Wiek osiemnasty – wiek rozumności, wyzwalania umysłu z błędów, doskonalenia i rozwoju ludzkości – często uważa się także za szczególnie istotny czas postępowej dyskusji o kobiecie, jej roli społecznej, czas torujący drogę do jej instytucjonalnej edukacji i w konsekwencji emancypacji. Analizując treści prac znaczących myślicieli Oświecenia, należy jednak dojść do wniosku, że Kantowskie słowa wskazujące jako ideę przewodnią Oświecenia: „Odważ się posługiwać własnym rozumem!”, nie odnoszą się do kobiety. Podmiotem myślenia filozoficznego pozostaje mężczyzna, choć używany w dziełach filozoficznych tego okresu (...) z upodobaniem i konsekwencją termin „człowiek” może pozornie wskazywać na ogólne zainteresowanie obiema płciami i równe traktowanie mężczyzn i kobiet. Kobiety nadal postrzega się jako istoty niższe pod względem umysłowym. Umieszcza się je w pułapce małżeństwa rozumianego jako związek tworzący „jedną osobę moralną”, czy też „jedną osobę duchową”. Zmiany w edukacji kobiet, choć w dobie Oświecenia się dokonały, nadal polegają na kontroli wiedzy im przekazywanej, a nadto wiedzy ukierunkowanej na uformowanie określonych cech związanych z rolą żony i matki. Wskazane zagadnienia w artykule są rozważane na przykładzie trzech myślicieli Oświecenia: J.-J. Rousseau, I. Kanta oraz H. Kołłątaja. (shrink)

Udział kobiet w rozwoju poznania naukowego, uznawanie ich odkrywczości i nowatorstwa są zagadnieniami stosunkowo rzadko podejmowanymi z racji przypisywanego płci żeńskiej życiowego uwikłania w prywatność, codzienność i przeciętność. W artykule opisuję historyczne przypadki polskich wybitnych badaczek, których odkrycia i osiągnięcia zostały uznane za istotne dla różnych dziedzin wiedzy i tym samym zaprzeczają one stereotypom związanym z płcią. Wśród nich są adeptki nauk ścisłych i społecznych, przekraczające historyczną postać czy figurę „niewidzialnej asystentki”: Maria Cunitia, Maria Skłodowska-Curie, Józefa Joteyko, Maria A. (...) Czaplicka, Róża Luksemburg oraz inne podejmujące się ekstremalnego wyczynu poznawczego. Intersekcjonalna analiza biograficzna i generacyjna posłuży do rozważenia zasadniczych, jak się wydaje, uwarunkowań i przesłanek sukcesu kobiet w nauce – w przeszłości i współcześnie – wobec trwającego nieustannie „wyścigu” o palmę pierwszeństwa. (shrink)

Transmission of values is the most difficult task in the ethical education. The possible help in it can be provided by a programme of the regional education, which consists on showing to the students the existence of moral values in their small community. Such a programme should involve also many elements concerning history, tradition and specifics of the nowadays situation of a region in case.

W artykule przedstawiono wybrane staropolskie teksty mistyczne kobiet (zarówno świeckie, jak i pozostających w kręgu zakonnym) na tle tradycji mistyków hiszpańskich Złotego Wieku. W tekście nakreślono sytuację geopolityczną Rzeczpospolitej i Hiszpanii w okresie XVI–XVIII wieku z naciskiem na specyfikę życia kobiet na peryferiach europejskich. W analizie posiłkowano się ustaleniami z zakresu geopoetyki oraz border studies, gałęzi literaturoznawstwa, które obecnie coraz częściej aplikuje się do badań komparatystycznych. Artykuł przybliża kobiece utwory anonimowe powstałe w kręgu karmelitańskim, które są interpretacjami wątków (...) terezjańskich lub aluzjami do konkretnych tekstów świętej Teresy i świętego Jana od Krzyża. Ponadto przytoczono tu teksty najbardziej znanych staropolskich pisarek zakonnych, Magdaleny Mortęskiej i Marianny Marchockiej, wskazując na zapożyczenia z ascetyczno-mistycznej literatury hiszpańskiej. W artykule zaprezentowano także wybrane wątki pisarek świeckich, których utwory mogą wskazywać na specyfikę życia na peryferiach – mogącą przyczynić się do wyboru ścieżki mistycznej. (shrink)

The article reviews the book Edukacja oświeceniowa a szkoła tradycyjna. Z dziejów kultury intelektualnej i filozoficznej [Enlightenment Education and Traditional Education: From the History of Intellectual and Philosophical Culture], by Stanisław Janeczek.

Artykuł pokazuje, jak feministyczna teoria punktu widzenia może być wykorzystana do badania marginalizacji głosów kobiet i pomijania ich wiedzy i doświadczeń w polskim dyskursie publicznym. W pierwszej części tekstu przybliżone zostały teorie, z których czerpał ten nurt badań feministycznych, z naciskiem na heglowską i marksowską dialektykę, oraz w jaki sposób przekształca je on w celu dostosowania ich do analizy problemu dyskryminacji kobiet. W drugiej części z kolei wykorzystałem omówioną wcześniej aparaturę pojęciową do przeanalizowania wypowiedzi dwóch liberalnych intelektualistów związanych (...) bardziej lub mniej pośrednio z tematyką macierzyństwa i wychowania dzieci – Jacka Żakowskiego z wywiadu dla „Super Expressu” i Zbigniewa Mikołejki w postaci jego felietonu „Wojna z wózkowymi”. (shrink)

Global changes in the world enforce to undertake various transformations also in the area of higher education. The aim of academic education is not more preparing to work in particular occupation, but rather to form appropriate abilities which are useful at the labour market. This kind of education must embody overall, multi-aspect character, because it prepares to lifelong learning. Therefore creating “learning society” one should make an effort into axiological dimension of scientific-technical advance. One ought to take heed of human (...) elements of education and first of all of ethical issues. Practise shows that human relations bereft of transcend and ethic dimension, but concentrating only on financial economical goods, on profit, market and competition, don’t bring anyone happiness. Hence there is an enormous demand in the academic community an ethical reflection. Thanks to it human being is not only improved in anthropological dimension, but also in social-economical aspect. (shrink)

Wyniki badań, jakie przeprowadziłem nad trzema napisanymi przez kobiety powieściami dotyczącymi KL Auschwitz-Birkenau: Z otchłani Zofii Kossak, Dymy nad Birkenau Seweryny Szmaglewskiej i Przeżyłam Oświęcim Krystyny Żywulskiej wskazują, że wymienione teksty mistyfikują obozową rzeczywistość, a środki do tego użyte, niezależnie od ich zróżnicowania, są literackiej proweniencji. Na tej podstawie zasadny wydaje mi się przede wszystkim ten wniosek, który wskazuje potrzebę opracowania historycznoliterackiej syntezy omawiającej literaturę obozową napisaną przez kobiety i umieszczenie jej w kontekście polskiej literatury obozowej, zwłaszcza tej, która dotyczy (...) Zagłady. W ten sposób weryfikowane rezultaty moich badań powinny okazać się użyteczne ze względu na stan wiedzy o kobiecym doświadczeniu obozu, funkcjonalność tego, co literackie w tekstach obozowych i wreszcie całościowy obraz polskiej literatury obozowej. (shrink)

The subject matter of the study is an analysis of the social consequences of increasing the retirement age of women up to 67 years. The discussion on the change in the retirement age is usually focused on its economic and financial aspects, hence a deeper scientific analysis is needed in relation to the social repercussions of this operation. The main subjects of the study are as follows: maintenance of equality tendencies in relation to the principles of social justice, changes in (...) the social structure manifested especially on the labour market, social expectations as to employment security for those approaching retirement and development of flexible forms of working, development of incentives encouraging employers to keep current staff or hire new employees of older age, and changes in social roles. (shrink)

The aim of this paper is to characterize some personality traits of women with ischemic heart disease, in order to determine their relationship to activity and inactivity, and define the implications of that relationship for ways of coping with coronary pain. The study comprised N = 100 women aged 33 to 80 years, hospitalized in the Department of Cardiology, who underwent angiography for the assessment of coronary arteries. Psychological studies have been conducted using clinical interviews, involving the IPAT Anxiety Scale (...) Questionnaire, the Pain Coping Strategies Questionnaire and the NEO Five-Factor Personality Inventory. The results obtained indicate that where a group of one hundred women with ischemic heart disease was concerned, their level of anxiety and fear stood at an almost neurotic level. In the structure of anxiety and fear one may observe the predominance of a strong tendency towards self-blame, experiencing feelings of guilt, and exhibiting high levels of internal tension. Among the personality traits in question, the following clearly dominated: extroversion, agreeableness and conscientiousness. The principal strategies for dealing with pain on the part of women with IHD were “prayer and hope”, “declarations of coping” and “diverting attention”. In women with ischemic heart disease, it would thus be advisable to employ psychotherapeutic strategies aimed at lowering the tendency towards selfdestructive behaviour and reducing any elevated levels of internal tension. Psychotherapeutic activities conducted among women with IHD should focus on strengthening psychological resilience, and on working out ways to cope with the disease by undertaking tasks which give them a chance to enrich their own development. (shrink)

Celem artykułu jest scharakteryzowanie współczesnej publicznej debaty bioetycznej w Polsce na przykładzie dyskusji na temat kwestii reprodukcyjnych. Autorki podkreślają polaryzację i radykalizację przeciwstawnych stanowisk i pomijanie zagadnień istotnych dla dyskusji filozoficznych na ten temat. Debata społeczna ma charakter sporu światopoglądowego o charakterze pragmatycznym, a jej celem jest oddziaływanie na zmianę bądź ugruntowanie już przyjmowanych przekonań moralnych umożliwiające przyjęcie i akceptację społeczną proponowanego rozwiązania legislacyjnego. Do radykalizacji sporu przyczynia się silny wpływ instytucji Kościoła, rozwój ruchu społecznego na rzecz obrony praw (...) class='Hi'>kobiet i praw reprodukcyjnych oraz brak należytej uwagi dla tej debaty i jej wszystkich uczestników ze strony władz publicznych. (shrink)

Artykuł dotyczy zachowanych w Archiwum Państwowym w Łodzi, w zespole 592 Archiwum rodziny Bartoszewiczów, dwóch rękopisów autorstwa Adama Bartoszewicza, seniora rodu: Znakomite niewiasty polskie, a szczególnie znane w dziejach równie jak i na polu literackim oraz Poczet sławnych kobiet polskich a mianowicie uczonych literatek alfabetycznie ułożony przez A.[dama] B.[artoszewicza] 1859 r. [- skorowidz nazwisk]. Ich wspólnym mianownikiem są dzieje polskich kobiet, z naciskiem położonym na twórczość literacką i przekładową do lat siedemdziesiątych XIX wieku. Celem szkicu jest opis zawartości (...) obu jednostek pod kątem sposobu tworzenia przez autora potencjalnego słownika, jego źródeł informacji, kwerend prasowych i kształtu inwentarza. Nie wiadomo, jakie plany wydawnicze wiązały się z brudnopisami, jednak można potraktować je jako ważny materiał źródłowy w historii budowania w wieku XIX wiedzy o piśmiennictwie kobiecym. (shrink)

Nowoczesne przedsiębiorstwa są bytami w szczególny sposób narażonymi na cyberzagrożenia powiązane z _metodami _inżynierii społecznej, szeroko wykorzystywanymi przez cyberkryminalistów. Dziś środowiska firmowe muszą niemalże na co dzień mierzyć się z próbami kradzieży danych opartymi na wielu pochodnych współczesnych odmian phishingu, a jednym z głównych sposobów walki z tego rodzaju zagrożeniami pozostaje w dalszym ciągu edukacja pracownicza, która przyjmować może różne formy. Człowiek z reguły określany jest jako najsłabszy element „łańcucha bezpieczeństwa” danego poprawnie skonfigurowanego systemu informatycznego. Ten stan rzeczy biorą (...) pod uwagę zarówno spółki samodzielnie przygotowujące programy edukacyjne i szkolenia dla swoich pracowników, jak i te, które przeprowadzanie tego rodzaju działań zlecają firmom zewnętrznym. Skuteczne kreowanie tzw. kultury bezpieczeństwa danej korporacji jest zadaniem niezwykle odpowiedzialnym, a przy tym wysoce nietrywialnym, a temat ten stosunkowo rzadko poruszany jest w literaturze przedmiotu. Ciągła rewizja środków i metod prowadzenia programowych szkoleń i symulacji oraz zarządzanie działaniami przyczyniającymi się do współtworzenia zdrowego środowiska firmowego w zadowalającym stopniu odpornego na zagrożenia zewnętrzne powinny zatem stanowić jeden z głównych priorytetów jednostek administrujących lokalnymi instrumentami prewencji incydentów, które mają miejsce w danej spółce. (shrink)

Artykuł dotyczy językowych sposobów prezentowania osiągnięć kobiet, które w latach 1968–1977 znalazły się w finale plebiscytu organizowanego przez redakcję łódzkiego tygodnika społeczno-kulturalnego „Odgłosy”. Pomysłodawcom plebiscytu _Łodzianin Roku_ zależało na tym, by docenić wartościowe działania i ludzi, którzy przyczyniali się do rozwoju miasta. W czasie dziesięciu lat trwania konkursu w gronie stu osób pretendujących do tytułu znalazło się dwadzieścia sześć kobiet. Zagadnieniami wpływającymi na analizę są wybrane elementy teorii językowego obrazu świata, a także konceptualizacja należąca do zasadniczych pojęć z (...) zakresu językoznawstwa kognitywnego. Materiał badań stanowią sylwetki trzynastu łodzianek, które głosami mieszkańców zdobyły tytuł – _Łodzianin Roku_. Zgromadzony materiał został przyporządkowany do sześciu kategorii tematycznych, których nazwy są cytatami z omawianych tekstów prasowych: Kobiety, które „otwierają światy nawet nieprzeczuwalne”; „Liczą się minuty i sekundy…” – o ratowaniu życia najmłodszych; „Najrzadsze z operowych ptaków” – łódzkie śpiewaczki; „Jedna jedyna wybrana dziewczyna! Jadzia” – w kręgach teatru, filmu i tańca; „Oto ile może i potrafi jedna słaba kobieta” – kreatorki łódzkiego życia kulturalnego; „Wypełniałam tylko swój obowiązek”. Zgromadzony materiał pozwolił zaobserwować w jaki sposób opisywano dokonania kobiet ze środowiska naukowego (Anna Rynkowska, Stefania Skwarczyńska, Olga Olgina), które ukazywano jako wizytówki Łodzi, „wychowawczynie pokoleń”, „trwale zrośnięte z uczelniami”. Symbolem nadludzkiej siły i determinacji, osobą dokonującą rzeczy niemożliwych określano na łamach „Odgłosów” lekarza Halinę Krysińską, zaś kobietą – bohaterką była Irena Chojnacka. W gronie wyróżnionych postaci nie zabrakło silnych, zorganizowanych łodzianek mających zdolności przywódcze (Krystyna Kondratiuk – inicjatorka powstawania Muzeum Włókiennictwa, Maria Ryl – współtwórczyni Teatru „Arlekin”, Izabela Nagórko – dbająca o rozwój łódzkich bibliotek, Teresa Skoczylas – kierownik zakładowego ośrodka kulturalnego). Łódzkie śpiewaczki, Teresa Wojtaszek-Kubiak i Teresa May-Czyżowska, były na stronach „Odgłosów” przedstawiane jako „rzadkie operowe ptaki”, promujące Łódź i zachwycające świat talentem. Doceniono także pracę choreograf Jadwigi Hryniewieckiej, założycielki Reprezentacyjnego Zespołu Tańca Związków Zawodowych Włókniarzy im. Harnam oraz zasługi łódzkiej legendy – aktorki Jadwigi Andrzejewskiej. (shrink)

W niewielkim zbiorze archiwaliów, pozostałych po klasztorze i kolegium jezuickim, które funkcjonowały w Nysie przez blisko półtora wieku, zachował się materiał interesujący ze względu na związek z historią teatru na Śląsku. W rękopiśmiennej księdze znajdujemy bowiem zestawione scenariusze spektakli wystawianych przez uczniów wspomnianego kolegium. W artykule przybliżam kontekst historyczny powstania tego dokumentu oraz jego znaczenie dla badań nad dziejami kultury śląskiej i europejskiej.

W niewielkim zbiorze archiwaliów, pozostałych po klasztorze i kolegium jezuickim, które funkcjonowały w Nysie przez blisko półtora wieku, zachował się materiał interesujący ze względu na związek z historią teatru na Śląsku. W rękopiśmiennej księdze znajdujemy bowiem zestawione scenariusze spektakli wystawianych przez uczniów wspomnianego kolegium. W artykule przybliżam kontekst historyczny powstania tego dokumentu oraz jego znaczenie dla badań nad dziejami kultury śląskiej i europejskiej.