The paper discusses peculiarity of the comparative method applied in philosophysince 1920s. It presents its basic foundations and objectives, as well as the early and most recent definitions of “comparative philosophy”. The author aims at reconsidering in terms of philosophy both the reasons for bias against this method and its advantages in the context of cross-cultural comparative studies. The crucial question is whether various incommensurate schemata of thought, including these which are determined by distinct cultural milieus, may be the subject (...) of comparison at all. To answer this question, she refers, among others, to Ludwik Fleck’s conception of a socially constructed “thought style” and“the truth”, being completely determined within a thought style. The author also consults the conceptions of Stanisław Schayer, Daya Krishna, Bimal K. Matilal and Jitendra NathMohanty who recommend the comparative method as highly useful for the on-going philosophical debates as long as it is not confined to tracing merely similarities between different intellectual traditions, i.e. analogical ideas and equivalent arguments. What seems to the present author the most valuable philosophical contribution to the comparative studies is the perspective of polilogue suggested by Franz M. Wimmer, and the metacomparative self-reference recognized by Wilhelm Halbfass and Robert W. Smid as precious enhancement and challenge for profound philosophical inquiry as such. (shrink)

Ce livre comprend deux parties principales: 1) une introduction generale et un essai de synthese; 2) un dictionnaire de plus de 100 auteurs actifs dans le domaine de la philosophie. Le College des Jesuites a Cracovie et - a partir de 1932 - la Faculte de Philosophie erigee par la Congregation Vaticane pro Institutione Catholica dans le meme College fut le principal centre philosophique des jesuites en Pologne. Jusqu'en 1989, il y avait seulement les jesuites - sauf quelques rares exceptions (...) - qui pouvait etudier a la Faculte. Leur nombre variait suivant les annees. Entre les deux guerres mondiales, il y en avait 84 en 1932 et 127 en 1935, dont 20 etrangers. Apres la guerre, leur nombre a diminue. On note le plus grand nombre d'etudiants en 1955/56 - 104. En meme temps, il y a eu 14 professeurs. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja i krytyczna ocena modelu tomistycznej filozofii człowieka, który został opracowany przez o. Romana Darowskiego. Analizy mają charakter metateoretyczny. Ich przedmiotem są teksty napisane przez o. Darowskiego w różnych okresach jego twórczości filozoficznej. W sposób szczególny uwzględniona została jego praca _Filozofia człowieka_, która miała kilka wydań. Zastosowana metoda badawcza polegała na treściowej i logicznej rekonstrukcji modelu filozofii człowieka przedstawionego w pracy _Filozofia człowieka_. Model ten został poddany krytyce metodologicznej, która pokazała, że w obecnej sytuacji kulturowej ma on (...) już tylko wartość historyczną. Może jednak stanowić dobry punkt wyjścia do dyskusji nad kierunkami rozwoju współczesnej antropologii tomistycznej. Rozwój ten powinien dokonywać się w krytycznym dialogu z naukowym obrazem świata. (shrink)

XIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa pt. „Filozofia XVII wieku — jej źródła i kontynuacje. Klasycy filozofii XVII wieku i ich współczesna recepcja”.

W swojej najnowszej książce Etyka a problem podmiotu (2022) Piotr Duchliński, Andrzej Kobyliński, Ryszard Moń i Ewa Podrez podejmują zagadnienia podmiotu i podmiotowości w perspektywie etycznej. Zabierają głos w filozoficznym sporze o podmiotowość, który rozpoznają jako podstawę wielu współczesnych problemów kultury. Jako przedstawiciele filozofii chrześcijańskiej wyrażają swój sprzeciw wobec wszelkich prób osłabienia kategorii podmiotu w etyce, jednak w celu zapoczątkowania dialogu z przedstawicielami innych nurtów filozoficznych podejmują próbę sformułowania koncepcji podmiotowości mocnej bez odniesienia do kategorii metafizycznych. W czterech rozdziałach recenzowanej (...) monografii autorzy zwracają uwagę na takie aspekty podmiotowości, jak: racjonalność, narracyjność, autonomia, integralność i autentyczność, oraz poddają analizie koncepcje podmiotowości w wersji mocnej i słabej. Pozwala im to ukazać spór o podmiotowość jako fundamentalną debatę naszych czasów, mającą nie tylko implikacje etyczne, lecz także niekiedy trudniejsze do przewidzenia konsekwencje bioetyczne, prawne i społeczne. Różnorodność i bogactwo podejmowanych zagadnień zachęcają do konfrontacji z zajętym przez autorów stanowiskiem i podjęcia z nim rzeczowej dyskusji. ----------------------------------------- Zgłoszono: 02/01/2024. Zrecenzowano: 03/04/2024. Zaakceptowano do publikacji: 24/04/2024. (shrink)

In the following paper, the meaning of philosophy as a specific intellectual activity would be presented on the example of revolutionary thoughts of Peter Tkachov. The paper concerns with the understanding of philosophy, its characteristics and status within the Russian intellectual movement in the second half of the 19th century. The understanding of both, individual and social functions of philosophy in the work of Tkachov revolutionary writing, is introduced. The paper is set within a wider framework of Thachov thoughts and (...) his idea of progress. After connecting these two specific topics of Tkachov, the question is formulated: Who is capable to answer the question of what is progress? While looking for an answer and studying works of Tkachov, a wide spectrum of possible variations is offered. The work is purposely conceptualized with an opened closure to present a concrete problem for further analysis and discussion. (shrink)

The main aim of the paper was to draw attention to Wacław Sierpiński as not only a great mathematician but also a philosopher. We undertook the attempt of reconstruction of Sierpiński’s philosophy. To aim this goal we mainly based ourselves on Sierpiński’s habilitation lecture entitled _The concept of correspondence in mathematics_. The complementation of Sierpiński’s philosophical views were conclusions from his mathematical achievements, his scheme of research on The Axiom of Choice, and his attitude to this axiom.

Poniższe opracowanie obejmuje zasadniczo wiek XX. Nawiązuje jednak do pewnych dokumentów i faktów z XIX w., które miały znaczny wpływ na kształt filozofii jezuitów w XX w. Chodzi zwłaszcza o nową wersję dawnej Ratio studiorum z 1832 r. oraz o encyklikę Aeterni Patris z 1879 r. Badając dzieje filozofii jezuitów w Polsce, można wyróżnić: 1) filozofia związana z nauczaniem, głównie w Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, oraz 2) filozofia pozaszkolna, a więc nie związana ścisłej z nauczaniem.

Poppera i Tarskiego wiele łączyło. Obaj urodzili się na początku XX wieku i obaj pochodzili z rodzin żydowskich zasymilowanych w swoich ojczyznach. Obaj emigrowali w czasie wojny ze swych krajów i obaj do końca życia przebywali na obczyźnie. Zarówno Popper jak i Tarski żywo interesowali się filozofią, ale obaj odebrali też akademickie wyksztalcenie matematyczne. Podobny był przedmiot ich głównych zainteresowań: obaj analizowali teorie naukowe. Popper zajmował się metodologią nauk empirycznych, natomiast Tarski badaniami systemów dedukcyjnych. Popper ponadto uprawiał filozofię i wielokrotnie (...) wyrażał swoje stanowisko w kwestiach filozoficznych. Inaczej było z Tarskim: zasadniczo unikał wypowiadania się na tematy filozoficzne, będąc bardzo ostrożnym w wyciąganiu wniosków natury światopoglądowej z logiki, co nie przeszkadzało, że rezultaty jego badań logicznych uznawane były przez wielu, w tym również przez Poppera, za brzemienne w konsekwencje filozoficzne. Obaj byli, każdy w swojej dziedzinie, myślicielami oryginalnymi, więcej - wybitnymi i obaj aktywnie uczestniczyli w życiu naukowym swoich czasów. Kiedy w latach 30. zbliżyli się do Koła Wiedeńskiego, zarówno Popper jak i Tarski zaznaczyli swoją odrębność wobec koncepcji głoszonych przez jego członków. To właśnie za sprawy Koła Wiedeńskiego doszło do ich spotkania - spotkania, o którym później wielokrotnie wspominał Popper. Popper poszukujący teoretycznej podstawy dla swej filozofii nauki znalazł ją. w semantyce Tarskiego. (shrink)

W Encyklice Fides et ratio Jan Paweł II nawołuje do współpracy teologii z filozofią. Podkreślając inspirującą rolę teologii dla filozofii, większy nacisk kładzie jednak na potrzeby dowartościowania filozofii, zwłaszcza metafizyki, która w wielu środowiskach, nawet w uczelniach kościelnych, została zaniedbana. Wśród licznych antymetafizycznych nurtów współczesnych, Papież wymienia pozytywizm, materializm, scjentyzm i relatywizm. Różniąc się od siebie nurty te maja jednak z sobą coś wspólnego. Pozytywizm za źródło i kryterium prawdy uznaje doświadczenie zmysłowe. Zdania o zjawiskach danych w doświadczeniu maja wartość (...) prawdopodobną. Zawsze istnieje możliwość ich zakwestionowania. Stąd relatywizm prawdy. Prócz tego ograniczenie poznania de empirii implikuje zamkniecie się na rzeczywistość pozazmysłową, duchową. Z nieuprawnionego metodologicznie przekonania, ze to co niepoznawalne zmysłami nie istnieje, rodzi się materializm. Konieczność dotyczy systemów formalnych, one jednak nie mają charakteru ontologicznego, nie mówią same z siebie niczego o rzeczywistości. Opierają się na konwencjach. To stanowi inne źródło relatywizmu. (shrink)

The issue of neo-kantism and modern criticism is one of the problems discussed by representatives of various philosophical currents in Poland in the late nineteenth and early twentieth centuries. For neo-kantism — with its heteronomy and problems with the delineation of individual positions in it — and, in particular, a strongly undefined modern criticism, practically showing no ideological unity, led to the view that everyone who felt obliged to stick to a scientific discipline, i.e. proclaimed the need to make philosophy (...) more scientific, or only made a superficial accession or acceptance of a general idea, or only some element of it, could find a place within them. It is interesting that even today it is not easy to deal with this problem. It seems that, on the one hand, neo-kantism and modern criticism — primarily in Polish philosophy at the turn of the 19th and 20th centuries — can be almost treated synonymously; on the other hand, they are, from one point of view, mutually exclusive options, and, from another, complementary in nature. The article attempts to present, mainly on the basis of two representatives of philosophical thought of that time, viz. Stanisław Kobyłecki and Marian Massonius, the similarities and differences that emerged in the understanding of modern criticism in connection with the publication entitled _Filozofia nowokrytyczna _[Modern Crititical Philosophy], in which “the turn to Kant” was even put into the formula of “modern criticism”. (shrink)

This paper is a reply to Jan Wolenski's polemics (Filozofia Nauki 1/2000) against the author's essay „On the Epistemic Impotence of Analytical Philosophy” (Filozofia Nauki 3-4/1998). The author expresses his conviction that it is in analytical philosophy that the most interesting - and at the same time well-established - cognitive results have been reached, but many of these results have been obtained, not thanks to the declared semantic method, but thanks to the phenomenological method, which have been used (...) at least unconsciously. Therefore the gap between phenomenology and analytical philosophy is not so huge as it might seem at first glance. (shrink)

Artykuł proponuje rozumienie filozofii jako współmyślenia, rozumianego m.in. tak, jak ujmuje to Cezary Wodziński, czyli współmyślenie z filozofem, którego dzieło ma charakter swoistego wyzwania. Jednakże wyzwaniem może być wiele innych zjawisk czy wydarzeń, jak np. zamach 9/11, pandemie, skażenie środowiska itp. Filozofia w całości jest ponadczasową praktyką współmyślenia. Współmyślenie wynika oczywiście ze „współbycia”. Według innych współmyślenie filozoficzne jest dzieleniem wspólnej miłości do tego, co istotowe. Warunki współmyślenia to m.in.: wzajemny szacunek, pokora, tolerancja, otwartość, rzetelność myślenia, polemika ad rem. Kierunkiem (...) filozoficznym, który współmyślenie stawia w centrum swojej uwagi, jest niewątpliwie filozofia dialogu. Filozofia musi być otwartością na to, co Inne. W ten sposób myślenie filozoficzne może wyrastać ze wspólnej troski myślicieli o los człowieka i cywilizacji. (shrink)

Celem moich rozważań jest przedstawienie związków pomiędzy dociekaniami filozofów przyrody a rozwojem tradycji alchemicznej. Odwołam się do wybranych koncepcji ukształtowanych w dziejach alchemii. Będę argumentował na rzecz tezy, że dociekania alchemików przybierały postać rozbudowanych systemów tworzących koherentne obrazy świata przyrody, które implikowały określone typy filozofii przyrody. -------------- Zgłoszono: 31/07/2020. Zrecenzowano: 04/09/2020. Zaakceptowano do publikacji: 19/10/2020.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie – z perspektywy filozoficznej – pewnej interpretacji pism Lina Yutanga (1895–1976), chińskiego pisarza, myśliciela, tłumacza, lingwisty i wynalazcy. Lin Yutang był przede wszystkim dwujęzycznym autorem i myślicielem, wychowanym i wykształconym w dwóch obszarach kulturowych, a mianowicie w kręgu tradycji chińskiej oraz w chrześcijańskim obszarze świata anglojęzycznego. Jego wielka erudycja i talenty intelektualne sprawiły, że mógł on stać się – w sensie metaforycznym i tym zupełnie dosłownym – pośrednikiem między tradycją chińską oraz dwudziestowieczną cywilizacją Zachodu. W (...) ciągu swojego długiego życia Lin opublikował ponad sześćdziesiąt książek. Czterdzieści z nich ukazało się w przekładach angielskich – i tylko sześć stanowiły powieści. Lista niebeletrystycznych prac Lina jest znacznie dłuższa i obejmuje m.in. krótkie i długie eseje, monografie poświęcone chińskim mędrcom takim jak Konfucjusz, Laozi czy Zhuangazi, a także przekłady i antologie z tłumaczeniami ich dzieł. Szczególną popularność przyniosło Linowi kilka książek beletrystycznych, niezwykle wysoko ocenionych przez krytykę, popularność zyskał Lin również dzięki swym próbom częściowego przeszczepienia kultury chińskiej na grunt zachodni. Po opublikowaniu _My Country My People _(1935) oraz _The Importance of Living _(1937) Lin osiągnął wielką sławę jako „filozof chiński”, jednak jego własna myśl filozoficzna, rozproszona w wielu tekstach, rzadko bywała przedmiotem zainteresowania uczonych. (shrink)

Artykuł dotyczy miejsca i roli filozofii dziejów w całości myślenia filozoficznego w jego historycznym rozwoju. Kluczowe staje się tu określenie przedmiotu zainteresowania tej dyscypliny filozoficznej w jej specyficznych, historycznych ujęciach, a także wskazanie teoretycznych przesłanek do rozróżnienia terminów „historiozofia” i „filozofia dziejów” jako pojęć odrębnych znaczeniowo.

Artykuł zawiera szkic ontologicznych podstaw coachingu filozoficznego – nowej dyscypliny praktycznej, która od roku 2016 stanowi składnik oferty edukacyjnej Uniwersytetu Opolskiego. Jest rozwinięciem idei zawartych w moim tekście „Filozofia jako ćwiczenie duchowe – coachingowy model uprawiania filozofii”. W drugim paragrafie przedstawiono ontologię Platona z perspektywy filozofii procesu. Widziana z tej perspektywy ontologia Platona jest rodzajem metafizyki doświadczenia – byt nazywany przez Platona „prawdziwym” nie jest rzeczywistością abstraktów, lecz tym, czego doświadczamy w chwilach, gdy rozpoznajemy znaczenie konkretnych sytuacji życiowych w (...) perspektywie Dobra. Filozofia Platona okazuje się rodzajem filozoficznej logoterapii – praktyki duchowej polegającej na uwalnianiu umysłu przez odwracanie go od pato-logicznych pseudoznaczeń w stronę Sensu. Przyjęcie tej perspektywy oznacza uznanie doświadczenia medytacyjnego za punkt odniesienia refleksji filozoficznej. Oznacza też skierowanie uwagi w stronę doświadczenia wewnętrznego, również w stronę odczuć płynących z ciała jako istotnego składnika tego doświadczenia. Jako konkretny przykład starożytnego coachingu filozoficznego opisano w tekście stoicką praktykę „wytyczania teraźniejszości”. Dla zilustrowania idei współczesnego coachingu filozoficznego opisano ćwiczenie „Moje tu i teraz” – jedno z narzędzi opracowanych na potrzeby indywidualnej praktyki coachingowej. Opiera się ono na założeniach zarysowanej wcześniej ontologii doświadczenia. Tekst kończy opis kompetencji uzyskiwanych przez absolwenta kierunku Coaching filozoficzny. (shrink)

Nadzieja radykalna to nadzieja obecna dotąd w dyskursie religijnym. Począwszy od Nietzschego tematyka ta zaczęła się również pojawiać w dyskursie filozoficznym. Punktem wyjścia artykułu jest myśl Ernesta Blocha, który uczynił z nadziei centralną kwestię rozważań filozoficznych, choć nie udało mu się rozwinięcie tej idei. W tym względzie pierwszeństwo przypada Nietzschemu, który dążył do złączenia filozofii z problematyką nadziei. Ostatnim filozofem, którego poglądy zostaną wzięte pod uwagę jest Quentin Meillassoux, dążący w ostatnich latach do filozoficznego podtrzymania nadziej dotąd kojarzącej się z (...) religią. Punktem docelowym rozważań, oprócz próby oceny propozycji każdego ze wspomnianych filozofów, jest sformułowanie wniosków odnoszących się do konsekwencji pojawienia się problematyki nadziei radykalnej na gruncie filozofii. Wskażę na sposób współczesnego filozofowania, który zdaje się otwierać szanse na powiązanie tej problematyki z filozofią. Can Philosophy substitute for religion? Philosophies of Radical Hope from Nietzsche to Meillassoux Radical hope is hope that could be found in religious discourse. Starting from Nietzsche, the concept entered also philosophical discourse. The article takes as its starting point the thought of Ernest Bloch, who placed hope at the center of philosophical thought, although, he was not able to develop the idea. In this respect, priority should be given to Nietzsche, whose views were taken up by Quentin Meillasoux, who has been aiming to philosophically uphold hope that has been usually associated with religion. The end point of the present deliberation, in addition to an attempt at evaluating the abovementioned philosophers’ propositions, is formulation conclusions concerning the consequences of the appearance of the problematics of radical hope in the field of philosophy. I will point to a way of contemporary practice of philosophy, which appears to open up opportunities to tie in this problematics with philosophy. (shrink)

Artykuł stanowi próbę analizy listu Pico della Mirandoli O języku filozofów, skierowanego do Hermolausa Barbara. W pierwszej części tekstu zaprezentowano kontekst sporu, czyli znamienne dla epoki napięcie między filozofią a retoryką, oraz krytykę filozofii scholastycznej z perspektywy humanistów. Uwyraźnienie stanowiska Barbara pozwala uchwycić sedno sporu z Pikiem, mianowicie:jakiej prawdy – prawdy o czym – powinniśmy poszukiwać? Do analizy stanowiska Pika posłużyły wypreparowane z jego tekstu opozycje: wnętrze/zewnętrze, prawda/pozór, rozum/zmysły i popędy, filozofia/retoryka-sofistyka, człowiek rozumny/człowiek pospolity. Pozwala to uchwycić myśl Pika (...) jako z założenia paradoksalną: okazuje się, że retoryka zarazem zakrywa istotę rzeczy i ją odkrywa. Jest jednocześnie przeszkodą i nieodzownym narzędziem poznania i wyrażania myśli. Dzieje się tak ze względu na nieuchronną historyczność ludzkiej myśli. (shrink)

Book review: K. Chamcham, J. Silk, J.D. Barrow, S. Saunders, The Philosophy of Cosmology, Cambridge University Press, Cambridge 2017, pp. XII + 514.

Philosophy at KUL seems to be omnipresent, for - similarly as at the medieval university - it fulfilled and still fulfils the propaedeutic functions. Students from all the faculties must gain philosophical culture much more thoroughly than at other Polish universities. Thereby we refer to the ancient ideal of philosophy as an alma mater of all other scientific disciplines, and express the fact that the university cares that the students of all the departments could better perceive the specific character of (...) their own discipline against a historical and methodological background. Now the most important thing is that at KUL one sees in philosophy an inspiring, ordering and integrating foundation of an outlook shaped by young people. They take up various studies and at the same time undertake the most beautiful effort to form themselves. In like manner, „unfortunately", the students of all the faculties from the very beginning had to and have to take an exam in the basic philosophical issues, including especially history of philosophy and ethics, and also the disciplines developing formal skills, like logic or methodology. (shrink)

John Rawls w ostatnim okresie swojej twórczości, zwanym liberalizmem politycznym, zaproponował zastosowanie w praktyce politycznej demokracji liberalnej zasady tolerancji względem filozofii. Jak mamy rozumieć owo zalecenie?

Author: Czerniak Stanisław Title: CAN WE RIGHTLY SPEAK ABOUT “KAZIMIERZ HOFFMAN’S PHILOSOPHY”? (SOME REMARKS CONCERNING THE PUBLICATION POZNAWANIE KAZIMIERZA HOFFMANA) (Filozofia Kazimierza Hoffmana? Refleksje na marginesie książki Poznawanie Kazimierza Hoffmana) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.15, number: 2011/4, pages: 1038-1046 Keywords: KAZIMIERZ HOFFMAN, IDEA OF DIVINE, EXISTENCE, POETRY Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The article shows the philosophical background of Kazimierz Hoffman’s poetry. The author points to Hoffman’s idea of the (...) Divine, which creates all possible objects in the world and incessantly sustains their existence, treating it as the crucial point of his philosophical stance. Another question is devoted to a possible relationship between Hoffman’s philosophical views and the traditions of the philosophy of life and phenomenology. Worth examining are also some similarities between Hoffman’s concept of donation and the ethical standpoint of E. Lévinas. In conclusion to those considerations one could claim that in Hoffman’s poetry we experience an interesting kind of mysticism uniting the contemplation of the absolute order with the aesthetic, perfectionist attempts to write the “ideal poem” and to connect the metaphysical insight with the experimental form. In the article the author quotes extensively the most important hermeneutic conclusions contained in the book Poznawanie Kazimierza Hoffmana (“The Understanding of Kazimierz Hoffman”). (shrink)

Artykuł stanowi krytyczne omówienie książki Kevina Duttona zatytułowanej Mądrość psychopatów. Lekcja życia pobrana od świętych, szpiegów i seryjnych morderców. Celem pracy jest przybliżenie zasadniczych tez stawianych przez autora oraz zaproszenie do namysłu nad psychopatią – zarówno jako fenomenem naukowym, jak i egzystencjalnym.

Nietzsche, more than any other philosopher of the past hundred years, represents a major historical event. His ideas are of concern not only to the members of one nation or community, nor alone to philosophers, but to men everywhere, and they have had repercussions in recent history and literature as well as in religious thought. The book by Henryk Benisz sets Nietzsche understanding of art-as-philosophy against philosophy-without-art.