The article discusses the presence of Plato' philosophy in Poland including the presentation of the reception of Plato's texts and the knowledge of Plato's philosophy in Poland. It outlines the influence exerted by Plato's thought on various aspects of Polish culture and sets out the research on Plato in the XIX and XX centuries. The paper is supplemented with a selection of contributions concerning Plato (papers, monographs, translations) published in Poland after the year 1945.

Celem pracy jest zarysowanie najważniejszych wątków filozofii wolności Jeana-Paula Sartre’a. Autor w pracy stara się zawrzeć najważniejsze elementy sartrowskiej ontologii, będącej podstawą filozofii wolności – pojęcia wolności, odpowiedzialności oraz złej wiary. Następnie pokazuje, jakie znaczenie dla wolności człowieka ma obecność Innego będącego jej ontologiczną i etyczną granicą. W tym celu autor przedstawia rozważania Sartre’a na temat jednostki i jej relacji z innymi ludźmi. Tekst jest także próbą zestawienia egzystencjalistycznej myśli Sartre’a z komunitarystyczą koncepcją podmiotowości Charles’a Taylora.

The article is dedicated to ways in which authors of the socialist realism novel used the poetics of the non-fiction literature (mainly reportage). Perceiving a work of art as a cultural fact of political character had serious consequences. The literary creation was to be replaced by a reportage storyline. The outer reality was depicted in accordance with top-down guidelines of propaganda. Two strategies were used: linking poetics of documentary with belles lettres and incorporating elements typical of non-fiction literature to fiction. (...) At the same time genological “light-heartedness” of authors of socialist realism makes it now difficult to decide about typological affiliation of those works. (shrink)

This article discusses the idea of contemplation in the paintings of Michael Willmann. Though contemplation does not make itself present immediately in his works, the nature of his painting may both stimulate the practice of contemplation and visually exemplify the contemplative practice. In the paper, I consider several alternative ways of understanding contemplation which may be found exemplified in Willmann’s work. I discuss the role of visual representations in the prayer practices of the time as well as the changes in (...) the very idea of contemplation that followed the publication of St Ignatius Loyola’s Spiritual Exercises in 1548. The outlined here account of Willmann’s painting as anchored in the context of historical circumstances steers away from any categorical judgment and is meant as an invitation to personally experience his art. (shrink)

The structure of everyday communication reflects metaphorical thinking. People speak about the presence or absence of problems in terms of weather. Problems appear in every¬day life and so does the weather topic. Bad weather often evokes sadness, therefore it can be to said to constitute a problem; similarly, good weather is often equated with cheerful mood. Thus, in view of the above analysis, weather can be seen as an im¬portant experiential basis for conceptual metaphors.

W niniejszym artykule przedstawiliśmy filozoficzną argumentację na rzecz definicji doradztwa filozoficznego opracowaną przez Polskie Towarzystwo Doradztwa Filozoficznego. Omawiana profesja została pokazana jako forma ponowoczesnego poradnictwa dialogowego opierająca się na procesie filozofowania. Filozofowanie rozumiane jest przez nas zarówno jako forma pracy logiczno-analitycznej jak i towarzyszenie klientowi poprzez uważną obecność. Obecność ta warunkuje możliwość zadawania pytań o charakterze egzystencjalnym, umożliwia lepsze poznanie siebie, odnalezienie swojej filozofii życia oraz poszerzenie rozumienia podejmowanych kwestii. Zaprezentowaliśmy też metodykę pracy doradcy filozoficznego. Zaakcentowane zostały także (...) niezbędne kompetencje, które posiadać powinien doradca filozoficzny. (shrink)

Androgynia jako idea jedności i całości pojawia się w myśli Gastona Bachelarda w kontekście marzenia poetyckiego. To w nim bowiem – o czym dowiadujemy się z Poetyki marzenia - dochodzi do pojednania animy i animusa, żeńskiego i męskiego w jednej psyche. Marzenie będące spod znaku anima francuski filozof nazywa filozofią bytu androgynicznego, która ukazuje nam podwójną idealizację człowieczeństwa. Anima i animus, potwierdzające androgynię psyche, są momentami Ja. Ta dualna natura bytu psychicznego wyraża się poprzez dwa antagonizmy przedstawione za pomocą funkcji (...) realności (adaptacja do rzeczywistości i życia społecznego) i funkcji irrealności (samotność marzenia); myśli nadzorowanej (krytyka, cenzura) i wolnego marzenia (sympatia, przyjęcie, przyłączenie); pracy (wysiłek) i odpoczynku (rozluźnienie); niepokoju (projekt, antycypacja) i spokoju (obecność w sobie) - a zwłaszcza wokół dualności, która krystalizuje się w odróżnieniu umysłu naukowego (l’esprit scientifique) spod znaku animusa (pojęcia, wiedza) od umysłu poetyckiego (l’esprit poetique) spod znaku animy (obrazy, komunia dusz). Androgynia rozumiana jako życie integralne psyche dla Bachelarda jest perspektywiczna i wartościowa a próby jej poszukiwania utożsamia z pytaniem o sens ludzkiej egzystencji. Studia nad marzeniem ukazują jego fundamentalne znaczenie dla równowagi psyche. Tak rozumiana siła obrazów kreuje wówczas sztukę życia. W tym sensie, Bachelard staje się prekursorem nowego spojrzenia w dziedzinie refleksji nad problematyką obrazu – okazuje się, że to obraz odpowiada za relację, która zachodzi między człowiekiem a światem. (shrink)

Odtworzenie założeń antropologicznych filozofii historii i wolności ludzkiej Merleau-Ponty'ego możliwe jest jedynie w konfrontacji z myślą Husserla i stanowiskami strukturalistycznymi. Merleau-Ponty polemizuje z francuską orientacją neokantowską. Orientacja ta tak określa podstawową kategorię a priori, iż pojawia się na jej gruncie nieprzezwyciężalny dualizm ja transcendentalnego i ja empirycznego, ja myślącego i obiektu myśli. Krytykując neokantyzm, Merleau-Ponty znajduje się pod silnym wpływem Husserla. Husserl proponuje nowe spojrzenie na "temat transcendentalności", głębsze od Kantowskiego. Kant nie potrafił przezwyciężyć "kryzysu nauki europejskiej" interpretując Galileuszowską wizję (...) matematyzacji natury Jako aprioryczną strukturę podmiotu ludzkiego. Nie udało się odsłonić duchowych źródeł nowożytnego traktowania natury, jego sensu dla człowieka. Brak również u autora "Krytyki czystego rozumu" obecności problematyki bezwzględnego pierwszeństwa prerefleksyjnego kontaktu z bytem. Husserl uwyraźnia potrzebę skonstruowania bardziej radykalnej, tj. bliższej realnych źródeł ludzkiego istnienia, wersji a priori (aprioryzmu). Opiera się on na podstawowym założeniu priorytetu tego, co przeżyte prerefleksyjnie w stosunku do syntezy naukowej. Prerefleksyjność posiada swą immanentną organizację, którą można utożsamić z językiem naturalnym. Wychodząc od prerefleksyjności przeżycia świata i naturalności języka można zbudować przejście od konkretności percepcji do idealności obiektu logiczno-naukowego. Właściwie określona kategoria a priori pozwala stworzyć nowy typ refleksji filozoficznej, który umożliwia zniesienie dualizmu ja transcendentalnego i ja empirycznego, i który można określić Jako "nieskończoną medytację". Pojawia się także możliwość potraktowania podmiotu ludzkiego już nie w perspektywie pozaczasowej aktywności konstytutywnej, formalizującej i syntetyzującej materiał dany z zewnątrz, lecz jako wszechstronnie aktywnego uczestnika sytuacji biosocjokulturowej. Jednakże w pełni twórcza kontynuacja poszukiwań fenomenologicznych Husserla przez Merleau-Ponty'ego jest możliwa dzięki zainteresowaniom strukturalizmem. Wykorzystanie myślenia strukturalistycznego jest u Merleau-Ponty'ego pochodną lektur teoretyków behawioryzmu, psychoanalizy i teorii postaci, dopełnionych lingwistyką strukturalną i etnosocjologią. Pojęcie struktury ma duży walor operacyjno-metodologiczny w naukach humanistycznych, a jej znaczenie dla filozofii wyraża się w tym, że jest ona "miejscem unaoczniania się sensu", zarazem narzędziem, jak i obiektem rozumienia. Operowanie strukturami umożliwia wyjście poza konstelację: podmiot-przedmiot, dominującą od Kartezjusza do Hegla. Pozwala także zobaczyć podmiot ludzki w świecie społeczno-historycznym, człowieka poprzez obecność w świecie i uspołecznienie poprzez człowieka. (shrink)

Wychodząc od studiów postkolonialnych oraz od studiów nad postzależnością, autorka tekstu proponuje kategorię dyslokacji postzależnościowej, którą definiuje jako strategię narracyjną, polegającą na ulokowaniu postaci na styku dwóch przestrzeni, z których jedna nosi ślady historii lokalnej, naznaczonej sytuacją zdominowania, druga zaś jest przestrzenią odblokowanej historii. W części analitycznej autorka identyfikuje obecność dyslokacji postzależnościowej w dwóch tekstach: My zdes’ emigranty (1991) Manueli Gretkowskiej oraz Una primavera per a Domenico Guarini (1980) katalońskiej autorki Carme Riery. Bohaterki tych tekstów zwracają się ku kulturze (...) europejskiej, noszącej cechy uniwersalnego rezerwuaru wiedzy i epistemologicznego fundamentu, w poszukiwaniu zasobów, które nadadzą sens ich tożsamościowej metamorfozie. Dyslokacja postzależnościowa pozwala zarazem uchwycić specyficzne pozycjonowanie się podmiotu wobec historii lokalnej. (shrink)

Książka stanowi syntetyczną próbę spojrzenia na libertarianizm. Porządkując sposoby rozumienia i opisywania libertarianizmu podejmuje dyskusje z tezami utożsamiającymi libertarianizm z doktryną prokapitalistyczną czy prosocjalistyczną, identyfikującymi go z anarchizmem. Wykazuje jego obecność również w metafizyce, naturyzmie, postępowej edukacji i teorii wolnej miłości, liberalizmie, socjalizmie, marksizmie i feminizmie. Prezentacja historii użycia pojęć „libertarianin”, „libertarianizm” i im podobnych od XVIII wieku do XX wieku (w Anglii, Stanach Zjednoczonych, Francji, Rosji, Włoszech, Hiszpanii), koncentruje się przede wszystkim na aspekcie myśli, ale także odwołuje się (...) do dziejów ruchów społecznych. Kończy się próbą zdefiniowania libertarianizmu. The book is a synthetic attempt to look at libertarianism. Through organizing ways how libertarianism is understood and described, it starts the discussions of the theses that recognize libertarianism as the pro-capitalist or pro-socialist doctrine, identifying it with anarchism. It shows its presence in metaphysics, naturism, progressive education and the theory of free love, liberalism, socialism, Marxism and feminism. The presentation of the history of the use of the terms “libertarian”, “libertarianism” and the like since the eighteenth century is primarily focused on the aspect of thought, but it also refers to the history of social movements. The article ends with an attempt to define libertarianism. Das Buch ist ein synthetischer Versuch einen Überblick über Libertarismus zu verschaffen. Indem es die Arten des Verstehens und der Beschreibung ordnet, erörtert das Werk die Thesen, die den Libertarismus mit den prokapitalistischen oder prosozialistischen Doktrinen gleichsetzen und ihn mit Anarchismus identifizieren. Zeigt seine Anwesenheit auch in Metaphysik, Naturismus, moderner Bildung und der Theorie der freien Liebe, Liberalismus, Sozialismus, Marxismus und Feminismus. Präsentiert die Geschichte des Begriffs „Libertär“, „Libertarismus“ und ihnen gleichen seit 18. bis 20. Jahrhundert (in England, Vereinigten Staaten, Frankreich, Russland, Italien, Spanien) konzentriert sich vor allem auf den Aspekt des Denkens aber bezieht sich auch auf die Geschichte der sozialen Bewegungen. Schließlich versucht das Buch Libertarismus zu definieren. (shrink)

Matematyczność fizyki jest zjawiskiem, którego obecność jest dla nas zaskakująca, ale które pozwala nam na poznanie przyrody poprzez analizę matematycznych struktur ją opisujących. Dotyczy to jednak wyłącznie fizyki. Stopień matematyzacji biologii jest niewielki, a próby użycia języka matematyki sprowadzają się w istocie do stosowania w biologii metod matematycznych, których używa się do opisu układów fizycznych. Jest prawdopodobne, że popełniamy w ten sposób błąd przypisując układom biologicznym cechy, których nie posiadają. Pojawiają się głosy, że biologia wymaga nowych metod matematycznych dostosowanych (...) do jej potrzeb, nie znanych z fizyki. Sądzę jednak, że z uwagi na specyfikę złożoności, którą reprezentują układy biologiczne, zamiast o matematyczności biologii należy mówić o jej algorytmiczności. Jako przykłady algorytmicznego podejścia można przywołać tak zwane modele osobnicze używane między innymi do opisu dynamik populacji lub metody modelowania fraktalnego stosowane do opisu złożoności geometrii i jej dynamiki skomplikowanych struktur biologicznych, takich jak na przykład drzewa. (shrink)

Leszek Kołakowski był jednym z tych polskich filozofów, który wytrwale i z pasją oddawał się myśleniu metafizycznemu przez całe swoje życie. Niezaprzeczalną jego zasługą jest, na co zwraca uwagę Barbara Skarga, że jak mało kto dokonał „głębokiej destrukcji metafizyki, obnażając wszystkie jej nieuprawnione uroszczenia” (B. Skarga, Sceptycyzm metafizyką podszyty, „Tygodnik Powszechny” 43/2002.). Ostateczne stanowisko Kołakowskiego w kwestii metafizyki jest trudne do rekonstrukcji. Po pierwsze, reprezentuje on „niekonsekwentny sceptycyzm”, który nie jest metodą badawczą prowadzącą do jednoznacznych konkluzji. Po wtóre, znaczącą trudność (...) odnajdujemy w jego sposobie pisania – eseistyce. Jednak czytelnik pism Kołakowskiego dostrzeże, że zawsze kierowała nim uczciwość intelektualna, a rozległość prowadzonych przez niego analiz i zachwyca i wydobywa interesujące implikacje. Tak też jest w przypadku jego refleksji na temat metafizyki. W niniejszym artykule podjęta zostanie próba prześledzenia dróg namysłu o charakterze metafizycznym Leszka Kołakowskiego ze szczególnym uwzględnieniem tez zawartych w jego dwóch pracach: Horror metaphysicus i Obecność mitu. (shrink)

Znane z Traktatu wypowiedzi na temat „Ja" i „świata": „świat jest moim światem", „Sam jestem swoim światem", czy tez „Świat i życie to jedno", są istotne dla zrozumienia kwestii solipsyzmu, omawianych przez „wczesnego" Wittgensteina. Pod „solipsyzm" rozumie się zazwyczaj krańcową formę subiektywnego idealizmu głoszącego, że istnieje tylko Ja sam, a wszystko inne jest moim wyobrażeniem. Solipsysta uznaje, ze jego własna subiektywność jest czymś jedynie możliwym do poznania, co oznacza doprowadzenie idealizmu do subiektywnej skrajności: wszystko co nam się ukazuje, jest traktowane (...) jako coś wyobrażonego. Pytanie o solipsyzm pojawia się w dzisiejszych analizach subiektywności świadomości. Solipsysta neguje chociażby możliwość ustalenia, czy jakiś inny podmiot są siebie świadome. Rzeczywistość obcych stanów świadomości jest przez solipsysta ignorowana, gdyż wychodząc z istnienia własnej świadomości, może on jedynie przez analogię wnioskować o istnieniu obcych stanów świadomości. W argumentacjach przeciwko solipsyzmowi podkreśla się, ze stanowisko to wikła się w sprzeczność, gdyż w celu sformułowania swoich własnych też musi używać języka, co z kolei zakłada obecność intersubiektywnego świata, którego istnienie neguje. (shrink)

Architektura przemysłowa reprezentuje rozwój technologii i przemysłu oraz obecność nowych form urbanistycznych w kontekście miasta. Historia przemysłu w Albanii sięga XIX wieku. Sektor przemysłowy kraju doświadczył znacznego wzrostu i transformacji szczególnie w okresie socjalizmu od 1945 do 1990. Obiekty i kompleksy przemysłowe budowane przez 50 lat miały wpływ na rozwój społeczny i urbanistyczny albańskich miast. Ich architekturę charakteryzuje mieszanka różnych stylów, w tym socrealizmu i funkcjonalizmu. Style te odzwierciedlają historię polityczną, społeczną i gospodarczą Albanii. Budynki, do których zaliczają się (...) fabryki, kopalnie i elektrownie, są rozproszone po całym kraju, a ich symbolika jest różnorodna. Reprezentują one aspiracje Albanii do budowy socjalizmu i modernizacji społeczeństwa. Co więcej, architektura przemysłowa w Albanii była przedmiotem różnych podejść i postaw. Jedni opowiadają się za zachowaniem jej jako części dziedzictwa kulturowego kraju, inni są za wyburzeniem i zastąpieniem jej nowocześniejszymi konstrukcjami. W tym kontekście, nawiązując do Tirany, artykuł analizuje znaczenie i symbolikę architektury przemysłowej w Albanii oraz jej wpływ na tożsamość kraju i krajobraz kulturowy. Architektura przemysłowa w Albanii odgrywa znaczącą rolę w krajobrazie kulturowym i tożsamości kraju. Jej symbolika jest złożona i wieloaspektowa i przedstawia zarówno osiągnięcia, jak i wyzwania związane zarówno z przemysłową przeszłością kraju, jak i z dziedzictwem ideologii komunistycznej. W miarę rozwoju i modernizacji Albanii ochrona i interpretacja jej dziedzictwa przemysłowego pozostaną kluczową kwestią dla jej obywateli i przywódców politycznych. (shrink)

Wśród traktatów mistycznych św. Bonawentury poczesne miejsce zajmuje Itinerarium mentis in Deum. Jego treść jest swego rodzaju instruktażem, opisującym różne sposoby odkrywania Boga na drodze duchowego rozwoju. Św. Bonawentura umieścił swoje rozważania w dość precyzyjnym kontekście chrześcijańskiego rozumienia rzeczywistości. Jego wizja powrotu do Boga wpisana została w metafizyczną triadę emanatio-exemplatio- -reductio i jako taka stała się kluczem do rozumienia dziejów świata i człowieka. Poczynione przy tej okazji rozróżnienia i precyzacje czerpią swoje uzasadnienie z bogatego instrumentarium filozoficznego. Celem niniejszego artykułu jest (...) opisanie zasadniczych warunków oraz etapów mistycznej drogi, na której umysł człowieka poprzez medytację stopniowo odkrywa tajemniczą obecność Boga. Prowadzony Bożym światłem, przekraczając ograniczenia natury, duch ludzki przemierza swą drogę najpierw przez świat wobec siebie zewnętrzny, by następnie zagłębić się w samym sobie i zwieńczyć swój trud w mistycznej ekstazie zjednoczenia. W tej perspektywie przestawione zostały również zasadnicze cechy mistyki Bonawenturiańskiej. (shrink)

Artykuł jest próbą konceptualizacji procesu przekształcania się rzeczywistości człowieka pod wpływem rozwoju technologii cyfrowych. Ich wzrastająca obecność w codziennym życiu doprowadziła do zatarcia granic między tym, co wirtualne, a tym, co realne. Proces ten postępuje, w wyniku czego można mówić o przekształceniu się ludzkiej rzeczywistości w bimodalną hybrydę. Jest to efektem, z jednej strony, procesu przenikania tego, co charakterystyczne dla realności, do rzeczywistości wirtualnej, z drugiej – procesu łączenia się wirtualności i realności w jednym bycie (tzw. hybrydyzacja bimodalna.

Niniejszy tekst jest poświęcony kwestii nicości w myśleniu Heideggera. Dokonana w Byciu i czasie analiza struktury Dasein wydobywa na jaw wiele jej istotnych aspektów, a właściwie egzystencjałów, z których jednym byłaby trwoga. W trwodze świat „staje się” nicością, ukazuje się w sposób pusty i bezlitosny, ale zarazem odsłania to Dasein możliwość jego autentycznej egzystencji, możliwość zin¬dywidualizowanego bycia-w-świecie. W wykładzie Czym jest metafizyka? Heidegger powraca do problematyki nicości, rozumiejąc ją już inaczej niż czyniła to metafizyka: mianowicie nicość była warunkiem umożliwiającym jawność (...) bytu dla człowieka. Bycie: nicość: to samo – ogólnie rzecz ujmując, Heidegger będzie twierdził, że nicość przynależy do bycia, co syntetycznie wyraża właśnie ta jego późna formuła. Ponieważ kwestia bycia jest ściśle związana z kwestią czasu, stąd problematyka nicości łączy się najściślej u Heideggera z problematyką temporalności, temporalności ujmowanej – co koniecznie trzeba podkreślić – ekstatycznie. Temporalizacja byłaby według Heideggera wolną oscylacją pierwotnej czasowości otwartego horyzontu, co umożliwiałoby światowanie (Welten), czyli wchodzenie bytów w świat. Z tej perspektywy, w wykładzie Metafizyczne podstawy logiki, nicość jest określana jako nihil originarium. Świat to nicość, która wydarza się wraz i dzięki pierwotnemu czasowaniu się, co późny Heideggera będzie także rozumiał jako czwarty wymiar czasu (Czas i bycie). Nicość jest także tematyzowana przez Heidggera w Przyczynkach do filozofii, gdzie jest z kolei objaśniana jako istotowa wibracja (Erzitterung) Bycia (Sein). Podczas seminarium w Le Thor (1969) Heidegger powie, że w wydarzaniu (Ereignis) nie zostało już pomyślane nic greckiego. Wydarzanie nie „jest”, ale „daje”, „wydarza” bycie i czas. Bycie to jednak nie metafizycznie rozumiana obecność. Bycie to także nie nieobecność, nie sprowadza się ono bowiem do metafizycznie rozumianej nicości, nicości pojmowanej w opozycji do bytu, ale to nicość w sensie nihil originarium, nicość w sensie temporalnym, a może nawet i energetycznym. Tak ujmowana przez Heideggera nicość zdaje się i tak jednak „zanikać” w nieprzedstawianym, niewyrażalnym wydarzaniu, wydarzaniu uchodzącym za ostatnie „słowo” jego filozofii. (shrink)

Artykuł poświęcony jest francuskiemu uczonemu Gilles’owi Ménage’owi i jego niewielkiej objętościowo, ale imponującej erudycją pracy Historia mulierum philosopharum. Ménage znany jest przede wszystkim jako wydawca i komentator Diogenesa Laertiosa, autor poważanych prac na temat języka oraz poeta tworzący w języku greckim, łacińskim, włoskim i francuskim. Szczególnąpozycją w jego dorobku jest Historia mulierum philosopharum. Praca zadedykowana została znanej ówczesnej badaczce i tłumaczce dzieł autorów klasycznych – Anne Dacier. Jest to dzieło zestawiające życiorysy bardziej lub mniej znanych filozofek. Autor koncentruje się na (...) antyku, choć sięga też po czasy Bizancjum. Filozofki zostały podzielone według ich przynależności do szkół filozoficznych, poczynając jednak od tych, co do których nie można takiejprzynależności jednoznacznie określić. Biogramy są różnej długości, ale ułożone według podobnego schematu: imię filozofki, pochodzenie, wiadomości o życiu i dokonaniach, przeplatane erudycyjnymi ekskursami oraz odwołaniami do żródeł. Ilość źródeł jest imponująca. Są to zarówno autorzy starożytni, jak i współcześni Ménage’owi, o czym szeroko mówi się w artykule. Analiza dzieła Ménage’a pozwala wskazać kanon dostępnych wówczas źródeł klasycznych, oczywiście w dużej mierze pod warunkiem znajomości greki i łaciny; uświadamia, jak wiele jeszcze tekstów starożytnych w XVII wieku wydawano i komentowano na zachodzie Europy, kontynuując dzieło włoskich humanistów; jest również dowodem, że obecność kobiet w filozofii w XVII wieku była nadal swoistą ciekawostką. (shrink)

Arthura Kaufmanna filozofia prawa wyrasta przede wszystkim z neokantyzmu aksjologicznego reprezentowanego przez „późnego” Gustava Radbrucha, którego uważał on za najważniejszego ze swych nauczycieli, oraz z hermeneutyki filozoficznej Hansa-Georga Gadamera. W późniejszym okresie znaczący wpływ na Kaufmanna wywarł Charles S. Peirce, którego pracami posiłkował się opracowując problematykę analogii (wiążąc ją z opracowanym przez Pierca zagadnieniem abdukcji) oraz ontologii relacji. Niektóre wątki poglądów Kaufmanna nawiązują do egzystencjalizmu Karla Jaspersa oraz antropologii Karla Löwitha. Obecne są także inspiracje tomistyczne i arystotelesowskie. Jest to filozofia (...) prawa o charakterze maksymalistycznym. Kaufmann wpisuje się w sięgającą starożytności tradycję uprawiania filozofii, w której stawia się pytania o całość; filozofia pyta o to, co to jest "byt w ogóle", byt "w całości"; filozofia prawa stawia pytania o to, co to jest prawo "w całości", prawo "w ogóle" . Podejmuje wprost fundamentalne zagadnienia należące do zasadniczych dziedzin filozoficznych – epistemologiczne, ontologiczne, etyczne, nie stroniąc także od zagadnień z zakresu logiki. Uprawiana przez niego filozofia ma charakter systemowy, co sprawia, że jej zrozumienie zakłada ujęcie całości propozycji. Sam Kaufmann uważa, że systemy filozofii prawa należą już do historii, jednak ta uwaga jest o tyle jedynie trafna w odniesieniu do niego samego, że jego filozofia prawa – w zgodzie z jego deklaracjami – nie zmierza do „gotowych rozwiązań” konkretnych kwestii prawnych, ale zmierza do ukształtowania pewnego sposobu refleksji nad prawem. Jego koncepcja jest ważnym głosem w sporze klasycznego pozytywizmu z koncepcjami niepozytywistycznymi. Za prawo w pełnym tego słowa znaczeniu uznaje konkretne rozstrzygnięcie, co niewątpliwie łączy jego podejście z amerykańskim realizmem prawnym. Rekonstruowana przez Kaufmanna struktura procesu „urzeczywistniania” prawa, dokonywana w kontekście i na użytek kultury prawnej typu kodeksowego, kontynentalnego, uwyraźnia obecność elementów typowych dla kultury prawa precedensowego –wnioskowanie od przypadku do przypadku. Jednocześnie za istotny problem każdego porządku normatywnego uznaje uogólnienie. Jest to znamienny teoretyczny wyraz narastającej świadomości współwystępowania obok siebie zasadniczych elementów każdego z tych typów kultur prawnych. Kaufmann trafnie dostrzega, że w konkretnym rozstrzygnięciu są obecne elementy normatywne wykraczające poza to, co jest zawarte w aktach normatywnych. Podobnie jak Ronald Dworkin, Kaufmann wskazuje, że dokonujący rozstrzygnięcia, czy tego chce, czy nie, „stosuje” szereg elementów normatywnych spoza aktów normatywnych. Analizy prowadzą do wniosku, że propozycja Kaufmanna zawodzi, gdy przechodzi on do ontologicznych uogólnień, przede wszystkim przez brak uwzględnienia w swych podstawach takich punktów odniesienia, które są zewnętrzne wobec badanego procesu „urzeczywistniania” prawa. To, czym jest osoba, determinowane jest systemem prawnym i kulturą, w której prawo funkcjonuje. Przy takim ujęciu Kaufmann nie osiąga jednego z ważnych celów, do którego zmierzał, nie wskazuje kryteriów pozwalających stwierdzić, czy stopniowa – dokonywana zgodnie z odkrytymi przez hermeneutykę filozoficzną wymaganiami poprawnego rozumienia – zmiana normatywnego sensu systemu prawnego zmierza ku „ustawowemu bezprawiu”, czy też nie. (shrink)

Przyroda otaczająca człowieka w naturalny sposób poddawana była rozmaitym interpretacjom, które stawały się faktami kulturowymi i zakorzeniały się życiu społeczeństw. Autorzy zebranych w tomie artykułów przedstawiają interpretacje przyrody w różnych kontekstach historycznych i geograficznych, a tym samym eksponują różnorodność ujęć interpretacji przyrody. Przyglądając się „człowiekowi w czasie”, pokazują „alternatywne przyrody”. Kolejne artykuły pozwalają czytelnikowi przede wszystkim zapoznać się z nimi w „działaniu”. Śledząc wraz z autorami takie tematy, jak: praktyki okołołowieckie, poszukiwanie zależności między pojęciami „wojna”, „pokój” i „zwierzęta”, niezwykły czyn (...) Oktawiana Augusta, poddanie świata wszelkich istot żywych influencji kosmicznej, wątek jelenia w dawnej kulturze, symboliczne karanie zwierząt, badania przyrodnicze Johanna Wolfganga Goethego, wiadomości o przyrodzie zawarte w prasie, obecność elementów roślinnych w europejskiej symbolice wojskowej, funkcjonowanie myślenia mityczno-magicznego i jego obecność w kulturze współczesnej − obserwujemy ich kulturową materialność. (shrink)

Artykuł dotyczy odkrycia nestoriańskiej steli w Xi’an, dawnej stolicy Państwa Środka, wzniesionej w 781, a odkrytej w 1625 r. Znalezisko przyciągnęło bardzo szybko uwagę niektórych pracujących w Chinach misjonarzy jezuickich, którzy zarówno badali stelę na miejscu, jak i opisali jej treść w raportach do generała zakonu. Zajmowali się nią również autorzy pierwszych monografii poświęconych historii misji Towarzystwa Jezusowego w Chinach, takich jak Álvaro de Semedo, Michał Boym, Athanasius Kircher. Stela stanowiła ważne narzędzie ewangelizacyjne, gdyż dobrze wpisywała się w tradycyjne wartości (...) kultury chińskiej, do których należał szacunek do ciągłości historycznej i konserwatyzmu. Tomasz Szpot Dunin wskazuje na potrójne znaczenie odkrycia. Po pierwsze, jej obecność wskazywała, iż wiara chrześcijańska była starożytną religią stojącą na równi z tradycyjnymi chińskimi religiami, takimi jak taoizm, buddyzm, konfucjanizm. Po drugie, zachowana inskrypcja podkreślała monoteizm religii chrześcijańskiej, co wpisywało się w działalność misyjną jezuitów, którzy, jak Matteo Ricci, próbowali udowodnić Chińczykom, że w zamierzchłych czasach byli oni monoteistami. Po trzecie, odnalezienie płyty przyczyniło się do sukcesu misyjnego w samej prowincji Shaanxi. (shrink)

The article addresses the problem, which has not yet been analyzed in the Polish philosophical and anthropological literature, and which deals with the subject of unknowability or invisibility of God in the contemporary French phenomenology of religion. The text focuses on the ideas of transcendence, immanence and mystery as developed and further elucidated by Emmanuel Lévinas, Michel Henry and Gabriel Marcel. The author deduces from the philosophical discourse on the three concepts that the transcendence and immanence are the ideas which (...) unilaterally carry out the tasks set for them by their authors, which is “to protect” God from objectification to which the phenomenological method leads when applied to the problem at stake, in particular, as it was presented by Edmund Husserl. Not only Lévinas and Henry were in opposition to this method but so was Marcel. who had used the concept of mystery for the same reason. According to the author of the article, neither the transcendence nor the immanence but the concept of mystery is the one which «protects» God the most efficiently against objectification. From the phenomenology of religion point of view the most important thing is that in Marcel’s thought God does not appear as a phenomenon, and yet that does not exclude the religious relationship between Man and God. According to Lévinas and Henry this biblically understood relation cannot exist even though their concepts also have relatively strong foundations in the Bible. Therefore, the author of the text believes that the Marcelian concept of mystery meets the expectations of a believer better than the Lévinasian concept of transcendence and the Henrian idea of immanence. The concept of God as the Mystery as developed by Gabriel Marcel allows man to enter into a religious relationship with God by the means of prayer. (shrink)

This essay analyses the opera project 7 Deaths of Maria Callas by Marina Abramović, premiered in Munich in September, 2020. The first section reconstructs the role that the Greek soprano played in the life of the Serbian performer, bringing the latter to a gradual sense of self-identification. Then, the thirty-years-long development of the original concept of the video piece How to Die into the actual project through its various stages is taken into account, and the stage realisation of the work (...) is described in detail. The third section focuses on the representation of death in Marina Abramović’s performances, while section four compares Callas and Abramović’s works and lives, and their status as iconic women. The last section retraces Abramović’s artistic path which has led her from her extreme and essential performances of the 1970s to her recent experimentations with other media and to her meditation on immaterial art. (shrink)