Abstract

دی. زد. فیلیپس یکی از فیلسوفان سرشناس در حوزۀ ناواقع‌گرایی زبان دین است. او بسیار تحت تأثیر هیوم بوده و معتقد است هیوم توانسته در سه مرحله براهین خداشناسی را مخدوش کند. اگرچه او این نقدها را موفق می‌داند، با تمسک به هرمنوتیک تأمل معتقد است که می‌توان از هیوم فراتر رفت و به تأمل در مفاهیم دینی پرداخت. او از این طریق راه خود را از طرفداران هرمنوتیک سوءظن و احیاء جدا می‌کند. فیلیپس معتقد است برای فهم دین باید به تأمل فلسفی درباره مفاهیم دینی پرداخت و به سبک زندگی دین‌داران توجه داشت. اما بر خلاف ادعای خودش، تفاسیرش از آموزه‌های دینی مثل وجود خدا، دعا و جاودانگی مطابق باور دین‌داران نیست و با نظر آنها فاصله زیادی دارد. به علاوه وی به انواع تقریرهای برهان نظم توجه ندارد و لذا بررسی‌های او در این زمینه ناقص است. در نهایت می‌توان گفت، اگرچه وی سعی کرده در برابر پوزیتیویست‌ها به مخالفت برخیزد، ولی نظام فلسفی او به گونه‌ای نیست که بتواند از معیارهای آنها فراتر رود.