W artykule przedstawiam ogólne ujęcie relacji wartości. Jako punkt wyjścia przyjmuję szczególny typ relacji wartości, równorzędność, stanowiącą zdaniem Ruth Chang pewną postać porównywalności wartości, która rożni się od trzech standardowych postaci porównywalności: lepszości, gorszości i równowartości. Joshua Gert zasugerował niedawno, iż pojęcie równorzędności można wyjaśnić, jeśli porównania wartości zinterpretuje się jako normatywne oceny preferencji. Chociaż podstawowa idea przyświecająca Gertowi jest atrakcyjna, sposób w jaki ją rozwija jest błędny. Jego model wartości sformułowany w kategoriach dopuszczalnych sił preferencji jest nieadekwatny. Zamiast tego (...) proponuję model alternatywny, sformułowany w kategoriach przecięć racjonalnie dopuszczalnych uporządkowań preferencji. Dostarcza on ogólnej taksonomii wszystkich binarnych relacji wartości. Artykuł kończę kilkoma uwagami dotyczącymi następstw tego ujęcia dla teorii racjonalnego wyboru. (shrink)

With the help of six primitive predicates the author formulates twenty-seven basic ontological theses. The primitive terms used are referring to the so-called elementary ontic relations, which are not reducible to each other. These are: the relation of being a part, the relation of being localized, the relation of temporal precedence, and the epistemic relation - knowing that.

L. L. Fuller offers definitions of the essence of morals and the essence of law, taking them as the starting point for his theory which describes the relationships between these two normative spheres. Both law and morality are studied from the perspective of the natural law.

K. Lüscher, M. Sánchez, A. Klimczuk, Generations, intergenerational relationships, generational policy: A multilingual compendium, 12 languages, Universität Konstanz, Konstanz 2016, 300pp.

Artykuł nawiązuje do dyskusji wokół uzgodnienia realizmu naukowego z argumentem pesymistycznej indukcji (PI) i jest próbą jej rozwinięcia. Przedstawia propozycję dodatkowej argumentacji na rzecz realizmu naukowego, odwołującą się do pominiętej w realizmie strukturalnym i semirealizmie relacji korespondencji między następującymi po sobie teoriami. Pokazuje, że choć sposób argumentowania przyjęty w dotychczasowej dyskusji, opierający się na strategii divide et impera, trafnie odnosi się do przypadków zmiany teorii podobnych, do zastąpienia teorii optycznej Fresnela teorią elektromagnetyczną światła, to nie jest odpowiedni dla przypadków zmiany (...) teorii, w których poprzedniczka i następczyni pozostają w relacji korespondencji. Rozwiązanie Worralla pomija istotne przesłanki, jakie z tej relacji wynikają dla rozumienia ciągłości teoretycznej. Uwzględnienie specyficznej różnicy zakresu zjawisk w następujących po sobie teoriach, które łączy relacja korespondencji, pozwoliło wskazać inny rodzaj ciągłości między teoriami i sformułować dodatkowe uzasadnienie dla realistycznego stanowiska wobec tego typu zmiany teorii. Wykazano, że w przypadku relacji korespondencji aproksymacyjna prawdziwość teorii i jej ciągłość mają inny charakter niż przyjmowany w strategii divide et impera, gdyż opierają się na innej relacji między następującymi po sobie teoriami. Odwołanie się do ograniczonego zakresu poprzedniczki i jej „lokalnego” względem następczyni charakteru pozwoliło uniknąć niektórych zarzutów, wysuwanych przeciwko argumentom na rzecz realizmu naukowego, odwołujących się do relacji korespondencji. W świetle przeprowadzonych rozważań teza, że zmiana dojrzałych teorii, odnoszących sukces, przeczy ich aproksymacyjnej prawdziwości, nie znajduje właściwego odniesienia do przypadków zmiany teorii, w wyniku której poprzedniczkę i następczynię łączy relacja korespondencji. Przedstawiona argumentacja uchyla zarzut PI w stosunku do tego rodzaju zmiany teorii i nie narzuca niektórych ograniczeń realizmu naukowego wynikających z realizmu strukturalnego. --------------- Zgłoszono: 24/03/2021. Zrecenzowano: 18/06/2021. Zaakceptowano do publikacji: 05/07/2021. (shrink)

Author: Musiał Maciej Title: INTIMACY AND CULTURE. ANTHONY GIDDENS’ CONCEPTION OF PURE RELATIONSHIP IN THE PERSPECTIVE OF SOCIO-REGULATIVE THEORY OF CULTURE (Intymność a kultura. Czysta relacja Giddensa w perspektywie społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.12, number: 2011/1, pages: 347-360 Keywords: INTIMACY, CULTURE, PURE RELATIONSHIP, FUNCTIONAL AND AUBJECTIVE-RATIONAL EXPLANATION Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The aim of the thesis is an attempt to applicate Jerzy Kmita’s theory of culture into (...) the issues included in the domain of intimacy. The first part of the paper is focused on intimacy as a part of culture. To be precise, if the concept of culture is understood after Kmita, it follows that, intimacy is considered as a set of norms and directives respected by the community and regulating intimate praxis in rational-subjective terms. The second part of the thesis is concentrated on the conception of “pure relationship” created by Anthony Giddens, which constitutes one of the most interesting approaches of describing contemporary tranformations of intimacy. Although, the author agrees with most of Giddens’ ideas, he perceives the conception of “pure relationship” as one-sided. Theory of culture created by Kmita, especially the idea of functional and aubjective-rational explanation, is used as a tool to indicate methodological mistakes, which are the reasons for sidedness of Giddens’ perspective. (shrink)

Autor omawia wybrane problemy związane wolnością negatywną i pozytywną, czyli tzw. wolnością „od” i wolnością „do”. Przygląda się bardziej szczegółowo relacji pomiędzy wolnością negatywną a pozytywną, a szczególnie temu, czy druga wynika z pierwszej, czy też może są one od siebie względnie niezależne. Ocenia konsekwencje, jakiem mogą wynikać dla podmiotowości moralnej osób z wprowadzania w rzeczywistość społeczeństwa i państwa koncepcji wolności „do”.

Celem artykułu jest przedstawienie sporu dotyczącego relacji filozofii i teologii w czeskiej myśli międzywojennej (Kozák, Souček, Rádl, Patočka). Omawiam różne sposoby uzasadniania teologii i Objawienia oraz ich związki z filozofią. W tym sporze z jednej strony teolodzy starają się uzasadnić wyjątkowość teologii, a także wykazać jej naukowy charakter. Z drugiej strony, filozofowie pokazują, że teologia oparta na Objawieniu nie może być częścią wiedzy. Historia sporu pokazała, że teologia musi zachować dystans do filozofii, jeśli nie chce wyrzec się swojej istoty, swojej (...) securitatis, która nadeje sens jej istnieniu, co nie znaczy, że jest niewrażliwa na codzienne problemy człowieka. (shrink)

The politics of memory and culture of the Polish People’s Republic alludes to Ideologiekritik in its idiosyncratic way characterized by Marxist utopianism. In reality, this leads to reversing this theory. The causes of fascism are seen in “German imperialism”. For political and strategic reasons the German Democratic Republic becomes one of the main partners of the Polish People’s Republic, with regard to which it is capable of accomplishing the guidelines of its policy in the cultural dimension. This is accompanied by (...) an intensive cultural exchange between the two countries. In the language of official politics manifested, for instance, in the strategy of publishing houses of the Polish People’s Republic the culture of the two countries develop in a parallel fashion, which is an obvious product of the propaganda. (shrink)

Tradycyjna sylogistyka proponuje wysnuwanie wniosku o relacji między dwoma zbiorami z dwóch przesłanek kategorycznych, z których każda stwierdza coś o relacji łączącejjeden z tych zbiorów z trzecim (którego nazwa stanowi tzw. termin średni). Od średniowiecza znana jest metoda sprawdzania poprawności formalnej sylogizmu na podstawie wnikliwej oceny jego składni, a od XIX wieku również metoda graficznego przedstawiania przesłanek na diagramie Venna dla trzech zbiorów, których wzajemne relacje stanowią temat sylogizmu. W diagramie tym pewną trudność stanowi pojawiająca się w wielu przypadkach (...) niepusta suma obszarów. W przedstawianym artykule proponuje się nową metodę przedstawienia przesłanek sylogizmu, polegającą na prezentacji obszarów, w których mogą lub muszą według przesłanek znajdować się elementy zbiorów, i tych obszarów, które z pewnością są puste. W szczególności dla niepustej sumy obszarów proponuje się wykorzystanie relacji rotalnej między dwoma obszarami tworzącymi niepustą sumę i możliwe ujednoznacznienie tej relacji przez wskazany w przesłance pusty obszar diagramu. Rotal relation and an empty region as a tool for deciding the validity of traditional sylogism moods as exemplified by selected third figure ones Traditional syllogistics sugests inferring a result about the binary relation between sets from the two categorical premisses each of which state something about a relation between one of them to a third set (whose name is called the middle term). Since the Middle Ages it is known how to check the formal correctness of a syllogism by the detailed analysis of its syntax, and since the 19th century also how to present the premisses graphically on the Venn diagram for three sets, whose mutual binary relations consttute the subject of syllogistics. The non-empty sum of subregions is sometimes not very comfortable to deal with. In the paper a new method is described for presenting syllogisms premisses, which consists in indicating the subregions, in which the premisses say some elements may or have to be located and those subregions which are announced empty. In particular, for the non-empty sum of two regions the rhotal relation is suggested together with the the possible corresponding empty region, had it been suitably indicated by one ot he premisses. (shrink)

Ukazano relacje Polaków dotyczące przyrody południowoafrykańskiej z perspektywy ponad 400 lat. Afryka Południowa, praktycznie do naszych czasów, jawiła się im zawsze jako kraj nie tylko bardzo odległy, ale też egzotyczny i interesujący. Determinowało to w poważnym stopniu charakter relacji. Podkreślały one przede wszystkim różnorodność i bogactwo przyrody południowoafrykańskiej. Przyrodę południowoafrykańską postrzegano również przez pryzmat wielkich możliwości łowieckich. Wielu Polaków odwiedzających Afrykę Południową wyrażało zdziwienie z obecności w tym kraju dwóch wykluczających się w zasadzie światów – nietkniętej przyrody i cywilizacji (...) europejskiej. Najczęściej opisywanym miejscem Afryki Południowej był Przylądek Dobrej Nadziei oraz okolice dzisiejszego Kapsztadu. Pierwszego dokładnego zapisu interior dokonał Antoni Rehman w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Rzeczowo i ze znawstwem pisali o przyrodzie południowoafrykańskiej polscy uczeni, którzy uczestniczyli w XV Międzynarodowym Kongresie Geologicznym w Pretorii w 1929 roku: Walery Goetel, Jan Lewiński, Józef Morozewicz i Jerzy Loth. Dość liczne relacje odnośnie przyrody południowoafrykańskiej pojawiły się współcześnie w kontekście złożonej sytuacji społeczno- politycznej Afryki Południowej. (shrink)

Autorka rozważa relacje między wartościami, szczególnie moralnymi, a dziełem muzycznym. Przedstawiając najpierw rozumienie wartości w filozofii Romana Ingardena, a następnie przywołując przykładowe sformułowania moralizmu w odniesieniu do muzyki (autorstwa Rogera Scrutona, Platona i Petera Kivy’ego), autorka pyta, czy możemy uważać dzieło muzyczne za nośnik wartości moralnych. Następnie badając, w jaki inny sposób dzieło muzyczne może być związane z wartościami moralnymi, autorka dochodzi do wniosku, że relacje między wartościami moralnymi a dziełem muzycznym należą do stosunków subtelnych i być może (...) tym, co zawdzięczamy dziełom muzycznym jest umiejętność słuchania. (shrink)

W artykule przedstawiono relacje między prawdą i paradygmatem w odniesieniu do socjologii na tle nowego kryzysu cywilizacyjnego. Na tym tle proponuje się typologię stanowisk paradygmantycznych w naukach społecznych w perspektywie ontologicznej, epistemologicznej oraz etycznej.

The author poses a question: which of the two fundamental, constitutional values – common good or human dignity – can be considered to be the cornerstone, the unifying value in the Constitution of the Republic of Poland from 1997. The paper shows the crucial reasons for accepting each of these values as primary and also presents the underlying relationships between these values . The prominence of a given value for defining the aim of the constitution and the legal order based (...) on it was accepted as the most important aspect for determining the order of primacy. In respect of the direct aims of activities of public authorities and more broadly – of the aims of subjects whose activities are defined by the constitution – the primary value should be common good understood as certain social conditions of life which support human development. It defines the space in which other constitutional values, also human dignity, are integrated. Human dignity, however, the primary value defining human being, gives the reason why human development is a first and autonomous aim of the constitutional order. In this respect dignity has priority before common good. -/- Autor stawia pytanie o to, którą z fundamentalnych wartości konstytucyjnych – dobro wspólne czy godność człowieka – można uznać za wartość pierwszą i stanowiącą podstawę spójności aksjologicznej Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku. Wskazane są zasadnicze racje przemawiające za uznaniem każdej z tych wartości za wartość pierwszą i identyfikowane są zasadnicze relacje zachodzące między tymi wartościami. Za aspekt najistotniejszy dla ustalenia pierwszeństwa którejś z tych wartości uznana jest doniosłość danej wartości dla określenia celu konstytucji i opartego na niej porządku prawnego. Z punktu widzenia bezpośredniego celu działań władzy publicznej i szerzej – podmiotów, których działanie wyznaczone jest porządkiem konstytucyjnym, wartością tą jest dobro wspólne wyznaczające przestrzeń, w której integrowane są inne wartości konstytucyjne, z godnością włącznie. Dobro wspólne jest celem porządku konstytucyjnego ze względu na godność człowieka, która czyni jego rozwój pierwszym i szczególnym – autotelicznym dobrem. W tej perspektywie godność ma pierwszeństwo przed dobrem wspólnym. (shrink)

Celem artykułu jest przedstawienie i analiza kształtowania się pojęcia woli w starożytnej filozofii pogańskiej. W kontekście poglądów Sokratesa, Platona i Arystotelesa autor przedstawia wiele greckich intuicji dotyczących psychologii aktów moralnych i ludzkiego działania. Po pierwsze artykuł przedstawia doktrynę intelektualizmu etycznego, przypisywaną Sokratesowi, według której kognitywne elementy są głównym motywem naszych działań. Z tego powodu trudno znaleźć pojęcie wolnej woli w sokratejskiej antropologii. Po drugie artykuł prezentuje interpretację platońskiej antropologii, według której sferę thymos można nazwać proto-wolą. Ostatecznie autor ukazuje, jak trudno (...) jest znaleźć pojęcie woli w arystotelesowskiej etyce i antropologii, pomimo że Arystoteles bardzo szczegółowo wyjaśniał relacje między przekonaniami, pragnieniami i działaniem. Ani pro- airesis, ani boulesis nie mogą pełnić funkcji woli, szczególnie gdy wola ma być władzą, która pragnie, może wybierać ijest samodeterminującą się władzą. (shrink)

Celem opracowania jest dookreślenie tego, czym jest prywatność. Interesuje mnie prywatność w aspekcie nor¬matywnym, jako coś, co uważamy za nasze dobro; coś, czego się domagamy, co jest naszym prawem, i to nie tylko w sensie moralnym, ale także chronionym prawem pozytywnym. Prywatność jest czymś relacyjnym, i to przynajmniej w dwojakim znaczeniu. Po pierwsze, konstytuowana jest poprzez relację oddzielenia od czegoś - państwa, zakładu pracy (pracodawcy), rozmaitych instytucji. Po drugie, to, co prywatne z punktu widzenia jednych relacji - np. relacji jednostki (...) do państwa, do sprawowanych urzędów - nie musi być prywatne z punktu widzenia pracy zawodowej. Prywatność nie jest oparta na prostej opozycji pomiędzy tym, co społeczne, grupowe, a tym, co osobiste, indywidualne; podmiotem prywatności może być podmiot zbiorowy i nie wobec każdej grupy społecznej można się sensownie domagać prywatności. Prywatność pozwala w pełni dysponować tym, co „moje”. Sfera prywatna daje szczególne możliwości realizacji moich własnych celów, uzyskuję przestrzeń indywidualizacji, realizacji siebie jako niepowtarzalnej jednostki, której też sam jestem autorem. W sferze prywatnej podmioty stają się też podmiotami tworzącymi przestrzeń normatywną, uznając reguły rozpoznawane jako wyraz tego, co naturalne, zastane, i tworząc lub współtworząc z innymi uczestnikami tej sfery własne reguły, realizując przez to istotny wymiar autonomii osoby. Prywatność daje wreszcie przestrzeń dla rozwoju relacji ściśle osobowych, opartych na wyłączności tego, co między osobami się rozgrywa. Mając na uwadze zbieżność dążenia do ograniczania prywatności z wprowadzaniem elementów totalitarnych, można także zauważyć, że ochrona prywatności nie tylko chroni jednostki, ale i potrzebna jest sferze publicznej jako jeden ze środków przeciwko wadom rozwiązań totalitarnych. (shrink)

Kontakty z innymi narodami na przestrzeni dziejów przyczyniają się do przejmowania przez dany system językowy leksyki obcego pochodzenia. W tym momencie zanikają ich pierwotne powiązania z innymi leksemami, które miały w języku wyjściowym. Wchodzą one w nowe relacje semantyczne w danym polu wyrazowym i w ten sposób stają się jego nieodłącznym elementem. Na płaszczyźnie semantycznej podlegają procesowi asymilacji, co znacznie wpływa na strukturę danego pola wyrazowego i przyczynia się do zmian w jego obrębie. Zapożyczenia z innego języka mogą ze (...) względu na swe znaczenie stać się w danych polach hiperonimami lub też pojawić się w nowym otoczeniu leksykalnym obok rodzimych synonimów i pojawić się tam jako hiponimy i kohiponimy. Ich użycie zależy jedynie od użytkownika języka, w zależności od kontekstu językowego i sytuacyjnego. Niniejszy artykuł obejmuje analizę grupy rzeczowej PRASA I DRUKARSTWO we współczesnej polszczyźnie wraz z jej polami wyrazowymi w aspekcie zapożyczeń ze źródła niemieckiego. (shrink)

Niniejszy artykuł poświęcony jest zagadnieniu wyjaśnienia poznania w teleosemantyce, która jest najbardziej zaawansowaną wersją reprezentacyjnej teorii umysłu. Krytyka reprezentacjonizmu ze strony teorii poznania ucieleśnionego powoduje, że założenia i tezy teorii reprezentacyjnych powinny zostać poddane analizie w kontekście pytania o adekwatność i sukces tego podejścia. Głównym założeniem tego podejścia jest teza, że procesy poznawcze jak percepcja, myślenie pojęciowe, wiedza itp. polegają na wytwarzaniu reprezentacji mentalnych i operowaniu nimi. Materialną składową reprezentacji mentalnych są stany neuronalne mózgu, będące nośnikami treści poznawczych. Głównym problemem (...) tego podejścia jest wyjaśnienie przypisywania stanom mózgu treści pełniących funkcję reprezentacji. Teleosemantyka łączy wyjaśnienie nadawania treści z zagadnieniem intencjonalności stanów mentalnych i tezą o reprezentacyjnym charakterze poznania. Jako punkt wyjścia, zostały omówione związki jakie zachodzą pomiędzy ogólnym pojęciem reprezentacji a intencjonalnością. Ogólna struktura reprezentacji jest strukturą spełniającą warunki intencjonalności zarówno w sensie „bycia o czymś”, jak i skierowania na przedmiot intencjonalny. Problemem do rozwiązania jest konstytuowanie relacji reprezentacji i przypisywanie treści stanom mózgu. Następnie podana została analizie propozycja rozwiązania tego problemu przedstawiona przez R. Millikan w jej teorii teleosemantyki. Upatruje ona źródło intencjonalności w biologicznych funkcjach zdobywania informacji niezbędnej do przetrwania. Funkcje te spełniane są przez relacje konstytuujące reprezentacje mentalne. Semantyka reprezentacji jest nadana przez cel funkcji biologicznej, natomiast warunki prawdziwości skorelowane są z własnościami otoczenia. Końcowa część poświęcona jest omówieniu ograniczeń takiego ujęcia i przedstawieniu krytyki ze strony stanowisk antyreprezentacyjnych. Prowadzi to do konkluzji, że teleosemantyka, rozwijając relacyjne rozumienie reprezentacji wnosi do wyjaśnienia poznania ważny element. Łączy pojęcie intencjonalności z reprezentowaniem świata w umyśle. Nie daje jednak jeszcze pełnej odpowiedzi na pytanie o konstytucję treści poznawczych. Nie powinna też być traktowana jako jedyny i uniwersalny sposób rozwiązania problemu treści, ale jako jedna z propozycji wyjaśnienia elementów poznania wyposażonych w treść intencjonalną. (shrink)

Artykuł stanowi próbę autorskiej interpretacji dwóch kluczowych kategorii w filozofii Jaspersa: znak egzystencji i szyfr transcendencji. Pokazane zostało, jaka pomiędzy nimi zachodzi różnica i jakie łączą je relacje. Autorowi szczególnie chodziło o podkreślenie znaczenia Jaspersowskiego terminu „transcendencja”, często niesłusznie pojmowanego jako po prostu zaświaty. „Transcendencja” wywodzi się bowiem od „transcendowania ku” i oznacza takie transcendowanie, które nie zwraca się ani ku przedmiotom świata empirycznego, ani ku ukrytemu charakterowi ludzkiej osoby, którym to charakterem jest egzystencja, a mimo to staje się (...) nieodłączne od ludzkiego działania. (shrink)

Miejscem pobytu cesarza Rudolfa II na przełomie XVI i XVII w. była Praga, która stała się również centrum międzynarodowej dyplomacji oraz siedzibą dyplomatów z różnych mocarstw. Należeli do nich także stali nuncjusze apostolscy, którzy na dworze cesarskim reprezentowali papieża będącego głową Kościoła katolickiego, jak również władcą suwerennego Państwa Kościelnego. W trakcie ich wieloletniej i ciągłej pracy w stolicy Królestwa Czeskiego musieli pogodzić się z faktem, że ich rezydencja znajduje się w wyraźnie niekatolickim mieście, gdzie nawet jedna z konfesji korzystała z (...) pełnej ochrony prawnej państwa. Praca oparta na korespondencji nuncjuszy oraz kolejnych powiązanych z tym źródłach w kontekście rozwoju ziem czeskich analizuje sposób, w jaki dyplomaci apostolscy podchodzili do swego bezpośredniego otoczenia z punktu widzenia różnic konfesyjnych. Pierwszoplanowo jednak bada, czy istniały dla nich jakiekolwiek akceptowalne odmiany podejścia do innowierców, czy i w jakim stopniu można było utrzymywać z nimi relacje oraz w których dziedzinach działalności dyplomatycznej dla nuncjuszy przekraczanie granicy konfesyjnej zasadniczo nie było możliwe. Z przeprowadzonego badania wynika zatem, że z jednej strony nie było realnie możliwe całkowite wyeliminowanie kontaktów z niekatolikami, a w niektórych przypadkach negocjacje z nimi uznano nawet za konieczne, ważne lub przynajmniej dopuszczalne. Z drugiej strony byliśmy świadkami prób jasnego zdefiniowania i oddzielenia się od różnych nurtów wyznaniowych i ich wyznawców, zwłaszcza jeśli otaczające społeczeństwo mogło ewentualnie interpretować kontakty w niewłaściwy sposób, podważając tym samym wiarygodność stanowiska nuncjusza papieskiego jako przedstawiciela dyplomatycznego papieża. (shrink)

Część II pracy objaśnia molekularne podłoże pamięci w oparciu o założenia Neuro-Elektro- Dynamiki postulowanej przez Aura i Yoga. Wskazano na biofizyczne mechanizmy generacji wspomnień, refleksji i odczuć dzięki efatycznym sprzężeniom synaptycznym, spełniającym wymagania indukowania impresjonów Vadakkana. Wykazano, że działanie mechanizmu selekcyjnego WTA może być dobrym modelem opisującym funkcję przełączania uwagi. Wskazano na relacje między pamięcią roboczą, krótkoterminową i trwałą i ich spójność z molekularnymi procesami zapamiętywania i rozpoznawania wzorców. Wskazano, że trwała pamięć epizodyczna wymaga konwersji sekwencji czasowych sygnałów bottom-up (...) do rozkładu przestrzennego tworzącego impresjony dynamiczne. Odwrotna transformacja tych impresjonów umożliwia przypominanie epizodów z przeszłości. Omówiono znaczenie wrodzonych struktur sieci neuronowych zapewniających dziedziczenie zachowań instynktownych. Struktury te nie wykluczają zachowania plastyczności umysłu umożliwiającej efektywne uczenie. (shrink)

Znaczenie kolegiów jezuickich w rozwoju szkolnictwa na ziemiach Rzeczypospolitej, podobnie jak wkład członków Towarzystwa Jezusowego w postęp naukowy, tak polski jak i europejski pozostają bezsprzeczne. Warto wszak zwrócić uwagę na fakt propagowania przez jezuitów wiedzy na temat Dalekiego Wschodu, misji chrystianizacyjnych prowadzonych w Indiach, Chinach i Japonii, a także społeczne, kulturowe i polityczne konsekwencje działań podjętych przez nich w tym zakresie. Szczególne znaczenie ma tutaj działalność poszczególnych kolegiów, które kształcąc na dość wysokim poziomie, stawały się miejscem wzrastania powołań kapłańskich, a (...) co za tym idzie także powołań misyjnych. Relacje i listy z krajów Dalekiego Wschodu nie pozostały bez wpływu na decyzje podejmowane przez poszczególnych uczniów, którzy pragnęli wzorem jezuickich świętych i męczenników głosić Ewangelię wśród mieszkańców Indii, Chin oraz Japonii. Misje chrystianizacyjne, jak i dzieje oraz kultura krajów Dalekiego Wschodu interesowały wszak nie tylko uczniów kolegiów, ale o wiele szersze grono osób, chcących poszerzyć swoją wiedzą. Celom tym służyły polskie tłumaczenia autorów jezuickich, którzy w swoich dziełach opisywali Daleki Wschód. Ponadto wśród metod propagowania wiedzy niezwykle ważne miejsce zajmowały widowiska parateatralne i spektakle sceniczne, w których pojawiały się wątki orientalne. Zarówno one, jak i wspomniane działania translatorskie obejmowały swoim zasięgiem niezwykle szerokie grono osób, co w późniejszym czasie przełożyło się na znaczący wzrost zainteresowania Dalekim Wschodem, w konsekwencji zaś pojawieniem się mody na tzw. „chińszczyznę”. Celem niniejszego artykuł jest zatem prześledzenie wskazanych powyżej wątków, które – jak łatwo można zauważyć – pozostają w ciągu przyczynowo-skutkowym. W konsekwencji można zatem stwierdzić, że rola kolegiów jezuickich, jako ośrodków, z których wyszedł impuls propagowania wiedzy o krajach Dalekiego Wschodu wydaje się być niepodważalna. (shrink)

Celem pracy jest przedstawienie wzorca moralnego formułowanego na gruncie koncepcji Alasdaira MacIntyre’a. Filozof ten w cyklu swoich prac, rozpoczętym publikacją Dziedzictwa cnoty, rozwija ideę etyki zogniskowanej wokół pojęcia cnoty i dobrego życia, którego spełnienie ma być możliwe dzięki praktyce cnót. W tym kontekście pojawia się idea człowieka rozumianego jako jednocześnie przedmiot i podmiot poszukiwań dobrego życia. Koncepcja ta powraca do starożytnego rozumienia etyki jako eudajmonologii, przy czym MacIntyre czerpie tu nie tylko z tradycji filozofii klasycznej, ale pozostaje w ścisłym związku (...) z ideami Hansa-Georga Gadamera. Wskazanie na wpływ koncepcji Gadamera na badania MacIntyre’a ma na celu nie tyle wykazanie kolejnego źródła inspiracji, ale ukazanie jego koncepcji z nowej perspektywy, która umożliwia przezwyciężenie niektórych wskazywanych przez licznych interpretatorów aporii. Chodzi tu przede wszystkim o kwestie budowy postulowanych przez MacIntyre’a lokalnych wspólnot, identyfikację ludzkiego dobra i wizję dobrego życia jako poszukiwania istoty dobrego życia. Analizując MacIntyre’owską wizję konstrukcji podmiotowości ludźmi i jej umiejscowienie w sieci relacji z innymi podmiotami oraz tradycją moralna i intelektualną, wskazuję na restytucję phronesis jako głównej cnoty, umożliwiającej hermeneutyczną w istocie relację do tradycji i innych oraz praktyczne odniesienie wyników refleksji do praktyki, co z kolei uwypukla rozumienie etyki jako filozofii praktycznej, czy też raczej jako filozofii praktyki. Oznacza to jednocześnie określenie filozofii jako podstawowej praktyki, dzięki której osiągalna będzie możliwość adekwatnej samowiedzy. To z kolei oznacza przywrócenie arystotelesowskiego ideału życia poświęconego kontemplacji, jako spełnienia ludzkiego życia (eudajmonii); powrót ten wyznacza nowy ideał moralny, który można określić MacIntyre’owskim terminem postać – człowiek-filozof byłby więc, jako moment skupiający centralne elementy omawianej propozycji, wzorem i podstawą dla formułowanych przez MacIntyre’a rozwiązań społecznych i politycznych. Centralne znaczenie dystynktywnej dla człowieka zdolności działania rozumnego okazuje się bowiem źródłem wezwania do upodmiotowienia człowieka jako członka wspólnoty kulturalnej i politycznej. (shrink)

Artykuł ten skupia się na analizie symboliki socjalizmu w architekturze turystycznej Czarnogóry w drugiej połowie XX wieku. Badanie obejmuje wielowarstwową analizę powstawania i rozwoju architektury turystycznej na obszarze czarnogórskiego wybrzeża w specyficznym kontekście społeczno-politycznym byłej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Okres, do którego odnosi się badanie, to czas o szczególnym ideologicznym przekazie socjalizmu, nie tylko jako unikalnego systemu politycznego, ale także jako sposobu życia z dominującą ideą społecznej równości wszystkich obywateli; to również okres pojawienia się turystyki masowej i turystyki socjalnej. Opisywane (...) zjawisko społeczne doprowadziło do budowy obiektów turystycznych przeznaczonych na wypoczynek i rekreację pracowników, młodzieży oraz dzieci. Studium prezentuje, jak w niezagospodarowanej przestrzeni powstały całe kompleksy budynków turystycznych oraz liczne osiedla turystyczne, zmieniające naturalny krajobraz i obraz czarnogórskiego oraz jugosłowiańskiego wybrzeża Adriatyku. Badanie to pokazuje, jak symboliki socjalizmu był wdrażany w architektoniczne i urbanistyczne koncepcje architektury turystycznej poprzez różnorodne relacje przestrzenne i funkcjonalne, które propagowały ideę tego okresu i kształtowały tożsamość badanego obszaru. (shrink)

Rozprawa Doktora Piotra Domerackiego zatytułowana Horyzonty i perspektywy monoseologii. Filozoficzne studium samotności stanowi ciekawą i oryginalną propozycję intelektualną. Jako oczywiste plusy przedstawionego opracowania wskazać należy oryginalność tematyki, rozległość studiów oraz dojrzały charakter refleksji autora. Samotność stanowi temat ciągle aktualny i powracający, a jednocześnie zaskakujący złożonością i wielowymiarowością. Jest to przy tym temat, który prowokuje do pytań o naszą własną tożsamość, stanowi punkt wyjścia dla autoanalizy i pytania o relacje z innymi. Odpowiedzi na pytanie o mechanizm rozprzęgania się tych więzi (...) i konsekwencje tych procesów dla człowieka ukazują paradoksy i sprzeczności myślenia o tym zagadnieniu. […] W przedstawionym opracowaniu dr Piotr Domeracki podejmuje ogromny wysiłek przedstawienia całej tej złożoności i wewnętrznych napięć organizujących badania i refleksję nad samotnością. Realizując podjęte zadanie, Autor odnosi wiele sukcesów. Z recenzji wydawniczej dr hab. Heleny Ciążeli, prof. APS, Warszawa Wszelki system wiedzy o samotności, jeśli aspiruje do zupełności oraz jeśli ma być wiarygodny, miarodajny i funkcjonalny, powinien być komplementarny, to znaczy powinien umiejętnie łączyć minimalistyczną oraz maksymalistyczną (w sensie Walzerowskim) perspektywę oglądu i deskrypcji. Zasadniczą trudnością w precyzyjnym i kompleksowym opisie samotności jest jej wysoce ograniczona komunikowalność na poziomie doznaniowości. Samotność jest bowiem niezwykle oporna wobec możliwości empatycznego jej współprzeżywania. Z tego powodu jawi się ona jako agregat takich negatywnie percypowanych własności i określeń, jak monadyczność, solipsystyczność, apatyczność, autystyczność czy outsiderstwo. Zasadniczym celem niniejszej monografii – oprócz intencji wyłożenia i popularyzacji standardów wiedzy monoseologicznej – jest dążenie do przedstawienia jak najszerszego spektrum problemowego oraz siatki pojęciowej filozofii samotności. (shrink)

Celem artykułu jest prezentacja i krytyczna analiza koncepcji uczuć egzystencjalnych, autorstwa współczesnego filozofa psychiatrii o orientacji fenomenologicznej — Matthew Ratcliffe’a. Uczucia egzystencjalne są specjalną klasą stanów afektywnych, nadającą emocjonalnego zabarwienia subiektywnemu doświadczeniu rzeczywistości. Mają one charakter przedrefleksyjny i stanowią niejawne tło świadomości fenomenalnej, które w potocznym doświadczeniu pozostaje poza polem uwagi. Uczucia te mają ścisły związek z emocjami, determinując typy przedmiotów intencjonalnych zawartych w stanach emocjonalnych i wyznaczając repertuar możliwych do doświadczenia emocji. Najważniejsze uczucia egzystencjalne, które wyróżnia Ratcliffe, to: (1) (...) poczucie rzeczywistości, czyli przedrefleksyjne i fenomenalne wrażenie o realnym istnieniu świata jako takiego; (2) poczucie przynależności, czyli przedrefleksyjne i fenomenalne wrażenie własnego istnienia i osadzenia w świecie pośród osób i rzeczy. Te dwie kategorie stanowią fundamentalne składowe pierwszoosobowego doświadczenia podmiotu, wyznaczając tym samym jego relację do innych ludzi oraz rzeczywistości w jej najbardziej ogólnym sensie. W artykule przedstawiam główne cechy i typy uczuć egzystencjalnych. Zwracam także uwagę na szczególną rolę psychopatologii w analizie i uzasadnianiu istnienia tego zjawiska. W związku z tym, za Ratcliffem, opisuję w jaki sposób określone aspekty uczuć egzystencjalnych ulegają dezintegracji w przebiegu epizodów zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy schizofrenia. Pokazuję także różnicę pomiędzy fenomenologicznym i poznawczo-behoawioralnym podejściem do zaburzeń psychicznych. Powołując się na badania neurobiologiczne staram się wskazać potencjalne neuronalne korelaty uczuć egzystencjalnych. Tekst wieńczą krytyczne uwagi na temat koncepcji uczuć egzystencjalnych w ujęciu Matthew Ratcliffe’a. Rozwiązanie zidentyfikowanych wad i niedociągnięć tej teorii filozoficznej zarazem nakreśla przyszłe perspektywy jej rozwoju. (shrink)

Celem artykułu jest przedstawienie i analiza poglądów F.A. von Hayeka na temat moralności (zebranych z różnych jego dzieł) oraz wskazanie na ich znaczenie dla współczesnych dyskusji w filozofii politycznej, jak również w etyce. Warto podjąć ten temat z uwagi na potrzebę opracowania myśli aksjologicznej Hayeka, wybitnego myśliciela o poglądach mocno skrystalizowanych, spójnych i oryginalnych. Jego refleksje mają potencjał, aby wiele wnieść w debaty na temat wartości, są one jednak mało znane lub niesłusznie pomijane. W pierwszej części rozważań wyjaśniam, w jaki (...) sposób według Hayeka moralność wspiera wolność indywidualną, a więc wartość centralną w jego aksjologii: społeczeństwo jest wyposażone w moralność (obok prawa stanowionego) w celu zachowania porządku przy minimum stosowania przymusu (istota ładu wolnościowego). Rozdział drugi poświęcam omówieniu wyróżnionych przez Hayeka rodzajów moralności, wskazuję, w jaki sposób, wzajemnie się uzupełniając, konstytuują one tradycję moralną. Chodzi o zespoły zasad fundujących z jednej strony ład naturalny (jego normy odpowiadają instynktownym postawom słusznie dochodzącym do głosu w małych wspólnotach), z drugiej strony – tzw. ład rozszerzony (związane z nim normy nie są zgodne z instynktami, regulują współistnienie obcych sobie ludzi wchodzących w anonimowe relacje w obrębie dużych społeczności ludzkich). W rozdziale trzecim przedstawiam Hayeka poglądy w kwestii możliwości uzasadnienia norm tradycyjnej moralności. Chodzi zwłaszcza o rozwinięcie poglądu, że uznawanie zasad moralności jest kluczowe dla społeczeństwa wolnościowego, i to niezależnie od tego, czy mamy dla nich zadowalające racjonalne uzasadnienie. W końcowej części rozważań zasygnalizowane jest znaczenie Hayeka koncepcji moralności w zakresie nurtów myśli politycznej, z którymi Hayek jest wiązany (indywidualizm, liberalizm, konserwatyzm), jak również dla metaetyki (próba odtworzenia zasad konstytutywnych dla cywilizacji; głos w dyskusji między perspektywą bezstronną i stronniczą w etyce). (shrink)

Celem artykułu jest potwierdzenie tezy, zgodnie z którą semantyczna ewolucja pojęć „bezpieczeństwo” i „wolność” w zasadniczej mierze determinuje relację między nimi. Impulsem do podjęcia tej kwestii stała się tzw. idea nowej równowagi między omawianymi pojęciami, zrodzona pod wpływem pojawienia się nowych zagrożeń, które rozbudziły dyskusję na temat relacji bezpieczeństwo-wolność. Główna konkluzja podjętych rozważań brzmi: przy współcześnie funkcjonujących definicjach wolności i bezpieczeństwa nie sposób mówić o ich prostej opozycji. Wolność i bezpieczeństwo nie znoszą się wzajemnie, przeciwnie - stanowią swe nieuchronne dopełnienie.

Celem pracy jest analiza związków zachodzących między logikami deontycznymi i logikami czasowymi. Punktem wyjścia są znane relacje pojęć modalnych, deontycznych i czasowych. Część I ma charakter wstępny. W części II autor stara się udzielić wyczerpującej odpowiedzi na pytanie, który spośród znanych rodzajów logiki czasu nadaje się do zamierzonej analizy. Wybór pada na logikę dat (temporal logic). Dalej, w części III przedyskutowano trzy możliwe sposoby wiązania pojęć modalnych z pojęciami czasowymi - koncepcje: Diodora Cronosa, szkoły megaryjskiej i W.Occama. Okazało się, (...) że związki modalno-czasowe i deontyczno- czasowe dają się najpełniej wyrazić w obrębie koncepcji occamowskiej - w takich strukturach semantycznych wszystkie trzy rodzaje pojęć dają się dosyć naturalnie powiązać. Część IV jest prezentacją zbudowanego na "occamowski” sposób systemu modalno-deontyczno-czasowego. Na koniec znajdujemy jeszcze dyskusję trudności na jakie napotyka się przy konstruowaniu takich hybrydowych systemów logicznych i przykład ilustrujący zalety tych konstrukcji, w przykładzie posłużono się znanym paradoksem "dobrego Samarytanina". (shrink)

W artykule pojęcie teorii ontologicznej zostało zdefiniowane zgodnie z ogólnymi zasadami wywodzącymi się z metaontologii Arystotelesa. Sformułowano problem struktury ontologii: Jakie są główne metodologiczne typy zaksjomatyzowanych teorii ontologicznych i jakie podstawowe relacje zachodzą między nimi? Zauważono, że zarówno w tradycyjnej, jak i we współczesnej filozofii bytu da się wyróżnić trzy odmienne idee formalnej ontologii: logicznej, eksplikacyjnej i empirycznej. Cel pracyjest dwojaki: 1) wskazaniejednolitej koncepcji formalnej ontologii uwzględniającej owe idee i dostarczającej rozwiązania problemu struktury ontologii oraz 2) zastosowanie wskazanej koncepcji (...) w konstrukcji podstawowych przykładów teorii bytu i czasu. Artykuł składa się z następujących sekcji: Wprowadzenie. 1.1. Trzy koncepcje ontologii formalnej. 1.2. O ontologii logicznej. 1.3. O eksplikacyjnej ontologii formalnej. 2.1. Monadyczna teoria identyczności i należenia. 2.2. Eksplikacyjna teoria czasu wypełnionego. 2.3. W stronę empirycznej ontologii świata realnego. Zakończenie. (shrink)