Abstract

Bilinenlerden bilinmeyene doğru yol alırken insan zihninin düşme ihtimali olan hatalardan korumayı amaç edinen mantık analoji, tümevarım ve tümdengelim gibi üç farklı akıl yürütmeyi konu edinmektedir. Mantığın üzerinde en fazla durduğu tümdengelim olduğu gibi, mantıkçılar tarafından, tümdengelimin en güzel şekli olan kıyas da mantığın bel kemiği olarak kabul edilmektedir. Kıyas iki veya daha fazla öncül ve bir sonuçtan meydana gelir ve küçük, büyük ve orta terim olmak üzere üç farklı terimi içerir. Küçük ve büyük terim arasındaki bağlantıyı sağlama gibi önemli bir fonksiyonu üstlenen orta terimin öncüllerdeki yerine bağlı olarak dört farklı şekil meydana gelmektedir. Oluşan şekiller sahip oldukları özellikler bağlamında yan yana getirildiğinde ortak yönlerinin var olduğu gibi farklı yönlerinin de var olduğu açıkça görülmektedir. Her bir şeklin sahip olduğu özelliğe bağlı olarak elde edilen bilginin değeri de birbirinden farklı olmaktadır. Bu yüzden geçerliliği en yüksek olan bilginin elde edilmesi veya ulaşılan sonucun geçerliliği en yüksek bilgiye dönüştürülmesi noktasında şekillerin sahip olduğu özelliklerin bilinmesi önem arz etmektedir. İnsan zihnini hatadan korumayı amaç edinen mantığın bel kemiğini oluşturan kıyas konusunu oluşturan şekillerin sahip olduğu özelliklerin bilinmesi, bilginin ve verilerin sağlıklı ve en etkin şekilde elde edilmesi ya da sunulmasına imkân sunacaktır. Bu önemli imkânın gerçekleştirilmesi anlamında, biz de bu çalışma çerçevesinde, tespit edebildiğimiz kadarıyla, kıyas şekillerinin sahip olduğu ortak ve farklı yönlerini ele almaya çalışacağız.