BackgroundLow literacy of study participants in Sub - Saharan Africa has been associated with poor comprehension during the consenting process in research participation. The concerns in comprehension are far greater when consenting to participate in genomic studies due to the complexity of the science involved. While efforts are made to explore possibilities of applying genomic technologies in diseases prevalent in Sub Saharan Africa, we ought to develop methods to improve participants’ comprehension for genomic studies. The purpose of this study was (...) to understand different approaches that can be used to seek consent from individuals with low literacy in Sub-Saharan African countries in genomic research to improve comprehension.MethodsUsing qualitative study design, we conducted focus-group discussions, in-depth interviews and participant observations as data collection methods. This study was embedded in a hospital based genomic study on Sickle Cell Disease at Muhimbili National Hospital in Tanzania. Thematic content analysis was used to analyse the transcripts and field notes.ResultsFindings from this study show that literacy level has little influence on understanding the research details. According to the participants of this study, the methods used to provide information, the language, and time spent with the study participants were the key factors influencing understanding. The availability of group sessions held before individual consent to allow for a detailed questions and answers format was agreed to be the best method to facilitate the comprehension.ConclusionThe quality of the consenting process of participants will be influence by a number of factors. The type of research consented for, where the research will be implemented and who are the potential study participants are amongst the factors that need to be assessed during the consenting. Measures to improve participants’ comprehension need to be developed when consenting participants with low literacy level in genomic studies. (shrink)

The enrolment of children and adolescents in health research requires that attention to be paid to specific assent and consent requirements such as the age range for seeking assent; conditions for parental consent (and waivers); the age group required to provide written assent; content of assent forms; if separate assent and parental consent forms should be used, consent from emancipated young adults; reconsent at the age of adulthood when a waiver of assent requirements may be appropriate and the conditions for (...) waiving assent requirements. There is however very little available information for researchers and ethics committees on how to navigate these different issues. To provide guidance to research initiatives, the SickleInAfrica consortium conducted a thematic analysis of a sample of research ethics guidelines and procedures in African countries, to identify guidance for assent requirements in health research. The thematic analysis revealed that 12 of 24 African countries specified the age group for which assent is required. The minimum age for written assent varied across the countries. Five countries, Algeria, Botswana, Cameroon, Nigeria and The Democratic Republic of Congo require consent from both parents/family council in certain circumstances. Botswana, Nigeria, South Africa and Uganda have specific assent/consent requirements for research with emancipated minors. South Africa and Algeria requires re-consent at onset of adulthood. Five countries (Botswana, Cameroon, Nigeria, South Africa and Tanzania) specified conditions for waiving assent requirements. The CIOMS and the ICH-GCP guidelines had the most comprehensive information on assent requirements compared to other international guidelines. An interactive map with assent requirements for different African countries is provided. The results show a major gap in national regulations for the inclusion of minors in health research. The SickleInAfrica experience in setting up a multi-country SCD registry in Africa highlights the need for developing and harmonising national and international guidelines on assent and consent requirements for research involving minors. Harmonisation of assent requirements will help facilitate collaborative research across countries. (shrink)

19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, Eski Yakın Doğu coğrafyasında önemli arkeolojik keşiflerin yapılması ve başta Gılgamış Destanı olmak üzere Sümer, Akad, Babil ve Asur geleneklerine ait çeşitli efsaneleri içeren tabletlerin gün yüzüne çıkarılmasıyla birlikte Mezopotamya efsanelerinin Tevrat hikayeleri ile benzerliği Batı akademisinde bilinir hale gelmiştir. Tevrat hikayeleri ile Mezopotamya efsaneleri arasındaki benzerlik konusunda Batı’da son iki asırda önemli çalışmalar ortaya konmuş ve bunların bir kısmı farklı ölçülerde Türkçe literatüre de aktarılmıştır. Zira Mezopotamya efsaneleri ile bariz benzerlik taşıyan söz konusu Tevrat (...) hikayelerinin önemli bir kısmı, özellikle yaratılış ve Nuh tufanı anlatıları, peygamber kıssaları bağlamında Kur’ân’da da az veya çok farkla yer almaktadır. 20. yüzyıl başlarından itibaren Batı’da ortaya konan çalışmalardaki yaygın görüş, tıpkı Tevrat’tan ödünç alındığı kabul edilen Kur’ân kıssaları gibi Tevrat kıssalarının da orijinal anlatılar olmadığı, Mezopotamya efsanelerinden etkilenerek oluşturulduğu yönündedir. Zincirleme bir ödünç alma trafiği doğrultusunda daha önce tarih sahnesine çıkan geleneğin daima ödünç veren unsur, daha sonra tarih sahnesine çıkan geleneğin ise daima ödünç alan unsur kabul edildiği bu tek yönlü bakış açısının gerisinde, kronolojik ve kimi zaman da teolojik veya ideolojik olarak nitelendirebileceğimiz bir şartlanmanın yer aldığı görülmektedir. Bu arka plan ekseninde bu makalenin temel amacı Mezopotamya efsaneleri ile Tevrat kıssaları arasındaki bariz benzerlikle alakalı olarak mevcut çalışmalarda değinilmemiş bazı hususlara işaret etmek, aynı zamanda söz konusu metinler arasında her zaman tek yönlü değil kimi zaman karşılıklı etkinin olabileceğini belli örnekler üzerinden ortaya koymaktır. Bu bağlamda makalede Tevrat metni, Gılgamış Destanı ve Büyük Sargon efsaneleri üzerinden, Gılgamış-Enkidu ve Yakup-Esav çiftleri ile ilgili anlatılar, sepete konup nehre bırakılan ve mucizevi biçimde ölümden kurtularak bir kahraman haline gelen bebek anlatıları ve paralel tufan anlatıları inceleme konusu yapılmaktadır. Bu kapsamda konunun Kur’ân kıssaları ile bağlantısı da önem taşımaktadır. Makalenin bir diğer amacı da, suya bırakılan bebek ve tufan anlatıları üzerinden, Tevrat için muhtemel ve hatta kimi zaman kesin görünen etkileşimin Kur’ân kıssaları için de geçerli olup olmadığına, anlatılar arasındaki benzerliğin her zaman etki üzerinden açıklanıp açıklanamayacağına dair değerlendirmelerde bulunmaktır. (shrink)

Klasik kültürlerde bedenin anatomik açıdan incelenmesine izin verilmediği için hekimlerin beden hakkındaki bilgi ve tecrübeleri oldukça sınırlı kalmıştır. Teşrih yasağının kalkması ve Descartes’ın bedene yeniden dikkat çekmesi onun incelenmesi bakımından oldukça kritiktir. Dahası, bilim ve tekniğin ilerlemesiyle birlikte tıbbın ve tıbbî aletlerin gelişme kaydetmesi, bedenin daha yakından ve daha detaylı bir biçimde incelenmesine imkan vermiştir. Klasik dönemde ruh felsefeye konu olurken, daha sonra beden de felsefenin ilgi alanına girmiştir. Modern tıpta ise, beden salt bir olgu ve mekanik bir sistem olarak (...) kendini ele vermiş, tıp bilimine konu olan beden ve hastanın tecrübe ettiği beden şeklinde bir ikilem ortaya çıkmıştır. Böylece beden klinik tıpta önemli bir soruna dönüşmüştür. Makalenin temel konusu, bedeni tıbbî ve felsefî açıdan ele almaktır. Amacı ise, bu sorular ve sorunların gerisinde yer alan temel kaygı ve düşüncelere geri gitmek, bedeni tıbbî ve felsefî boyutlarıyla birlikte analiz etmek, tartışmak ve klinik tıbbın beden anlayışını sorgulamaktır. Böylece bu çalışma, modern dönemde bedenin tıpta nasıl soruna dönüştüğü, onu sorun haline getiren düşüncelerin ne olduğu ve bu düşüncelerle nasıl yüzleşmemiz gerektiği gibi birbirine bağlı sorulara odaklanmaktadır. Ayrıca bu çalışmada şöyle bir sonuca ulaşmayı hedefliyoruz: Beden, pozitivizm, dualizm ve klinik tıbbın öngördüğü gibi ‘kendinde şey’ olarak kalmayan, daima kendi varlığının toplamını aşan ve kendi dışına taşan bir gerçekliktir. (shrink)

Bu çalışmada Gilles Deleuze’ün Felix Guattari’yle iş birliğinden önce kaleme aldığı eserlere damgasını vuran Nietzsche okumasının anahtar kavramlarına odaklanılmakta ve Deleuze’ün Nietzsche alımlaması ile kendi fark felsefesi arasındaki ilişki açığa çıkartılmaktadır. Deleuze’ün okumasında öne çıkan temalar: Platonculuğun ters yüz edilmesi ve anti-felsefeye çağrı; nihilizmin aşamaları ve ahlaki değerlerin soybilimsel çözümlemesi; güç-istenci ve bedenin bir kuvvetler çokluğu olarak yeniden kavranması ve eleyici bir ilke olan ebedi dönüşün ‘kendinde fark’ı olumlaması şeklinde sıralanabilir. Bu konuların kesiştiği nokta Nietzsche’nin rasyonalizm karşıtlığıdır. Nietzsche, erken dönem (...) metinlerinden Tragedyanın Doğuşu ’nda, ‘Platonik İdea’nın ölü hakikatinin karşısına, kendini daima şeylerin oluşu vasıtasıyla yani görünüşün görünüşünde duyumsanabilir kılan varoluşun ‘ilksel birliğini’ koyar. Deleuze’e göre Nietzsche’nin felsefesi, yaşamın olumlanmasına yönelik anti-Platoncu bir başkaldırı niteliği taşır; çünkü o, “güç-istenci” ve “ebedi-dönüş” kavramları aracılığıyla görünüş dünyasına içkin dinamik ve yaşamsal ilkeleri, geleneksel felsefenin özne, özdeşlik ve temsil gibi kurgularına karşı savunur. Bu açıdan Deleuze, Nietzsche’nin güç istenci düşüncesini, bedeni ve dünyayı kuvvetlerin karşılıklı ilişkileri bağlamında yeniden yorumlamamıza olanak veren bir yaklaşım olarak değerlendirir. Ebedi dönüş öğretisi ise, bir yandan varoluşa içkin yazgıyı olumlayan, diğer yandan nihilist değerleri eleyen kozmolojik dönüşün şiirsel bir yorumudur. (shrink)

Fıkıh ve tasavvuf, bir insanın günlük yaşamı ile doğrudan alakalı olan iki disiplindir. Bundan dolayı İslam âlimleri, hemen her devirde bu iki alan arasında dinamik bir ilişkinin varlığını fark etmişler ve bu durumu daima göz önünde bulundurmuşlardır. Diğer taraftan söz konusu alanların temel kaynağının Kur’ân ve sünnet olması gerçeği de bu ilişkinin göz ardı edilememesinin nedenlerden biri olarak görülebilir. Bu minvalde çıkış noktaları itibariyle fıkhı ve tasavvufu bir araya getiren Kur’ân olduğu için, mutlaka ona yönelmek gerekir. Bu durumda, mevcut (...) ahkâm âyetlerinin mutasavvıflarca nasıl anlaşıldığı ve yorumlandığı hususu karşımıza çıkmaktadır. Meseleye teferruatlı bir şekilde vakıf olabilmek ve sağlıklı sonuçlara ulaşabilmek için onun, ancak bir işârî tefsir özelinde daha açık bir şekilde ele alınması gerekir. Bu sebeple makalede örnek bir İşârî tefsir olarak Ḳuşeyrî’nin Leṭâifü’l-işârât'ında müellifin ilgili âyetlere hangi İşârî anlamları verdiği ve bu sayede fıkıh tasavvuf ilişkisini nasıl kurduğu somut veriler ışığında tespit edilmeye çalışılmıştır. (shrink)

Jacques Derrida ve Ludwig Wittgenstein düşüncelerini ilişkilendirmek, oldukça ilgi çekicidir. Bunun sebeplerinden biri her iki düşünürün dil konusuna çokça vakit ayırmalarıysa, bir diğeri de birbirlerine yaklaştıkları noktalardır. Her iki düşünür dili nihai bir kaynakla ilişkilendiren özcü mantığa uzaktır. Aynı şekilde her iki düşünüre göre anlam da kaynağını sabit bir mevcudiyette bulmaz. Hem dil hem de anlam, oyun kavramıyla tarif etmenin mümkün olduğu bağlamsal bir ağda belirlenirler. Bu ağ, daima değişimlerin mümkün olduğu dinamik bir ağdır. Bununla beraber, yine her iki (...) düşünür, bu dinamizmin anlamsal bir nihilizm şeklinde yorumlanmasına mesafelidirler. Söz konusu dinamizm dilin bir eksikliği olarak değil, aksine, onun olağan işleyişinin imkânı olarak yorumlanmalıdır. (shrink)

Bu çalışmada Feminist teologların Yahudilik ve Hıristiyanlıkta var olduğunu iddia ettikleri eril Tanrı anlayışına yönelik getirdikleri eleştiriler ve bunların tutarlılığı objektif bir biçimde ele alınacaktır. Ayrıca Yahudilik ve Hristiyanlıkta ataerkil ve toplumsal baskılardan dolayı oluşan, teolojiye atfedilmiş kadın karşıtı görüşler ve ortaya çıkardıkları sonuçlar araştırılmaktadır. Eleştirel, yorumlayıcı ve bütüncül yöntemler perspektifinde analizlerden faydalanılarak bir bağlam oluşturulmaya gayret gösterdiğimiz bu makalede, Feminist teologların iddia ettiği gibi Yahudilik ve Hıristiyanlık dinlerinin erkeklerin tekelinde olup/olmadığı, bu konuda ataerkil zihniyetin baskınlığı iddiası, din dilinin (...) class='Hi'>daima erkekler tarafından kullanıldığı gibi meseleler incelenmiş, bu sorulara yanıtlar aranmıştır. Bunun yanı sıra cinsiyet rolleri konusunda farklı öğretilerin mevcudiyeti, günümüzde birçok toplumda kadın-erkek rollerinin eşitliği üzerine odaklanan tartışmalar, Yahudilik ve Hıristiyanlığın kadın ve erkek rollerine geliştirdiği tanımlar üzerinde durulmuştur. Bu perspektifte Feminist teoloji, genellikle dini metinlerin cinsiyetle ilişkilendirilmesi, kadının da teolojik alanda söz sahibi olmasını vurgulamaktadır. Feminist teoloji, bu düşüncenin Yahudilik ve Hıristiyanlıkta var olduğu savını, eril Tanrı anlayışına ve erkek egemen zihniyetine getirdiği birtakım argümanlarla eleştirmektedir. Feminist teolojinin amacı özellikle de teolojik alanda kadınlar için oluşturulmuş genellemeleri ortadan kaldırmaktır. Ayrıca Feminist teoloji, kadınların da erkekler gibi teolojik alanda söz sahibi olduklarını ortaya koyma düşüncesindedir. Feminist teoloji, cinsiyet konularını dini alanda inceleyen ve eleştiren bir tür disiplindir. Bu disiplin, geleneksel olarak eril bir bakış açısıyla yorumlanmış olan dini metinleri ve uygulamaları yeniden ele alarak bir eleştiriye tâbi tutmaktadır. Feminist teologlar, çağlar boyu, nesilden nesile aktarılan teolojik öğretilerin tek bir cinse isnat edilmesini eleştirmektedir. Feminist teolojinin amacı, dini deneyimi ve inancı cinsiyet eşitliği ve adaleti temel alarak yeniden şekillendirmektir. Bu disiplin, geleneksel olarak erkek egemen olarak kabul edilen dini doktrinleri, metinleri ve uygulamaları eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmektedir. Bu bağlamda mevcut uygulamaların değişmesini temenni etmektedir. Dinin cinsiyet alanında önemli bir role sahip olan feminist teoloji, daha adil ve eşitlikçi bir yapıya doğru ilerlemeye katkı sağlamakta ve kadınların dini alanda daha fazla görünürlük ve etki alanı elde etmelerini desteklemektedir. Cinsiyet ve dini konular arasındaki ilişkileri daha derinlemesine anlamak ve toplumda daha adil bir yapı oluşturmak için önemli bir katkı sağlamaktadır. Bu makalede de Feminist teolojinin ele aldığı sorunlar, bunların çözümleri ve Eril tanrı anlayışına yönelik eleştirileri ele alınacaktır. (shrink)

Nefsin tanımı, mahiyeti, özellikleri, ilişkili olduğu alanların tespiti hem metafiziğin hem de teolojinin en temel problemlerinden biridir. Öyle ki nefs konusunun ele alınış tarzı, İslam düşünce geleneğini topyekûn bu konu üzerinden inceleme imkânı dahi sunmaktadır. Zira varlığı ve özel olarak insanı anlama noktasında, nefs konusunun kozmolojik, ontolojik, epistemolojik ve ahlâkî alanların tümünün temeline yerleştirildiği görülmektedir. Bu durum, nefs teorisinin kendi içinde bir bütün oluşturacak şekilde değerlendirildiğini göstermektedir. Literatürde hâkim olan anlayışa göre, nefsin; a) varlığın oluşumunda önemli bir yer teşkil ettiği, (...) b) bedenden ayrı ve farklı bir mahiyet taşıdığı, c) bilgi elde etmenin gerekçesi olduğu ve d) ahlâkî eylemlere kaynaklık ettiği vurgulanmaktadır. Bu doğrultuda, “Neredeyim ve neyle ilişkiliyim?”, “Neyim?”, “Neyi, nasıl bilebilirim?” ve “Ne yapmalıyım?” sorularına nefs teorisi bağlamında cevap arandığı söylenebilir. İnsan varlığının temel belirleyeninin bedenden ayrı ve farklı bir varlık olarak sunulması, birtakım gerekçelerden hareket etmektedir. Kognitif süreçleri üst düzeyde işletebilmesi, ahlâkî eylem üretebilmesi; ayrıca vahye muhatap kılınması, insanın diğer varlıklardan farklı ve üstün olduğu sonucuna götürmüştür. Bu farklılık ve üstünlük ise insanın maddî olanla sınırlı olamayacağı fikrini beraberinde getirmiştir. Maddenin daima; değişme, bozulma, parçalanma, yok olma gibi niteliklerle ilişkilendirilmesi bu kanaati beslemiştir. Dolayısıyla –özellikle müteahhir dönemde- hem maddî olan hem de maddî olana sıkışmayan bir varlık tasavvuruna yer verilmemiştir. Bir başka ifadeyle, maddî olduğu halde gayrı maddî üretimler sağlayabilecek bir varlık fikrinden vazgeçilmiş, insanı nefs-beden düalitesi ardında irdeleme tercih edilmiştir. Bu tercih, teolojinin oluşum özünde yer alan bir anlayış değildir. Zira erken dönem Mu’tezilî, Eş’arî ve Mâtürîdî kelâm literatürünün, ortak bir şekilde, insanın bedenden ayrık nefse referansta bulunmadan tanımlanması gerektiği üzerinde durduğu görülmektedir. İnsan varlığını çözümleme noktasında düalist anlayışın tercih edilmesi, farklı kültürlerle karşılaşma sonucundaki etkinin bir ürünüdür. Bu doğrultuda Yunan, Hint, Mısır ve Sümer felsefelerinin İslam düşünce geleneği üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Özü itibarıyla kelâmın düalist anlayıştan uzak yaklaşımının ise Kur’ân’dan temel aldığı söylenebilir. Çalışmamızda bu iddiamızın temeli kurulacaktır. Kur’ân’ın temel terimlerimden biri olan nefs kelimesi, bütünsel bir bakış açısıyla incelenecektir. Bu inceleme, bu konuda oluşturulmuş literatürün nasıl değerlendirilmesi gerektiğiyle ilgili de zemin oluşturacaktır. (shrink)

İslam’ın toplum hayatındaki tezahürlerinin mahiyet ve işlevi hakkındaki tartışmalar neredeyse Hz. Peygamber’in vefatından hemen sonraya kadar uzanır. Kelamın ehl-i hadisi eleştirisinde, Müslüman filozofların kelamcıları eleştirisinde, Gazzâlî’nin (ö. 1111) filozofları eleştirisinde daima İslam’ın “nasıl” anlaşılması gerektiği sorusunu görmek mümkündür. Gazzâlî ve İbn Rüşd (ö. 1198) gibi birbirine muhalif olan iki âlimin dahi kendi dönemlerindeki fukahayı eleştirmede müttefik olmasında yine İslam’ın “nasıl” anlaşılması gerektiği ve toplum hayatında “nasıl” uygulanacağı sorusu görülebilir. Son yüz yıllık dönemde ise bu tartışmalar ve uğraşların zirve yaptığını (...) söyleyebiliriz. Müslümanlar olarak küçük bir köye dönüşen dünyaya kayıtsız kalamayız, kendimizi merkeze aldığımız bir dünya tasavvur edemeyiz. Sosyolojimizin, psikolojimizin, siyaset, ekonomi, eğitim ve kültürümüzün diğer milletler ve din mensupları ile etkileşim halinde olduğu gerçeğini yok sayamayız. Durum böyle olunca maalesef Müslüman ülkelerin birçok alanda yaşamış olduğu sorunlar her geçen gün yüzümüze vurulmaktadır. Konuya vakıa tespiti yaparak başladığımız takdirde incelemesini yapacağımız İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme eserinin önemi daha belirgin olacaktır. (shrink)