Artykuł przedstawia Deborę Vogel jako jedną z najważniejszych krytyczek i teoretyczek sztuki lat trzydziestych XX wieku. Po polsku oraz w jidysz stworzyła ona system, w którym sztuka jawi się jako poetycko-programowa reakcja na rzeczywistość. Jest ona elitarna, ale też ściśle związana z codziennością. Jest niezbędna dla życia, ale też jest „samym życiem”, w sensie banalnej i wiecznej ballady. Za tą konstrukcją myślową kryje się malarstwo Marca Chagalla. To na przykładzie jego obrazów Vogel dowodzi głównej tezy awangardy o jedności formy (...) i treści. Na tożsamość życia i sztuki Vogel spogląda przez pryzmat aktualności rozumianej nie jako manifestowanie poglądów politycznych, lecz jako konstruowanie rzeczywistości w dziele sztuki. Punktem wyjścia jest dla lwowskiej intelektualistki estetyka Hegla, od której stopniowo przesuwa się ku dialektyce materialistycznej, rozwijając m. in. tezy Lu Märten, pionierki estetyki marksistowskiej. Poetyka życia oraz koncepcje sztuki były u Vogel szeroko zakorzenione w filozofii, m.in. w teorii subiektywnego postrzegania Jakoba von Uexkülla. W artykule omówiona zostaje jego koncepcja koła funkcjonalnego, jak i mająca duży wpływ na artystów awangardowych teza, iż rzeczywistość stanowi dla indywiduum wyłącznie konstrukcję własnych doznań zmysłowych. Na koniec stawiane są pytania dotyczące znaczenia myśli Bergsona i Simmla dla rozumienia sztuki w ujęciu proponowanym przez Deborę Vogel. (shrink)

The article discusses Paweł Polit’s book on the philosophy and painterly oeuvre of S. I. Witkiewicz that relates both areas of Witkiewicz’s work based on his idea of “unity of personality.” Exploring Witkacy’s theory, also contained in his literary works, Polit confronts it with the philosophical sources of his thought, as well as with Merleau-Ponty’s phenomenology and Deleuze’s and Derrida’s reflections on painting that bring to the fore its corporeal, haptic dimension. The idea of the “unity of personality” is, according (...) to Polit, a keystone of Witkacy’s thought, giving coherence to his aesthetic reflection, despite of its changes. Subjected to an appropriate interpretation, i.e. connected with the theory of the unconscious background of experiences, inseparable from the psychophysical identity of an individual, the idea of “unity of personality” becomes also the interpretative key to Witkacy’s painting. The author draws attention to the originality of Polit’s approach to Witkiewicz which situates itself within a broader contemporary discussion on the relationships between art and philosophy, painting and writing. She juxtaposes Witkacy’s case discussed by Polit with other examples of artists in whose oeuvre writing and visual work illuminate each other and intertwine. (shrink)

This article is devoted to the work of Józef Czapski, a Polish painter, writer, epistolographer and diarist who died in Maisons-Laffitte in 1993. The artist was also engaged in the matters of human life and politics. The article deals solely with his paintings. After a short presentation of Czapski’s artistic biography, a more in depth analysis of his works is provided. The article uses the artist’s letters and memoirs on top of the basic literature. The analysis shows that the Czapski’s (...) artistic work constitutes a closed whole; no new work, neither drawing nor painting will be added to his legacy, but, at the same time it is open because the threads of Czapski’s art remain unclosed. Czapski’s works constitute a logical whole in the sense that one can draw a circle around which they are arranged, except that the beginning of the journey does not coincide with the end. Czapski abandoned his first, rather inept expressionist works to take up in the broad sense a challenge of Post-Impressionism. However, not satisfied with the vision of Post-Impressionism and the painting focused on pure color delectations, he returned to his initial interest in de l’horreur de la vie, absorbing the lessons and experiences that his life gave him, digesting and consequently abandoning Post-Impressionism. To him, color is understood not as Impressionism understood it, but rather, as it was treated by Expressionism, howewer, he tempered it according to the school of Post-Impressionism and the French art. Czapski’s painting completes the full circle: his journey begins with “the scary head”, experiences post-impressionism, and blossoms with paintings depicting l’horreur de la vie and anxiety hidden in the stark colors of his late landscapes. The author describes Józef Czapski’s art as the great one, what is ultimately determined by the whole output, which, like a keystone brings together all the themes: of the painter, of the writer and of the man devoted to public affairs. (shrink)