Artykuł stanowi próbę analizy listu Pico della Mirandoli O języku filozofów, skierowanego do Hermolausa Barbara. W pierwszej części tekstu zaprezentowano kontekst sporu, czyli znamienne dla epoki napięcie między filozofią a retoryką, oraz krytykę filozofii scholastycznej z perspektywy humanistów. Uwyraźnienie stanowiska Barbara pozwala uchwycić sedno sporu z Pikiem, mianowicie:jakiej prawdy – prawdy o czym – powinniśmy poszukiwać? Do analizy stanowiska Pika posłużyły wypreparowane z jego tekstu opozycje: wnętrze/zewnętrze, prawda/pozór, rozum/zmysły i popędy, filozofia/retoryka-sofistyka, człowiek rozumny/człowiek pospolity. Pozwala to uchwycić myśl Pika jako (...) z założenia paradoksalną: okazuje się, że retoryka zarazem zakrywa istotę rzeczy i ją odkrywa. Jest jednocześnie przeszkodą i nieodzownym narzędziem poznania i wyrażania myśli. Dzieje się tak ze względu na nieuchronną historyczność ludzkiej myśli. (shrink)

Punktem wyjścia moich rozważań jest przekonanie, że poznanie nadal wymaga filozoficznego namysłu. Kantowski transcendentalizm i wyrastające z niego bezpośrednio lub pośrednio – filozofie Fichtego, Hegla, Marksa, Nietzschego, Husserla i Heideggera wyznaczają obszar teoretyczny, w którym pytanie o poznanie stawiane jest w nowy sposób, już nie w szacie naturalistycznej czy psychologistycznej. Ze względu na zawartość pojęciową tego obszaru i wypracowany w nim sposób filozofowania, problem poznania staje się w nim zagadnieniem ontologicznym, tzn. możliwe staje się pytanie o to, jaka jest ontyczna (...) struktura poznania. Odpowiedzi na to pytanie mogą być oczywiście różnorodne. W artykule przedstawiona jest jedna z nich. Fundamentalną kategorią.pojęciową proponowanej konceptualizacji, poznania jako fenomenu ontycznego jest pojęcie uspołecznienia. W perspektywie tej kategorii poznanie jawi się jako autodynamiczna historyczność, która ma strukturę interakcji społecznych włączonych w całość ludzkiej działalności. Dzięki uwzględnieniu szerszego kontekstu ontycznego, w którym realizuje się poznanie, możliwe jest wyjaśnienie sposobu uczestniczenia w poznaniu przedmiotów. (shrink)

Artykuł ma na celu wstępne przedstawienie Jacques’a Derridy jako filozofa historii. Rozwijane przezeń pojęcia okazują się wiązać z konkretną wizją dziejów. Wizja ta ujawnia się już od pierwszych tekstów Derridy i stanowi nie tyle jeden z pomniejszych wątków, ile główny temat jego myśli. W artykule skupiono się na wybranym eseju Derridy, który doprowadził do jego sporu z Michelem Foucaultem. Zestawienie tych dwóch – skądinąd obu uznawanych za poststrukturalistów – filozofów służy uwydatnieniu kluczowej roli, jaką problem historyczności pełni w dziele Jacques’a (...) Derridy. Tekst stanowi tym samym zachętę do rewizji statusu Derridy w polskiej humanistyce. (shrink)

Refleksje José Ortegi y Gasseta dotyczące idei i przeświadczeń mogą być odczytane jako przykład tendencji filozoficznej skupionej wokół zagadnienia historyczności ludzkiej wiedzy. W związku z tym poglądy Ortegi można zestawić z poglądami innych europejskich filozofów XX wieku, np. Michela Foucaulta. Celem artykułu jest wskazanie, że zarówno Ortega, jak i Foucault podkreślają w swoich dziełach znaczenie krytycznej funkcji sztuki podczas epok przejściowych dla systemów myśli. Ponadto, obaj filozofowie odwołują się do twórczości Diego Velázqueza w celu wyjaśnienia tejże krytycznej funkcji sztuki na (...) przykładzie malarstwa. (shrink)

Constructing a cultural ontology I reject the primordiality of everydayness, presupposed by Heidegger, in order to reveal the cultural constitution of all ways of being, from everyday life to the most unusual activities of individuals and communities. The cultural constitution of being is displayed with the help of the idea that meanings, i.e., references, senses and values , are structures of all ways of being. In the following exposition the cultural constitution of being is analyzed in its interrelations with the (...) commonality of being, its temporality, and historicity. (shrink)

My project of cultural ontology aims at a specific modification of Heidegger’s ontology of being, which enables the analysis of historical communal being and the cultural nature of all ways of being. In the first part I shall consider: the motives for using an expression ’cultural ontology,’ arguments for the necessity of overcoming phenomenological analysis toward ontological philosophizing, and reasons for going beyond the analytic of Dasein toward ontological analysis of communities and human history. A sociohistorical ontology must be, finally, (...) transformed into a cultural ontology because all ways of being, human and non-human alike, are cultural in their constitution. As a starting point for the ontological exposition of culture I also discuss pre-ontological, e.g. scientific, views of culture and take up the question whether a cultural ontology can be useful for them. (shrink)