The article takes on the problem of ideology, critical consciousness and social criticism and distinguishes two distinct ways of thematizing it. The first approach is developed within the post-Hegelian framework. According to this paradigm, critique of ideology is a means of transgressing the antagonistic forms of socialization and emancipating humanity from the false forms of consciousness and corresponding irrational and oppressive social institutions. The postmodern paradigm questions two basic assumptions of the modern approach: firstly, it denies that there exists a (...) possibility to find purely rational and universal contexts, where ideological shackles could be exposed and thrown away; secondly, it rejects the idea that we can rely on the concept of self-awareness or critical reflection as informing our action and elevating our understanding of the social being to the higher level, for critical consciousness has no direct consequences. While portraying the postmodern paradigm, Stanley Fish’s views, considered exemplary to the postmodern rendition of the problem of ideology, will be discussed in a more detailed manner. In the final section of the article a provisional attempt is being made to elucidate what is the task of social criticism within the postmodern paradigm. (shrink)

Teoria cywilizacji Marcuse oferuje udaną syntezę freudyzmu i marksizmu. Podejście Marcusego, które znalazło swój najdobitniejszy wyraz w Erosie i cywilizacji, miało na celu całkowite przeformułowanie nauki o popędach Freuda, uhistorycznienie jej i sprzęgnięcie z zagadnieniem strukturalnej przemocy czy zinstytucjonalizowanymi (oraz zinternalizowanymi) mechanizmami represji. Twierdzę, że wspomniane przeformułowanie stanowi kamień węgielny dla idiosynkratycznej wersji teorii krytycznej Marcusego, która w mojej interpretacji posiada wyraźne akcenty protoakceleracjonistyczne. Artykuł krótko rekapituluje "dialektykę cywilizacji" Marcusego i wskazuje na jej zaskakujące zbieżności z akceleracjonistyczną wersją post-kapitalizmu w (...) refleksji Marcusego nad polityką, technologią oraz rolą sztuki i wyobraźni estetycznej w zakwestionowaniu afirmatywnego (desublimującego) charakteru kultury. (shrink)