t. 1. Polskość i uniwersalistyczny socjalizm.

The article aims to determine whether it is possible to build the reliably practiced classical philosophy, understood as a metaphysical research, directed towards the nature of objective reality. The purpose of this kind of philosophizing is knowledge and truth. Moreover, the practice of such philosophizing and its results should meet some of the characteristics of science. The paper establishes a set of conditions that have been imposed on the science of metaphysics by Kazimierz Twardowski. Among the conditions of such philosophizing (...) are anti-dogmatism, criticism, inter-subjectivity of philosophizing and its results, proper epistemic justification of philosophical beliefs, application of the analysis method, rigorous language and reasoning, the use of experience and scientific knowledge. The paper considers these conditions to be correct in most cases and argues that metaphysics can meet them. The existing cases of analytical metaphysics show that metaphysics is possible as a science. Next, the article argues that the late Twardowski failed to substantiate his claim that metaphysical positions which he classified as a world-view philosophy could not be scientifically justified, which could have been possibly done with differentiating ways of understanding what such a scientific justification should be. The article argues that he did not take into account a reductive conception of the metaphysical philosophy, which even though it allows the plurality of metaphysical explanations and does not force anyone to accept one position as the only possible and correct explanation, would have an objective value, if such metaphysics were elaborated indeed. (shrink)

Inspiracją do napisania niniejszego artykułu były rozdziały V–VII książki Ryszarda Kleszcza Logika, metafilozofia, wszechmoc. Siedem studiów filozoficznych (2021), dotyczące tej części metafizyki, którą w terminologii scholastycznejokreślano jako filozofię Boga, a obecnie umiejscawia się ją w obrębie teologii filozoficznej lub filozofii religii. Koncentruję się na trzech pytaniach: 1) jak odróżnić badania w zakresie filozofii religii od badań w naukach o religii; 2) czy typowe dla znacznej liczby filozofów religii ograniczanie badań do monoteizmu w największych religiach świata, a w kwestiach bardziej (...) szczegółowych do chrześcijaństwa, można przekonująco uzasadnić bez ujawniania ich własnych przekonań w sprawie religii; 3) czy klasyczny teizm stanowi właściwą artykulację chrześcijańskiego znaczenia słowa „Bóg”. W odpowiedzi na pierwsze pytanie twierdzę, że filozofem religii jest ten, kto bezpośrednio lub pośrednio zajmuje pozytywne lub negatywne stanowisko w sprawie kognitywnego charakteru, a zwłaszcza prawdziwości (Kleszcz wolałby powiedzieć: „uzasadnienia”) wierzeń czy doświadczeń religijnych. Na drugie pytanie, inaczej niż Kleszcz, odpowiadam negatywnie: ujawnienie przez filozofa własnego stosunku do religii nie niweczy ideału obiektywności, natomiast promuje uczciwość wobec czytelników i eliminuje pewien rodzaj teoretycznej hipokryzji spotykany u zwolenników filozofii uprawianej w sposób rzekomo neutralny względem własnych przekonań. Moja odpowiedź na trzecie pytanie jest także negatywna. Potrzebna jest nam dzisiaj mniej zachowawcza, odważniejsza w swoich roszczeniach filozofia religii niż ta proponowana przez Ryszarda Kleszcza — taka mianowicie, która naśladuje sposób uprawiania filozofii przez dawnych mistrzów, np. przez św. Tomasza z Akwinu, polegający na poszukiwaniu filozoficznych podstaw dla chrześcijaństwa, a nie taka, która uznaje wyniki ich ustaleń, np. w kwestii natury Boga, za zasadniczo ostateczne, a korygowalne jedynie w drobnych szczegółach. (shrink)

Analytic philosophy is a still alive and progressively developing current of thought. Although it would be difficult to justify singling out two decades from the beginning of the new millennium as its distinct period of development, one can try to give an account of the main transformations that took place during that time and some of the ideas most vividly present in it. The paper first briefly describes the generational and organizational changes that have taken place in the analytic tradition (...) in recent decades, and then discusses several metaphilosophical threads that appear in the latest discussions within it. Presumably, analytic philosophy as it is currently practised will not be able to give rise to conceptions and results equal to those produced by it at the turn of the 19th and 20th centuries and over the next few decades, but this cannot be completely ruled out. (shrink)

Izydora Dąmbska (1904–1983) was an outstanding Polish philosopher of the 20th century. She was a thinker with exceptionally wide interests. Her research areas included epistemology and methodology of philosophy, i.e. metaphilosophy in the strict sense of the word, as well as selected figures and trends in contemporary analytic philosophy. Dąmbska’s works in this field allows one to identify and describe her own metaphilosophical position and attitude towards the analytic philosophical tradition. She was an advocate of a moderate form of linguistic (...) philosophy and of moderate reconstructionism, which she combined with the utmost importance of philosophy and its cognitive and existential role. From this point of view, she accurately criticized some of the metaphilosophical ideas of the Vienna Circle and Ludwig Wittgenstein. As a knowledgeable researcher of categories of convention and conventionalism, she was able to appreciate and evaluate David Lewis’s philosophical conception of convention. (shrink)

Artykuł jest próbą ukazania etyki troski jako szczególnego i ciekawego przypadku ekologii społecznej i doktryny zrównoważonego rozwoju. Stawia sobie za cel również unaocznienie politycznego i ekologicznego wymiaru etyki troski. Rozpoczyna się prezentacją krótkiej historii stosunku do troski w zachodniej filozofii społecznej i źródeł kryzysu opieki. W części głównej, z perspektywy teorii Daniela Engstera, stara się odpowiedzieć na pytania: czym jest troska, dlaczego powinniśmy opiekować się innymi, jak powinniśmy dystrybuować obowiązki troski, jakie relacje zachodzą między troska a sprawiedliwością, co łączy etykę (...) troski z liberalizmem, libertarianizmem, socjalizmem, komunitaryzmem i teorią praw naturalnych.The article is an attempt to show care ethics as a particular and interesting case of social ecology and a sustainable development doctrine. It also tries to point the political and ecological aspects of care ethics. The article starts with a short history presentation of the attitude toward care in western social philosophy as the source of care crisis. The main part of the essay tries, from the perspective of Daniel Engster’s theory, to answer the following questions: What is care? Why should we take care of the others? How should care duties be distributed?, What are the relations between care and justice?, What do care ethics and liberalism, libertarianism, socialism, communitarianism and natural law theory have in common? (shrink)