda. (shrink)

Książka o filozofii i życiu Stein została wydana w serii: Orbis Phaenomenologicus, publikującej prace: a) z zakresu fenomenologii, b) określające pozycje fenomenologii w kontekście innych kierunków filozoficznych, c) podejmujące aporie myślenia fenomenologicznego, oraz d) pogłębiające badania fenomenologiczne. Seria obejmuje trzy obszary badawcze: 1) perspektywy - dział poświęcony tematom fenomenologicznym, analizie dzieł ważnych myślicieli, zarysowaniu barwnego obrazu różnych ośrodków fenomenologicznych, 2) źródła - poświęcony gromadzeniu tekstów źródłowych oraz udostępnianiu materiału dokumentarnego międzynarodowym ośrodkom fenomenologicznym, 3) studia - zawierający aktualne wyniki (...) badan fenomenologicznych. (shrink)

Artykuł zawiera tłumaczenie traktatu Antonia degli Agli O nieśmiertelności duszy. Jest ono poprzedzone jest wstępem, w którym autorka wyjaśnia popularność zagadnienia nieśmiertelności w XV wieku, przedstawia postać Antonia degli Agli oraz krótko analizuje treść jego krótkiego dziełka. Agli był duchownym Kościoła katolickiego i humanistą związanym ze środowiskiem florenckich intelektualistów skupionych wokół filozofa Marsilia Ficina. Był płodnym autorem dzieł filozoficznych, teologicznych, literackich i historycznych, choć tylko kilka jego tekstów przetrwało do naszych czasów. Wśród nich jest stosunkowo krótki traktat O (...) nieśmiertelności duszy, w którym, odwołując się do pewnych fragmentów biblijnych i określonych filozoficznych koncepcji, dowodził, że dusza ludzka z konieczności jest wieczna. Zastosowane w tekście argumenty dotyczą metafizyki światła i relacji ludzkiego umysłu do jego najdoskonalszych przedmiotów poznania. Analiza treści pozwala stwierdzić, że argumenty użyte w traktacie w dużej mierze pokrywają się z tymi zawartymi w opuscula theologica i Teologii Platońskiej Ficina. (shrink)

Przedmowa Problematyka związana z zależnościami przyczynowymi, ich modelowaniem i odkrywa¬niem, po długiej nieobecności w filozofii i metodologii nauk, budzi współcześnie duże zainteresowanie. Wiąże się to przede wszystkim z dynamicznym rozwojem, zwłaszcza od lat 1990., technik obli¬czeniowych. Wypracowane w tym czasie sieci bayesowskie uznaje się za matematyczny język przyczynowości. Pozwalają one na daleko idącą auto¬matyzację wnioskowań, co jest także zachętą do podjęcia prób algorytmiza¬cji odkrywania przyczyn. Na potrzeby badań naukowych, które pozwalają na przeprowadzenie eksperymentu z randomizacją, standardowe metody ustalania zależności przyczynowych (...) opracowano na początku XX wieku. Zupełnie inaczej sprawa przedstawia się w przypadku badań nieeksperymentalnych, gdzie podobne rozwiązania pozostają kwestią przyszłości. Zadaniem tej książki jest podanie warunków, które powinny być spełnione przez te rozwiązania, oraz sformułowanie proceduralnego kryterium zależności przy¬czynowych jako szczegółowej realizacji tych warunków. Pociąga ono waż¬kie konsekwencje dla filozofii i metodologii nauk, które ujawnia – podany w Części II – zarys me-todolo¬gii proceduralnej. W literaturze przedmiotu brakuje w miarę wszechstronnego i systema¬tycznego omówie¬nia najnowszych filozoficznych i metodologicznych dys¬kusji na temat przy¬czynowości, co niech będzie wytłumaczeniem, dlaczego w niektórych punktach obecnej książki szczegółowo referuję trudno dos¬tępne teksty źró¬dłowe. Przymiotnik „proceduralny” używam tu w znaczeniu węższym niż Huw Price (w którego pracach właściwszy byłby termin „kryterialny”) dla podkre¬ślenia – zgodnie z łacińskim źródłosłowem procedo – że dla ustalenia przy¬czyny niezbędne jest podjęcie przez uczonych określonych interakcji z ba¬daną rzeczywistością. Zalążki zamysłu prezentowanego w tej książce przedstawiłem podczas warsztatów filozoficznych „Philosophy and Probability” w roku 2002, zor¬ganizowanych przez Instytut Filozofii Uniwersytetu w Konstancji. Wdzięczny jestem uczestnikom tych warsztatów za uwagi, a przede wszyst¬kim następującym osobom: Luc Bovens, Brandon Fitelson, Alan Hájek, Stephan Hartmann oraz Jon Williamson. Podczas międzynarodowej konferencji „Analytical Pragmatism”, zorgani¬zowanej w Lublinie w roku 2003 przez Wydział Filo¬zofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, odniosłem swoją koncepcję do prac Nancy Cartwright. Szczególnie inspirujący okazał się komentarz Huw Price’a do mojego referatu i przeprowadzona z nim dysku¬sja. Ujęcie koncepcji metodologii proceduralnej na szerszym tle współ-czes¬nego nurtu empirystycznego w filozofii nauki przedstawiłem w roku 2004 podczas konferencji „5th Quadrennial Fellows Conference”, zorgani¬zowanej przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu. Szczególnie pomocne w dalszych moich pra¬cach były uwagi Jamesa Bogena, Janet Kourany, Jamesa Lennoxa, Johna Nortona, Thomasa Bonka, Jana Woleńskiego i Johna Worralla, za które wyra¬żam swoją wdzięczność. Korpus książki powstał podczas mojego stażu w Centrum Filozofii Nauki w Pittsburghu, który odbyłem jako stypendysta Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w roku akademickim 2004-2005. Uczestniczyłem w tym czasie w życiu naukowym Centrum i w pracach badawczych zespołu z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Carnegie-Mellon w Pittsburghu kierowanego przez Clarka Glymoura. Na jego ręce składam podziękowanie za wiele po¬mocnych uwag do moich wy¬stąpień oraz tekstów i za dyskusje przede wszystkim z nim samym i z jego najbliższymi współpracownikami: Peterem Spirtesem oraz Richardem Scheinesem, a także pozostałymi członkami tego zes¬połu, doktorantami i uczestnikami seminarium badawczego „Causality in the Social Sciences”. Za wieloletnie wsparcie, wielopłaszczyznowe inspiracje towarzyszące pi¬saniu tej książki, a także liczne pomocne uwagi do jej wcześniejszych wersji dziękuję przede wszystkim Księdzu Profesorowi Andrzejowi Bronkowi oraz Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi, współprowadzącemu seminarium doktorskie w Katedrze Metodologii Nauk Katolickiego Uniwersytetu Lubel¬skiego im. Jana Pawła II, jak również pozostałym uczestnikom tego semina¬rium. Dziękuję mojej Żonie, dr Annie Kawalec za wiele wysiłku włożonego w ulepszenie redakcji – językowej i merytorycznej – obecnej książki. Książkę tę można czytać na kilka sposobów. Czytelnikom zainteresowa¬nym przede wszystkim prowadzeniem badań empirycznych polecałbym rozpoczęcie od Rozdziału 2. i kontynuację pozostałych rozdziałów Części I, a następnie Dodatków. Czytelnikom zainteresowanym problemami filozo¬fii i metodologii nauk polecałbym rozpoczęcie lektury książki od Części II i uzupełniającą lekturę Rozdziału 2., a następnie Wprowadzenia i Zakończenia. Czytelnikom mniej zainteresowanym zagadnieniami teoretycznymi pole¬całbym zapoznanie się z fascynującymi dziejami odkrycia przyczyn cholery przez Johna Snowa, które rekonstruuję w Rozdziale 1. W dalszej części nato¬miast polecałbym przejście do Wprowadzenia i Zakończenia, które w mniej specjalistyczny sposób przybliżają proponowane tu rozstrzygnięcia. Tekst książki nie był dotąd publikowany. Wyjątkiem są pewne fragmenty Rozdziału 8. oraz 9., które w zmienionej postaci ukazały się w Rocznikach Filozoficznych (Kawalec 2004). -/- Lublin, luty 2006 r. (shrink)

Artykuł przedstawia historię archiwów Jana Lechonia w Polskim Instytucie Naukowym w Ameryce z siedzibą w Nowym Jorku oraz Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, zwracając uwagę na zasadniczo odmienny sposób ich powstania. Omawia też znajdujące się w obu zespołach inedita, wskazując z jednej strony, dlaczego warte byłyby publikacji po latach, z drugiej – sygnalizując wielorakie problemy, o różnym stopniu trudności, z którymi musiałby zmierzyć się edytor. Dotyczy to nieznanych tekstów Wierzyńskiego z cyklu radiowych gawęd Listy z Ameryki (...) oraz powieści o charakterze autobiograficznym Aurora. Inedita Lechonia to powieść Bal u senatora, znana w niewielkich fragmentach, oraz szkic biograficzno-polityczny o Henryku Floyar-Rajchmanie, czy satyry polityczne pisane w stylu warszawskiego Wiecha. Osobny problem stanowi dziennik Lechonia, którego wydanie krytyczne wymagałoby przede wszystkim ponownego odczytania arcytrudnego rękopisu. (shrink)

O tym, że nauka polega na rozwiązywaniu problemów, pisało już wielu autorów. Jednak kto rozwiązuje owe problemy? Jakie mechanizmy wykorzystuje się w tym celu? Odpowiedź na te pytania nie jest wcale oczywista. Kiedy spojrzymy na standardową wizję nauki, łatwo dostrzeżemy w niej opowieść, w której główne role odgrywają jednostki dokonujące przełomowych odkryć. Jest to historia gigantów, którzy wyznaczają nowe ścieżki rozwoju ludzkości - historia, która jest zarazem heroiczna i sentymentalna. Jednocześnie jest to wizja, która zakłada, że nauka to praca (...) przede wszystkim (jeżeli nie wyłącznie) intelektualna. Problem w tym, że ta wizja w żaden sposób nie przystaje do funkcjonowania współczesnej nauki. Jak zatem to wszystko działa? Jaka jest rola jednostki w procesie naukowym? Jakie funkcje pełnią czynniki społeczne i materialne? Jak rzeczywiście wygląda praktyka rozwiązywania problemów? To pytania, od których wychodzi autor pracy "Modele, artefakty, kolektywy". Książka ta jest oryginalną próbą syntezy współczesnych studiów nad nauką i technologią. Autor rozpoczyna od klasycznych podejść filozoficznych Thomasa Kuhna i Ludwika Flecka, rekonstruuje najważniejsze elementy socjologii wiedzy naukowej, by przejść do współczesnych antropologicznych i kognitywnych analiz praktyk badawczych. Efektem jest nie-heroiczna i nie-sentymentalna wizja nauki, w której kluczowe role odgrywają kolektywny wymiar procesu badawczego oraz interakcje uczonych z elementami ich materialnego środowiska - zarówno skomplikowanymi instrumentami laboratoryjnymi, maszynami obliczeniowymi, jak i prozaicznymi przedmiotami codziennego użytku. (shrink)

Praca poświęcona jest naturze dobrego życia. Zastosowanie odnowionej w połowie XX wieku myśli Arystotelesa pozwala tu uchwycić i przezwyciężyć zarówno miałkość propozycji „przemysłu szczęścia”, jak i akademickiej filozofii. Autor interpretuje koncepcję starożytnego filozofa przy użyciu współczesnych narzędzi filozoficznych wskazując jak ich zastosowanie pozwala uchwycić węzłowe problemy życia (jak pytanie o szczęście i sens) oraz wskazać te metody myślenia, które umożliwiają krytyczny namysł nad rzeczywistością społeczną. Pytanie o dobro jest zatem zarówno o to, jak kształtować własne życie, ale też (...) jak myśleć o relacjach z ludźmi, z innymi istotami oraz jak współdziałać w dążeniu do dóbr wspólnych. Te ostatnie okazują się przy tym nie tylko dobrami publicznymi, infrastrukturalnymi, ale przede wszystkim formami kooperacji i współżycia. (shrink)

Edward Dinker Cope (1840-1897) był jednym z najbardziej wpływowych przyrodników XIX wieku, który doprowadził do rozwoju amerykańskiej paleontologii oraz popularyzacji teorii ewolucji Lamarcka. Teorię tę rozwinął pod postacią autorskiej koncepcji psycholamarkizmu. Jednym z pomijanych wątków jego biografii są jego poglądy filozoficzne. Zdaniem Cope’a teologia naturalna powinna zostać zreformowana przez wprowadzenie do niej nowych założeń filozoficznych, zgodnych z formującą się nauką ewolucjonizmu. Cope proponował stworzenie nowej „teologii”, która miała się opierać na jego koncepcji ewolucji kierowanej świadomością, jak również doborem naturalnym. (...) W artykule przeanalizowano filozoficzne propozycje Cope’a oraz ukazano, w jaki sposób zreinterpretował mechanizm selekcji, wpisując go w swoją teleologiczną wizję procesu ewolucyjnego. Zdaniem Cope’a człowiek, posiadając wolną wolę, jest w stanie kierować swoją ewolucją, lecz nie ma gwarancji tego, że będzie w stanie przetrwać. Teza ta miała charakter teologiczny w dziełach Cope’a, który w nieprzystosowaniu widział odpowiednik grzechu, a ten z kolei eliminowany był przez dobór naturalny. W ten sposób akceptacja Boga stawała się jedyną drogą gwarantującą przetrwanie. Jednak ta konkluzja doprowadziła Cope’a do racjonalizacji rasizmu, gdyż widział on w wyzysku innych ras skutki ich ewolucyjnej degeneracji. Poglądy Cope’a odzwierciedlają współczesne problemy, jakie można zauważyć w naukach społecznych, jeśli odwołują się do mechanizmu doboru naturalnego. --------------- Zgłoszono: 29/08/2021. Zrecenzowano: 11/10/2021. Zaakceptowano do publikacji: 25/10/2021. (shrink)

Zagadnienie prawdy jest jednym z podstawowych problemów filozoficznych, poruszanych przez A. N. Whiteheada w Adventures of Ideas. Zanim w niniejszym artykule skoncentrujemy się na problemie prawdy w tym dziele, omówimy kilka podstawowych terminów filozofii Whiteheada niezbędnych do zrozumienia jego koncepcji prawdy. Podstawowym pojęciem w whiteheadowskiej wizji świata jest aktualne zdarzenia. Aktualne zdarzenia autor Przygód idei nazywa także aktualnymi bytami. Aktualne zdarzenie stanowi najmniejsze jednostki rzeczywistości. Ich statut jest zbliżony do zdarzeń czasowoprzestrzennych. Zdarzenia tworzą ciągi. Powiązane ze sobą ciągi zdarzeń (...) mogą tworzyć zjawiska w sensie fizycznym. Aktualne zdarzenia są jakby elementami struktury rzeczywistości, której konstytutywna cech jest proces stawania się. Proces ten jest twórczym rozwojem dziki zasadzie kreatywności, która umożliwia pojawienie się w rzeczywistości nowych zdarzeń, albo ciągów aktualnych zdarzeń. Proces kreatywnego rozwoju rzeczywistości, według Whiteheada, nie powinien być utożsamiany z wariabilizmem Heraklita. Albowiem jego racjonalność jest zapewniona przez tzw. obiekty ponadczasowe, które gwarantują racjonalność procesu powstającej struktury otaczającego nas świata. Obiekty ponadczasowe determinują zakres możliwości ewolucji ciągów zdarzeń i są one potencjalnościami odpowiedzialnymi za determinowanie kierunków rozwoju rzeczywistości. Według Whiteheada zdarzenia i zjawiska zmiennego świata partycypują w obiektach ponadczasowych. Powiazania zachodzące pomiędzy aktualnymi zdarzeniami, obiektami ponadczasowymi i podmiotem poznającym są określone za pomocą pojecia odczucia i ujęcia. Ujęcie polega na powiazaniu konkretnego, aktualnego zdarzenia ze zdarzeniami, które wystąpiły w przeszłości. Ukazuje ono także powiazanie danego zdarzenia z wariantami ewolucji rzeczywistości w przyszłości, która jest określana przez obiekty ponadczasowe. Innymi słowy ujęcia są jakby wektorami ukazującymi kierunki procesu kształtowania się struktury rzeczywistości. Pojęcie odczucia odzwierciedla możliwość włączenia nowych danych do struktury bytu aktualnego lub podmiotu. (shrink)

Artykuł poświęcony jest francuskiemu uczonemu Gilles’owi Ménage’owi i jego niewielkiej objętościowo, ale imponującej erudycją pracy Historia mulierum philosopharum. Ménage znany jest przede wszystkim jako wydawca i komentator Diogenesa Laertiosa, autor poważanych prac na temat języka oraz poeta tworzący w języku greckim, łacińskim, włoskim i francuskim. Szczególnąpozycją w jego dorobku jest Historia mulierum philosopharum. Praca zadedykowana została znanej ówczesnej badaczce i tłumaczce dzieł autorów klasycznych – Anne Dacier. Jest to dzieło zestawiające życiorysy bardziej lub mniej znanych filozofek. Autor koncentruje się na (...) antyku, choć sięga też po czasy Bizancjum. Filozofki zostały podzielone według ich przynależności do szkół filozoficznych, poczynając jednak od tych, co do których nie można takiejprzynależności jednoznacznie określić. Biogramy są różnej długości, ale ułożone według podobnego schematu: imię filozofki, pochodzenie, wiadomości o życiu i dokonaniach, przeplatane erudycyjnymi ekskursami oraz odwołaniami do żródeł. Ilość źródeł jest imponująca. Są to zarówno autorzy starożytni, jak i współcześni Ménage’owi, o czym szeroko mówi się w artykule. Analiza dzieła Ménage’a pozwala wskazać kanon dostępnych wówczas źródeł klasycznych, oczywiście w dużej mierze pod warunkiem znajomości greki i łaciny; uświadamia, jak wiele jeszcze tekstów starożytnych w XVII wieku wydawano i komentowano na zachodzie Europy, kontynuując dzieło włoskich humanistów; jest również dowodem, że obecność kobiet w filozofii w XVII wieku była nadal swoistą ciekawostką. (shrink)

W niniejszym opracowaniu zamierzam zwrócić uwagę na powiązanie roszczenia uniwersalności z potrzebą dostosowywania formułowanych standardów do odmiennych i zmiennych warunków życia, a następnie zidentyfikować rozstrzygnięcia filozoficzne skorelowane z uznaniem takiego powiązania. Akcent zamierzam przy tym położyć na problematykę metaaksjologiczną, dotyczącą nie tyle tego, jakie wartości zostały uznane, ale tego, jak uznane wartości są ugruntowane, co nie jest bez znaczenia dla określenia sposobów ich poznawania i ustalania. Rozstrzygnięcia te, jako zawarte m. in. w artykule 1, okazują się jednocześnie należeć do przyjętych (...) w Deklaracji fundamentalnych rozstrzygnięć filozoficznych w ogóle. (shrink)