Abstract

Społeczny charakter istoty osobowej człowieka wyrażony w antropologicznych wątkach historiozofii A. Cieszkowskiego wyznaczają dwa czynniki o charakterze normatywnym – prawo i moralność. Normatywność prawna reguluje zachowania zewnętrzne człowieka w skali międzyosobowych relacji społecznych oraz w wymiarze stosunków osobowo-grupowych i instytucjonalnych. Normatywność etyczna ma wyraz w wewnętrznych autoosobowych i interpersonalnych relacjach jako realizacja dobra moralnego. Osoba ludzka manifestuje przestrzeganie prawa poprzez obiektywizację w czynie (działaniu) treści normy prawnej. Obiektywizacje treści norm prawnych motywowane są funkcjonowaniem czynników rozumowych (racjonalnością). Obiektywizacje norm etycznych, przejawiające się w postawie moralnej, motywowane są funkcjonowaniem woli. Całościowe wyposażenie osobowościowe człowieka wyznaczają czynniki racjonalne i wolicjonalne uzewnętrzniające się w czynie. Myślenie i działanie funkcjonuje komplementarnie, jako ontologiczna jedność w osobie ludzkiej oraz jako epistemologiczna i aksjologiczna nierozdzielna całość. "Socjum" osobowe człowieka jest zawsze zrelatywizowane do obiektywnych, tj. naturalnych i cywilizacyjno-kulturowych determinacji, tworzących historyczne warunki bytu człowieka. Istnienie osoby ludzkiej w jej dziejotwórczym czynie posiada znamiona egzystencjalnego zdeterminowania.